بر اساس آنچه از روایات و احادیث مستند و قطعی ما بر می آید دوران ظهور و عصر تشکیل حکومت کریمه مهدوی، درخشان ترین و پر رونق ترین عصر اقتصادی در طول حیات بشر خواهد بود. توصیفاتی که در این رابطه در متن جوامع حدیثی و روایی ما نقل شده، نوید دورانی سرشار از برکت، نعمت، رفاه، عدالت و… را می دهد. مهم ترین اقدامات حضرت(ع)، مباح اعلام کردن بهره وری شایسته و عادلانه و سازنده از مواهب و نعمت هایی که خداوند برای انسان پدید آورده است. همچنین، اعطای آزادی های گوناگون در امور اقتصادی و اجتماعی و صنعتی، بر اساس حق و عدالت اسلامی و نیز بهره وری از مواهب و امکانات و نیروهای طبیعت و میدان دادن به مغزها و اندیشه های توانا و سازنده و مبتکر از دیگر اقدامات اقتصادی است.در واقع می توان جامعه مهدوی را از آغاز خلقت جهان تا پایان آن از پیشرفته ترین و کامل ترین جوامع به حساب آورد. چرا که در عصر ظهور حجه بن الحسن (عج) ، حکومت از همه جهات و در همه ی ابعاد خود از ویژگی های برجسته و عالی برخوردار است که یکی از این ابعاد، بعد اقتصادی است.
همه ی حکومت ها برای پیشرفت و گسترش و بقا و تحکیم خود نیازمند سرمایه های عظیم مالی ، در آمدهای وافی و توزیع بجا و عادلانه آن هستند. بر کسی پوشیده نیست که حفظ اعتقاد و فرهنگ دینی وبه طور کلی شئون مختلف دین و تمام فعالیت های آن نیازمند اقتصاد مطلوب و قدرت مالی است. جامعه مهدوی که از عالی ترین مراتب جوامع است از این امر مستثنی نیست چنانچه در روایات نیز آمده است که رفاه و آسایش مردم در سر لوحه برنامه های کاری حضرت (عج) قرار دارد.
رکود و کاستی جدی نظام های مختلف جهانی در امر اقتصاد که در امور مختلفی مانند تولید، درامد و اشتغال و تجارت نمود پیدا کرده است حاصل نقض سیاست های عوامل قدرت و نظام های مدیریتی است. بر اساس نظرات صاحبان اندیشه، عوامل تولید و رشد اقتصادی بر اساس متون دینی و علمی مبنی بر عوامل معنوی از جمله ایمان، استغفار، انفاق، تقوا و عوامل سخت افزاری مانند کار، سرمایه و عوامل نرم افزاری مانند امنیت، نظم، برنامه ریزی تعهد و تخصص است.
حضرت مهدی(عج) برنامه های ضروری و مهم و گسترده ای را بر مبنای عدالت اسلامی تحت برنامه ریزی صحیح به بهترین وجه اجرا خواهند کرد. یکی از برنامه های اصلی حضرت تقسیم و توزیع عادلانه درآمدهاست ؛ یعنی یکی از کارکردهای اصلی و اساسی دولت حضرت (عج) ایجاد عدالت اقتصادی با تقسیم منابع و درآمدها و جلوگیری از اجحاف و تعدی سودجویان است. در جامعه مهدوی انواع تبعیض ها و تجاوزها مرتفع می شود و درهر مکانی که جامعه انسانی وجود دارد عدل گسترش می یابد. در این عصر طلایی ، از تعدی افراد سودجو و تکاثر طلب جلوگیری خواهد شد. از دیدگاه اسلام حتی اگر رشد اقتصادی پایدار ، کاهش نابرابری و حذف فقر تحقق یابد ولی مصرف در نظام اقتصادی متعادل نباشد، عدالت اقتصادی تحقق نیافته است. در این عصر مردم به استغنا و بی نیازی واقعی خواهند رسید. بی نیازی مردمان به سبب تحقق عدالت تام و تمام و فراوانی و عمران و آبادی در اوج کمال و تقسیم اموال به مساوات، از مشخصات سیره اقتصادی مهدی(عج) است. آن حضرت تمام مناسبات ناسالم اقتصادی را زیر پای می گذارد و محو و نابود می کند.
«او تحت رهبری صحیح خود دلها را مملو از غنای معنوی و روانی می‌کند؛ و این خلق و خوی زشت «حرص» را از سرزمین دلها ریشه کن می‌سازد؛ همان حرصی که سرچشمۀ بسیاری از تلاشهای بیهوده ثروت اندوزان تهی مغز است که با داشتن هزاران برابر سرمایۀ مورد نیاز زندگی خود و فرزندان خویش، بازهم دست و پا بر جمع ثروت فزونتر می‌کنند؛ گوئی به بیماری استسقا گرفتارند که هر چه می‌نوشند بازهم سیراب نمی‌شوند.(۱)
از رسول خدا(ص) روایت شده است که فرمود: «زمانی که قائم ما قیام کند، قطایع از بین می رود به طوری که دیگر قطایعی در میان نخواهد بود.»(۲) زمینهایی که زمامداران و حکام جور در مالکیت خود درآورده یا واگذار کرده اند و در حقیقت متعلق به امام(ع) است، در جایگاه خود قرار می گیرد. استثمار و استعمار پایان می پذیرد. همگان به رفاه و آسایش می رسند.
بی نیازی اقتصادی در دولت امام مهدی(عج) تا بدانجاست که حرص به داشتن و گنجینه کردن و انبوه ساختن زدوده می شود «و چون مهدی(عج) ندا دهد که هر کس مالی می خواهد بیاید و برگیرد، جز یک نفر پیدا نشود و او نیز پشیمان گردد و مال برگرفته را باز گرداند.»(۳)
مهدی(عج) بی دریغ و بی شمارش بخشش می کند چنانکه در خبر جابر بن عبدالله از رسول اکرم (ص) روایت شده است: «اموال را بدون آنکه شمارش نماید تقسیم می کند.»(۴)
در «دولت کریمه» هر ماه دو مرتبه حقوق برای عموم پرداخت خواهد شد
امام باقر(ع) می فرمایند: [امام مهدی (عج) ] در سال دو بار به مردم مال ببخشد و در ماه دوبار امور معیشت بدانان دهد. . . تا نیازمندی به زکات باقی نماند و صاحبان زکات، زکاتشان را نزد محتاجان آورند و ایشان نپذیرند. پس آنان زکات خویش در کیسه‌هایی نهند و در اطراف خانه‌ها بگردند (برای دستیابی به محتاجی) و مردم بیرون آیند و گویند: ما را نیازی به پول شما نیست. . . پس دست به بخشش گشاید، چنانکه تا آن‌روز کسی آنچنان بخشش اموال نکرده باشد.(۵)
«مردم در بی‌نیازی مطلق مادی زندگی می‌کنند؛ بدین‌گونه که صاحبان وجوهات و صدقات بدهی‌های خود را در دست می‌گیرند و در شهر می‌چرخند، اما مستحقّی پیدا نمی‌کنند که دین خود را ادا نمایند.»(۶)
امام باقر(ع) فرمود: «مهدی(عج) اموال را میان مردم چنان به تساوی قسمت می کند که دیگر نیازمندی یافت نمی شود تا به او زکات دهند.»(۷)
«چنین نخواهد بود که از حیث حقوق، عدّه‌ای، انسان‌تر و عدّه‌ای کمتر انسان باشند. خزاین دولتی به‌طور آزاد در اختیار همگان است و سکه‌های طلا و نقره و زر و سیم در دسترس عموم قرار می‌گیرد و هرکس به اندازه احتیاج خود استفاده می‌کند و اعلان می‌شود برداشت از آن‌ها برای عموم آزاد است. در این‌صورت ذخیره‌سازی و انباشتن ثروت و زراندوزی معنا و مفهوم خود را از دست خواهد داد.»(۸)
همان گونه که پیامبر اکرم(ص) نوید آن را داده است: «زمانی فرا می رسد که زمین پر از ستم می شود و کسی نمی تواند (آشکارا) نام خدا را ببرد (و دم از حقّ و عدالت بزند); سپس خداوند عزّوجل مردی را از من و خاندان من، بر می انگیزد; که زمین را پر ازعدل می کند آن گونه که پیش از او، پر از ستمش کرده اند و زمین قطعات کبد خود را برای او بیرون می فرستد، و ثروت را بدون شماره و محاسبه در میان مردم پخش می کند و هر کس به قدر نیازش از آن بر می گیرد.»(۹)
«در عصر مهدی(عج)، رفاه در همۀ شهرهای جهان، بدون ظلم به دیگران و بدون تبعیض، جریان خواهد یافت و همه بشریّت، مستغنی و بی‌نیاز می‌شوند. پس یک انقلاب عمیق طبقاتی در عرصۀ توزیع ثروت در سطح جهان نیز صورت می‌گیرد که دیگر فقیری نخواهد ماند، انسان گرسنه‌ای نخواهد بود. »(۱۰)
«برنامۀ حکومت حضرت مهدی عجل اللّه تعالی فرجه که مقدمه‌ای برای آمادگی پذیرش تعلیمات معنوی و انسانی است، تنظیم طرح اقتصادی کامل برای جوامع انسانی است.»(۱۱)
«نظام حاکم بر اقتصاد جهان امروز که یک نظام استعماری است در کنار خود یک نظام جنگی ظالمانه را پرورش می‌دهد که قسمت مهمّی از نیروهای فکری و انسانی را که می‌بایست به طور مداوم و پویا در جستجوی منابع جدید برای بهسازی زندگی انسانها به تلاش برخیزند؛ می‌بلعد و نابود می‌کند.
امّا به هنگامی که این نظام و نظام جنبی آن دگرگون شود، نیروها برای استخراج منابع بیشمار زمین به کار می‌رود؛ و علم و دانش پیشرو در اختیار این برنامه قرار می‌گیرد و به سرعت منابع تازه‌ای کشف می‌گردد و شکوفائی خاصّی به اقتصاد بشریّت می‌بخشد.
لذا در روایات مربوط به حکومت آن مصلح بزرگ اشارات پرمعنائی به این توسعۀ اقتصادی دیده می‌شود که از هر گونه توضیح بی‌نیاز است.»
از جمله در حدیثی چنین می‌خوانیم: «انّه یبلّغ سلطانه المشرق و المغرب؛ و تظهر له الکنوز؛ و لا یبقی فی الارض خراب الاّ یعمّره ؛ حکومت او شرق و غرب جهان را فرا خواهد گرفت؛ و گنجینه‌های زمین برای او ظاهر می‌گردد و در سرتاسر جهان جای ویرانی باقی نخواهد ماند مگر این که آن را آباد خواهد ساخت!»(۱۲)
از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود: وقتی قائم اهل بیت قیام کند (امکانات) را به طور مساوی تقسیم می‌نماید و در رعیّت عدالت را برقرار می‌سازد…اموال و ثروت‌های دنیا از درون و برون زمین نزد وی جمع‌آوری می‌شود و به مردم می‌گوید بیائید به سوی چیزی‌که به خاطر آن قطع رحم و خویشاوندی نمودید و برای آن خون‌های حرام ریختید و به علّت آن مرتکب محرمات خدا شدید. . . اینک بیایید و از این اموال آنچه می خواهید برای خود بردارید.
به هرکس به اندازه‌ای می‌دهد که قبل از او هیچ کس آن مقدار نداده است و زمین را پر از عدل‌وداد و نور گرداند، همانگونه که از ظلم و جور و شرّ پر شده است.(۱۳)
در نظام اقتصادی که حضرت مهدی(عج) بر پا می سازد، در معاملات سودی گرفته نمی شود. علی بن سالم از پدرش نقل کرده است که گفت از امام صادق(ع) پرسیدم: این روایت که سود گرفتن مومن از مومن رباست معنایش چیست؟ حضرت فرمود: «این به هنگام ظهور حق و قیام قائم اهل بیت است، اما اکنون اگر کالایی بفروشد و سود بگیرد اشکالی ندارد.»(۱۴)
آرزوی مردگان برای بازگشت به دنیا و زندگی تحت لوای دولت کریمه
ظهور برکات و مناسبات عادلانه در دولت مهدی(ع) چنان است که حتی مردگان آرزوی بازگشت به دنیا و زندگی در دولت کریمه او و در سایه سیرت او را خواهند داشت. ابوسعید خدری از رسول اکرم(ص) نقل کرده است که فرمود: «زمین آنچه از برکات در دل خود دارد، بیرون می ریزد و آسمان نیز از بارش خود چیزی فرو گذار نکرده، پیوسته بر آنان می بارد… از بس خدای بزرگ برای مردم خیر پیش می آورد، مردگان آرزوی بازگشت به زندگی می کنند.» (۱۵)
سیرت مهدی(ع) مطلوب دلها و دولت مهدی(ع) حد نهایی رضایت انسانهاست. نه تنها انسانها که زمین و آسمان و همه موجودات از دولت و سیرت او رضایت مندند. در حدیث حذیفه بن یمان از پیامبر(ص) آمده است: «از خلافت و دولت او، اهل آسمان و زمین و پرندگان آسمان راضی خواهند بود.»(۱۶)و(۱۷)
رفاه مردم در حکومت امام مهدی(عج) مؤید این کلام امیرالمؤمنین(ع) است: «سوگند به خدایی که دانه را در دل خاک بشکافت و آدمیان را آفرید، اگر علم را از معدن آن اقتباس کرده بودید و خیر را از جایگاه آن خواستار شده بودید و از میان راه به رفتن پرداخته بودید، و راه حق را از طریق روشن آن پیموده بودید، راههای شما هموار می‌گشت، و نشانه‌های هدایتگر پدید می آمد، و فروغ اسلام شما را فرامی‌گرفت، و به فراوانی غذا می‌خوردید، و دیگر هیچ عائله‌مندی بی‌هزینه نمی‌ماند، و بر هیچ مسلمان و غیرمسلمانی ستم نمی‌رفت.»(۱۸)
منابع:
۱-حکومت جهانی مهدی (عج) ، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی صص۲۷۱-۲۶۵
۲- جهانی سازی عدالت اقتصادی و مهدویت به نقل از قرب الاسناد ص ۴۱، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۹
۳-جهانی سازی عدالت اقتصادی و مهدویت به نقل ازمسند احمد حنبل، ج ۳، ص ۳۷، البیان، ص ۱۲۳
۴-همان به نقل از صحیح مسلم بشرح النووی، ج ۱۸، ص ۳۹
۵-عصر زندگی و چگونگی آینده انسان و اسلام (پژوهشی در انقلاب جهانی امام مهدی «عج») ج ۱ ص۱۱۶
به نقل از بحار»۵۲/۳۹۰؛ «غیبت نعمانی» /۲۳۷، با اندک اختلاف
۶- سیمای جهان در عصر امام زمان (عج)ج ۲ محمد امینی گلستانی ص۲۶۵
۷- چشم اندازی به حکومت جهانی امام مهدی به نقل از بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۹۰
۸- سیمای جهان در عصر امام زمان (عج)ج ۲ محمد امینی گلستانی ص۲۶۶
۹-بحار ج ۵۲ ص۳۳۰۱۵۷
۱۰-ده انقلاب در یک انقلاب، حسن رحیم پورازغدی ص۵۵-۵۴ و۱۰۵
۱۱- چشم اندازی به حکومت جهانی امام مهدی، علی محمدی خراسانی
ص۲۶۶
۱۲-حکومت جهانی مهدی (عج) ، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی صص۲۷۱-۲۶۵
۱۳- دولت مهدی سیرت مهدی ص ۴۵۸ و عصر ظهور علی کورانی ص ۳۶۴
هردو به نقل از بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۵۱
۱۴-همان به نقل از من لا یحضره الفقیه ج ۳ص۳۱۳
۱۵-همان به نقل از منتخب الاثر، ص ۱۴۶
۱۶-همان به نقل البیان ص۱۱۸
۱۷- جهانی سازی، عدالت اقتصادی و مهدویت، ناصر جهانیان صص۴۲-۳۸
۱۸-مستدرک نهج البلاغه ص۳۱؛ الحیاة ج۲ ص۴۹۳