يکي از بالاترين سرمايه هاي انسان ها، آبرو است. هر انساني از آشکار شدن ضعف ها و عملکردهاي زشت خود در هراس است. از دست رفتن وجهه و آبرو، سرآغاز بسياري از هنجارشکني ها، بزهکاري ها وگناهان است. از فراوان ترين واژه هاي قرآن کريم و متن هاي روايي «ايمان» و مشتقات آن است. اين واژه ، گذشته از گرويدن و باور داشتن، «امنيت بخشيدن» به ديگران را نيز دربردارد.
قال رسول الله (ص): «الاانبئکم لم سمي المؤمن مؤمنا؟ لايمانه الناس علي انفسهم واموالهم، الا انبئکم من المسلم؟ من سلم الناس من يده و لسانه؛ رسول خدا(ص) فرمود: آيا به شما خبر دهم که چرا مؤمن ، مؤمن ناميده شده است؟ براي اين که مردم را نسبت به جان ومالشان، ايمني مي بخشد. آيا شما را خبر دهم که چه کسي مسلمان است؟ کسي که مردم از دست و زبانش در سلامت باشند. بديهي است که ارزش آبرو از مال بالاتر است.
در اين گفتار به «آبرومندي و آبروداري» پرداخته مي شود. البته آبروداري، هم تکليف خود انسان است وهم حقي است که بر ديگران دارد.

وجاهت و آبرو در قرآن.
 

قبل از استفاده از آيات کريمه بايد بدانيم که خداي متعال، با اين که «علام الغيوب» است «ستار العيوب» هم هست و بزرگترين آبرودار بندگان خويش.

نيازمندان آبرومند
 

– اگر انسان تنگدست شخصيت خويش را پاس دارد شايسته ستايش است و قرآن ضمن مشخص کردن يکي از موارد مصرف زکات، اين تهيدستان آبرومند را مي ستايد: (للفقراء الذين احصروا في سبيل الله لايستطيعون ضربا في الارض يحسبهم الجاهل اغنياء من التعفف تعرفهم بسيماهم لا يسالون الناس الحافا و ما تنفقوا من خير فان الله به عليم) (سوره بقره، آيه 273)؛ (اين صدقات) براي آن (دسته از) نيازمنداني است که در راه خدا فرو مانده اند، و نمي توانند (براي تأمين هزينه زندگي) در زمين سفر کنند. از شدت خويشتن داري، فرد بي اطلاع، آنان را توانگر مي پندارد. آنها را از سيمايشان مي شناسي. با اصرار، (چيزي) از مردم نمي خواهند. و هر مالي (به آنان) انفاق کنيد، قطعاً خدا از آن آگاه است.
علي (ع) فرمود: «ماء وجهک جامد تقطره السؤال فانظر عند من تقطره؛ آبروي تو محفوظ وپابرجاست. اما درخواست از ديگران، آن را قطره قطره فرو مي ريزد، پس انديشه کن که آن را نزد چه کسي مي ريزي؟»

دست طلب چو پيش کسان کني دراز
پل بسته اي که بگذري از آبروي خويش

در روايتي از امام صادق(ع) مي خوانيم: «شيعتنا من لايسال الناس شيئا ولو مات جوعا؛ شيعه ما، دست نياز به سوي مردم دراز نمي کند اگر چه از گرسنگي بميرد.»
 

آبروداري در حريم خانواده
 

قرآن کريم زن و شوهر را لباس يکديگر دانسته است وروشن است که يکي از مهم ترين ويژگي هاي لباس «عيب پوشي» و «زينت بخشي است.(…هن لباس لکم و انتم لباس لهن…) (سوره بقره، آيه 187)؛ آنان براي شما لباسي هستند و شما براي آنان لباسي هستيد.

درآئينه روايات
 

در فرهنگ اسلام، هيچ مجوزي براي پرده دري از خويش يا ديگران نيامده است. اما دستورهاي فراواني براي پرده پوشي آمده است:
قال رسول الله (ص): «من اذاع فاحشه کان کمبتدئها و من عيّر مؤمنا بشيء لم يمت حتي يرکبه؛ رسول خدا(ص) فرمود: هر کس کار ديگران را افشا کند. هم چون کسي است که مرتکب آن گناه شده و هر کس مؤمني را به سبب رفتار [اشتباهش] سرزنش کند، از دنيا نمي رود تا خود نيز به ارتکاب آن، آلوده گردد.»

به گفته شاعر:

 

چون خدا خواهد که پرده کس درد
ميلش اندر طعنه پاکان برد

قال علي (ع): «ذو والعيوب يحبون اشاعه معايب الناس ليتسع لهم العذر في معايبهم؛ انسان هاي مشکل دار، دوست دارند که ضعف هاي ديگران افشا شود، تا عذرشان براي خطا کاري توجيه شود.»

هر که را باشد مزاج و طبع سست
مي نخواهد هيچ کس را تندرست

دان که هر بدبخت خرمن سوخته
مي نخواهد شمع کس افروخته

رو کمالي دست آور تا توهم
از کمال ديگران نفتي به غم

پاداش پرده پوشي
در روايتي از امام صادق (ع) آمده است: «من ستر علي مؤمن يخافها، سترالله عليه سبعين عوره من عورات الدنيا والاخره. هر کس عيبي را از مؤمني بپوشاند که از افشاي آن مي هراسد، خداوند هفتاد عيب از عيب هاي دنيا وآخرت او را مي پوشاند.» و رسول خدا (ص) فرمود: «من ستر علي مؤمن خزيه فکانما احيا مؤوده من قبرها؛ هر کس مانع رسوايي مؤمني شود، مانند اين است که دختر زنده به گور شده اي را از قبر برهاند.»
 

راهکارهاي حفظ آبرو
 

هر انساني بايد حرمت خود را پاس بدارد و به اميد پرده پوشي ديگران، خويشتن را آماج تهمت و غيبت و سوءظن و تحقير ديگران قرار ندهد. نمونه هاي زير، دراين باره شايان اعتنا است:

– پرهيز از مواضع تهمت
 

امام صادق (ع) فرمود: «من دخل موضعا من مواضع التهمه فاتهم لا يلومن الا نفسه؛ هر کس به مکان تهمت خيز وارد شود و متهم شود، جز خودش، کسي
را شماتت نکند.»

– حفظ زبان
 

بي احتياطي و بي مبالاتي و زياده روي در سخن موجب تخريب آبرو و شخصيت انسان است. «اذا اراد الله بعبد خزيا اجري فضيحته علي لسانه؛ اگر خدا رسوايي کسي را بخواهد او را به وسيله زبانش مفتضح مي کند.»
«ان السفله هو الذي لايبالي بما قال ولا ما قيل فيه؛ انسان بي شخصيت وپست کسي است که به پيامدهاي گفتار خودش بي اعتنا است و به قضاوت هاي ديگران درباره خود اهميت نمي دهد.»

– خودداري از شکوه و اظهار عجز
 

علي (ع) فرمود: رضي بالذل من کشف عن ضره؛ کسي که از مشکلات خويش پرده برداري کند، تن به خواري داده است.
صائب گويد:

 

اظهار عجز پيش ستم پيشگان خطاست
اشک کباب موجب طغيان آتش است.

و سعدي گويد:

مگو انده خويش با دشمنان
که «لاحول» گويند شادي کنان

-پرهيز از ستيزه
 

علي (ع) فرمود: «من ضن بعرضه فليدع المراء؛ هر کس به حفظ آبروي خود علاقه دارد، بايد جدال را فرو گذارد.»

– استفاده از دارايي.
 

اميرمؤمنان علي (ع) فرمود: «ان افضل الفعال صيانه العرض بالمال؛ بهترين کارها،حفظ آبرو به وسيله دارايي است.» در روايتي ديگر آمده است: «خير اموالک ما وقي عرضک؛ بهترين اموال تو، آنهايي است که موجب آبرومندي تو شود.»
البته آبروداري به وسيله مال، نبايد به اشرافي گري، اسراف، تکلف و تفاخر بينجامد.
منبع:نشريه بشارت- ش 77
/ن