آثار «صبر و استقامت» در راه خداوند (قسمت دوم)
«صبر و مقاومت» و امداد الهی
درآیات دیگری نیز اشاره شده است که در صورت صبرو استقامت در راه خداوند، ملائکه بر مؤمنان نازل می شوند: إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ در حقیقت کسانى که گفتند پروردگار ما خداست سپس ایستادگى کردند فرشتگان بر آنان فرود مى آیند [و مى گویند] هان بیم مدارید و غمین مباشید و به بهشتى که وعده یافته بودید شاد باشید.[2]
خداوند در آیات دیگری از قرآن کریم, شرط مجاهدت در راه خدا را, صبر و استقامت شمرده و مى فرماید: یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى الْقِتَالِ إِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُوا مِائَتَیْنِ وَإِنْ یَکُنْ مِنْکُمْ مِائَةٌ یَغْلِبُوا أَلْفًا مِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا یَفْقَهُونَ؛ اى پیامبر مؤمنان را به جهاد برانگیز اگر از [میان] شما بیست تن شکیبا باشند بر دویست تن چیره مى شوند و اگر از شما یکصد تن باشند بر هزار تن از کافران پیروز مى گردند چرا که آنان قومى اند که نمى فهمند.[3]
آیات فوق الذکر، گویای رابطه نزول امدادهای غیبی حضرت حق از یک سو و صبرو استقامت و پایداری مؤمنان از سوی دیگر است؛ به عبارت دیگر، طبق آیات پیش گفته، صبرو استقامت در راه خدا، زمینه ساز نزول رحمت و امداد حضرت حق است.
«صبر و مقاومت» و دوری از خوف و حزن
«صبرو استقامت» و رحمت الهی
در تفسیر نمونه آمده است: به هر حال در آیات گذشته سخن از پاداشهاى مؤ منان در قیامت بود، و در این آیات سخن از پاداش دنیوى آنهاست ، مى فرماید: ((اگر آنها (جن و انس ) بر طریقه ایمان استقامت ورزند ما آنها را با آب فراوان سیراب مى کنیم )) (و ان لو استقاموا على الطریقة لاسقیناهم ماء غدقا). باران رحمت خود را بر آنها فرو مى باریم ، و منابع و چشمه هاى آب حیاتبخش را در اختیارشان مى گذاریم ، و آنجا که آب فراوان است همه چیز فراوان است ، و به این ترتیب آنها را مشمول انواع نعمتها قرار مى دهیم . «غدق » (بر وزن شفق ) به معنى آب فراوان است . این براى چندمین بار است که قرآن مجید روى این مطلب تکیه مى کند که «ایمان و تقوى » نه تنها سرچشمه «برکات معنوى » است که موجب فزونى ارزاق مادى و وفور نعمت و آبادى و عمران و «برکت مادى » نیز مى باشد … قابل توجه اینکه طبق این بیان آنچه مایه وفور نعمت مى شود، استقامت بر ایمان است نه اصل ایمان ، زیرا ایمان موقت و زودگذر نمى تواند چنین برکاتى از خود نشان دهد، مهم استقامت بر ایمان و تقوى است که پاى بسیارى در آن لنگ و لرزان است.[6] به موجب این آیه، می توان بر خورداری از رحمت خاصه حضرت حق را یکی از آثار صبر و استقامت بر ایمان و در راه خدا دانست.
«صبر و مقاومت» و دوری از گناه
از مطالب فوق، روشن می شود که خود صبر دارای انواع و اقسامی است و بالاترین آنها صیر در مقابل معصیت و نافرنای حضرت حق است. شخص صابر، با صبر خود زمینه دوری از گناه و پلیدی را فراهم کرده و زمینه ساز رشد سریع تر خود می شود.
«صبر و استقامت» و شادی و راحتی
در روایت مذکور با توجه به حسّ منعت طلبی انسان، به نکته ای مهم اشاره کرده و بیان می کند که اگرچه روبرو شدن با ناملائملات و سختی در وهلۀ اول سخت و حتی شاید طاقت فرسا باشد اما با صبر و استقامت در برابر مشکلات، بعد از مدت کوتاهی، نوبت به راحتی و آسایش و بهره مندی از ثمرات پایداری در برابر مشکلات خواهد رسید. به قول شاعر، صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند. بر اثر صبر، نوبت ظفر آید. امیرمومنان على(ع) در وصف پرهیزکاران مى فرماید: صبروا ایاما قصیره اعقبهم راحه طویله؛ آنها در چند روز اندک دنیا صبر کردند, و به دنبالش در آخرت به آسایش طولانى نایل شدند.[10]