دانشجوی گرامی؛ از تماس چندباره شما با« پرسمان» متشکریم.پاسخ اجمالی:
یک مسلمان باید در هر شرایطى به تکالیف اخلاقى خود در روابط با دیگران عمل کند و بکوشد علاوه بر آن¬که سعی می¬کند افعال خود را با ضوابط اخلاقى و دینی هماهنگ ساخته و ملکات نفسانى خویش را نیکو ¬گرداند از طریق امر به معروف و نهى از منکر براى اصلاح اطرافیان نیز از پا ننشیند؛ زیرا در قرآن کریم آمده:«و لتکن منکم امة یدعون الى الخیر و یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون؛و باید از میان شما گروهى مردم را به نیکى دعوت کنند و به کار شایسته وا دارند و از زشتى باز دارند و آنان همان رستگارانند».( آل عمران، ۱۰۴ )
پاسخ تفصیلی:
خوشحالیم که به ما اعتماد کرده و مشکلتان را با ما در میان گذاشته‌اید. از ایمان و تقوا و رعایت موازین شرعی توسط شما با وجود مشکلاتی که برایتان وجود دارد، تقدیر می‌کنیم و امیدواریم همواره در این راه ثابت قدم بمانید. در مورد سوال شما توجه به نکات زیر را لازم می‌دانیم:
1. هر کس در زندگی خود وظایف و مسئولیت‌هایی دارد. هیچ کس را به دلیل آن که دیگری مرتکب گناهی شده، مؤاخذه نمی‌کنند. از سوی دیگر، آن چه در محیط خانواده از شما برمی‌آید جز راهنمایی و ارشاد مهربانانه نیست. مهم‌ترین روش ارشاد و راهنمایی سایر اعضای خانواده آن است که شما خود به موازین دینی پایبند باشید و علی‌رغم مشکلات موجود و سخت‌گیری‌هایی که علیه شما می‌تواند وجود داشته باشد، نسبت به دستورات اسلام از خود پایبندی نشان دهید. در کنار این امر، درستکاری و اخلاق خوش شما می‌تواند باعث جذب خانواده‌تان به سوی دینداری و نیز افزایش محبت شما در قلوب آنان گردد. از این رو توصیه اکید ما به شما این است که در کنار رعایت موازین دینی، سعی کنید نهایت خوش‌اخلاقی را با اعضای خانواده، بخصوص والدین‌تان داشته باشید. هیچ گاه با آنان بداخلاقی نکنید و در مقابل آنان نایستید (مگر در جایی که از شما بخواهند عمل خلاف شرعی را انجام دهید). همواره به آنان نیکی کنید. محاسن و خوبی‌های دینداری را به آنان نشان دهید تا به این وسیله به سوی دینداری جذب شوند. نه آن که خدای ناکرده، بداخلاقی شما را بهانه‌ای بر بی‌اعتنایی خود به مسائل دینی قرار دهند. در این باره بسیار می‌توان سخن گفت و ما تصور می‌کنیم شما با هوش و ذکاوتی که دارید بسیاری از مسائل دیگر را بتوانید حدس بزنید و دریابید.
2. در دینداری خود، سختگیر نباشید و سهل بودن دین را با عمل خود به اعضای خانواده‌تان نشان دهید. به آنان به وضوح ثابت کنید که دینداری باعث سخت شدن زندگی نمی‌شود. به عنوان مثال، درست است که نماز اول وقت از عبادات بسیار پسندیده محسوب می‌شود اما می‌دانید که نماز اول وقت واجب نیست اگر در موقعیتی امکان آن وجود ندارد می‌توان آن را در اوقات دیگر در داخل وقت به جا آورد. بنابر این اگر خانواده‌تان به صورتی می‌خواهند جایی بروند که امکان اقامه نماز در اول وقت از دست می‌رود، می‌توانید در این باره کوتاه بیایید و نمازتان را بعدا به جای بیاورید.
3. اگر عادت کنید زندگی خود را به سرزنش اطرافیان بپردازید، هیچ کاری از پیش نخواهید برد. با شناخت افکار، احساسات و الگوهای رایج زندگی خودتان و دیگران و مواجه شدن با واقعیات زندگی سعی کنید، بر مشکلات فایق آیید.
4. زندگی در این دنیا برای هیچ کس کامل نیست. بدون شک زندگی « داشته ها»و «نداشته های» فراوانی دارد. اگر انسان به داشته های خود توجه کند و از آنها لذّت ببرد، راحت تر می تواند نداشته ها را تحمّل کند، اما اگر کسی داشته های خود را نبیند، زندگی را یکسره محرومیت می داند و در آن ،هیچ نقطه امیدی نمی یابد و همه زندگی ،یکپارچه برای او سختی و تلخی است که واقعاً چنین زندگی ای را نمی توان تحمّل کرد.
5. هرگز به کسانی که با شما هم عقیده نیستند، بى احترامى نکنید. سعی کنید با رعایت ادب و احترام و رعایت حجاب و احکام شرعی به دور از افراط و تفریط، در عمل, دیگران را شیفته حجاب و … نمایید.
6. حضرت علی(ع) در فرازی می فرمایند: العاقل نصفه تحامل و نصفه تغافل؛ یعنی شخص خردمند نیمی از وجودش سازگاری و تحمل کردن است. در محیط خانوادگی، اعضای خانواده، گاهی به عیوبی برخورد می کنند که برطرف کردن آنها به زودی امکان پذیر نیست. افراد در کنار تلاش و کوشش باید، صبر و تحمل خود را بالا ببرند.
مدارا با دیگران از لوازم زندگی است و بدون آن روابط انسانها, سست شده و لذت و آرامش به مقدار زیادی کاهش می¬یابد؛ لذا هیچگاه در مقابل خانواده و والدین خود جبهه نگیرید. گاه گذر زمان عامل بسیار خوبی در بهبود روابط در این زمینه¬ها است. یادتان باشد که اگر با یکدیگر مدارا نکنید اختلاف¬ها و تضادها گسترش پیدا می¬کند و دلهای شما از هم فاصله می¬گیرد. سعی کنید با حفظ احترام والدینتان و به دور از هر گونه چک و چانه زنی دنبال موارد مذکور در بالا باشید.
7. همانطور که می دانید انسان ها موجودات اجتماعی بوده ونسبت به ارشاد واصلاح یکدیگر وظایفی دارند بنابراین احساس مسئولیت,تلاش و کوشش کسانی که در جهت هدایت و تشویق اطرافیان به طرف خدا و تقویت ایمان آنها قدم بر می دارند کاری بس ارزشمند است . چنانچه در روایتی رسول خدا(ص) فرمود: هر کس بتواند یک نفر را هدایت کند و به طرف دین جذب نماید، ارزش آن برتر از تمام چیزهایی است که خورشید بر آنها می تابد.
8. فراموش نکنیم که ما مامور به انجام تکالیف خود بوده ونتیجه از دست ما خارج است بنابراین همیشه احتمال عدم تاثیر سخنان در دیگران وجود داشته وما نباید از این موضوع ناراحت باشیم.
9. با رعایت اصول و نکات زیر، مى توانید میزان تأثیرگذارى خود را افزایش دهید:
– صمیمانه دیگران را دوست داشته باشید و محبت قلبى خود را به آنان اظهار دارید. پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم فرموده است: «هرگاه یکى از شما به برادر(دینى) خود علاقه مند شد، محبت خود را به او ابراز کند. این کار افراد را بیشتر به هم پیوند مى دهد ؛اذا احبّ احدکم اخاه فلیعلمه فانّه اصلح لذات البین؛…» (رى شهرى، محمد، دوستى در قرآن و حدیث، ترجمه سید حسن اسلامى، (قم: دارالحدیث، چاپ اول، 1379)، ح 507، ص 162.. علاقه قلبى و ابراز آن مهم ترین گشاینده راه ارتباط مفید و مؤثر است.
– یک یا چند نکته مثبت و ارزشمند را در طرف مقابل شناسایى و برجسته سازید و با تحسین صادقانه به جهت وجود آن امر مثبت، ارتباط خود را با وى محکم سازید و هیچ گاه رابطه خود را با نکته اى منفى آغاز نکنید.
– در صورتى که اشتباه و لغزشى در دیگران مشاهده کردید، به طور مستقیم از او گلایه نکنید و ایشان را مورد انتقاد مستقیم و سرزنش قرار ندهید. وقتى تذکر اخلاقى با کنایه و اشاره گفته شود، زودتر اثر مى بخشد تا اینکه با صراحت از گناه یا اشتباه نام برده و انتقاد گردد. چه بسا برخورد مستقیم و بى پرده با گناه و لغزش در مراحل اولیه، سبب گستاخى و جرأت بیشتر شده و زشتى کار در نظر ایشان رنگ باخته و به توجیه آن بپردازند و یا به شکل دیگرى مقاومت کنند.
– یکى دیگر از عوامل مؤثر در برقرارى ارتباط مؤثر، تشخیص دقیق احساسات طرف مقابل و برجسته کردن آنها است. با بازگردانى احساسات به گوینده، به او القاء مى کنیم که سخنانش را فهمیده و براى او ارج و احترام قائلیم.
-گاهی لازم است از اهرم «هدیه دادن» استفاده شود. گفته شده است: «الانسان عبید الاحسان» تأثیرپذیرى دیگران در پرتو نیکى و احسان، چندین برابر است. بنابراین دیگران را براى کارى که مى خواهید انجام دهند، خشنود کنید. در روایتى از پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله آمده است: «تهادوا، فانّ الهدیة تضعّف الحبّ و تذهب بغوائل الصدر؛ به یکدیگر هدیه بدهید، زیرا هدیه دوستى را دو برابر مى کند و کینه هاى درون سینه ها را مى زداید».( همو، دوستى در قرآن و حدیث، ص 98، ح 278.)
در پرتو محبت به وجود آمده، مى توان به جلب اعتماد طرف مقابل پرداخت و تأثیرگذارى خود را افزایش داد.
خلاصه کلام اینکه:
گرچه انسان نمى تواند تمام شرائط و امکانات موجود زندگی خود را بر وفق مراد خود فراهم نماید ولى مى تواند خود را با شرائط موجود به گونه ای مناسب و فعال وفق دهد و هماهنگ سازد
لطفاً در راستای رسیدن به چنین هدفی به این نکات توجه داشته باشید.
 1- اولین عامل ناسازگارى هر فرد با دیگران چه در خانواده و چه در اجتماع ، تفاوتى است که به طور طبیعى در طرز تفکر و اخلاق آنها وجود دارد. در واقع هر یک از آن ها مسائل را از دیدگاه فکرى خود مى نگرند و درست و نادرست آن ها را با اندیشه و تصور خویش مى سنجد، لذاست که بر طبق تشخیص و نظر خود عمل مى کنند.
 2- در آموزه های دینی استحکام نظام خانواده و رعایت حقوق دیگران از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ از این رو شناخت صحیح این وظایف و رعایت آن ها نقش بنیادی در استحکام نظام خانوادگی ایفا می نماید .
3-توجه به این نکته لازم است که خداوند همه انسانها را در مقابل اعمال و رفتارى که انجام مى دهند مورد سؤال قرار مى دهد و حتی والدین نیز که احترام آنها در هر حال واجب است ، باید پاسخگوى اعمال و رفتار خود باشند, بنابراین ما وظیفه داریم در همه حال به والدین خود احترام بگذاریم حتى اگر آنها به ما بى احترامى کرده و یا با نظرات ما در زمینه های گوناگون مخالف باشند. فقط اگر آنها بخواهند ما را به کار حرامى وادار کنند یا از انجام تکلیف واجبى باز بدارند، اطاعت از آنها لازم و صحیح نیست چه اینکه اطاعت خداوند بر هر کس دیگر حتى والدین نیز مقدم است.
4- ما انسان ها به گونه ای هستیم که هرگاه نسبت به اهمیت و ارزش موضوعی اطلاع یابیم ,در اثر آن شناخت, انگیزه بهتر و بیشتری برای عمل و پای بند بودن به آن پیدا خواهیم کرد . لذا به نظر می رسد آگاهی دادن و بالا بردن قدرت فهم و درک افراد خانواده تان در این مسیر راهگشا باشد