آخرین مرحله کمال انسان در آخرت چیست؟

اما این که انسان در آخرت به کجا می رسد؟ باید گفت آخرین مرتبه کمال «فنای فی اللَّه» است؛ یعنی، انسان مستغرق در ذات مطلق و جامع جمیع صفات کمالیه می شود (شبیه قطره ای که در دریا افتد و دریا شود) و دیگر نمی توان گفت بعد از آن چه می شود؛ زیرا زمانی این سؤال روا است که بعدی باشد و بعد وقتی متصور است که مرحله پیشین محدودیتی داشته باشد؛ اما بی نهایت حد محدودیتی ندارد. ازاین رو دیگر برای آن بعدی متصور نیست. بنابراین سؤال از بعد در این مرتبه، سؤالی خطا و تناقض نما است. فیض و فیاضیت نیز در این مرحله از کار نمی افتد؛ زیرا فیض رسانی اعم از افاضه حدوثی و بقائی است. افزون بر آن افاضه فیض نیز مانند سعه وجودی، هرگز از دایره کمال مطلق خارج نیست. بنابراین نباید انتظار داشت که افاضه فیض به معنای رساندن مخلوق به مرتبه ای بالاتر از فنای فی اللَّه باشد؛ زیرا مجدداً گرفتار تناقض خواهد شد.