بسيارند كساني كه بر اثر غفلت، خود رابه گناه آلوده‏اند. با اين حال، پس از چندي، از كار خويش شرمنده شده ‏اند و در خلوت خويش از درگاه خدا آمرزش مي‏خواهند. برخي نيز آشكارا و بي‏محابا گناه مي‏كنند و نه تنها شرمنده نمي‏شوند، بلكه از كار زشت خود شادمانند و به آن مي‏بالند. اينها بدترين گناه‏كارانند؛ چون نهايت دشمني خود را با خدا نشان مي‏دهند و بي‏ترديد، عذاب سختي در انتظار آنان است، مگر اينكه تا بيش از اين دير نشده است، به سوي نور و روشنايي باز گردند و از گذشته خود پشيمان شوند. آيا شايسته است انسان ضعيف، دچار نخوت و غرور شود و با بي‏باكي در پيشگاه الهي، جسارت انجام گناه را به خود بدهد و خويشتن را از عذاب الهي ايمن بداند. حضرت علي عليه ‏السلام مي‏فرمايد:
شَرُّ النّاسِ مَنْ لايُبالِي اَنْ يَراهُ النّاسُ مُسِيئا.1
بدترين مردم كسي است كه از اينكه مردم او را گناه‏كار ببينند، پروايي ندارد.
در مقابل اينان، انسان‏هاي با شرم و حيايي هستند كه حضرتدرباره آنان مي‏فرمايد:
مَن كَسْاهُ اَلْحَياهُ ثَوْبَهُ لَمْ يَرَ النَّاسُ عَيْبَهُ.2
كسي كه لباس حيا بر تن كرده است، مردم عيب وي را نخواهند ديد.

توبه
 

………
آمرزش‏خواهي از خدا، وسيله رهايي انسان از آسيب‏هاي نافرماني و رنج‏هاي گناهان است. اصولاً هر چيزي چاره‏اي دارد و چاره گناهان، توبه است. جان و روان آدمي در زمزم توبه شست‏وشو مي‏شود و صفا و نورانيت باطن به او بازمي‏گردد. بايد دانست كه زيباترين توبه، توبه خالص، راستين و بدون بازگشت است. توبه كننده آن‏چنان به خدا روي مي‏آورد و تعهد مي‏كند كه دگرباره به سوي گناه بازنگردد. گناه‏كاران در صورت بازگشت و توبه، علاوه بر اينكه مورد استقبال و توجه مؤمنان قرار مي‏گيرند، خداوند نيز درهاي رحمت را به سوي آنان مي‏گشايد و چنان نوري به قلبشان مي‏تاباند كه احساس مي‏كنند مورد الطاف خداوندي قرار گرفته‏اند. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:
مَنْ تَرَكَ الشَّرَّ فُتِحَتْ عَلَيْهِ اَبْوابُ الْخَيْرِ.3
هر كس بدي را رها كند، درهاي خير به رويش گشوده خواهد شد.
اگر همچنان بر بدي اصرار بورزد، بايد بداند كه باركش همه عيب‏هاست اگر زود نجنبد، چه بسا راه رهايي برويش بسته شود. حضرت مي‏فرمايد:

اَلْشَّرُّ جَامِعٌ لِمَساوِيَ اَلْعُيُوبِ.4
بدي دربردارنده همه زشتي‏ها و عيب‏هاست.

تقويت اراده
 

………………
اراده انسان تمام هستي اوست. كسي كه اراده ندارد، شخصيت هم ندارد. انسان ضعيف‏النفس، سست‏اراده است و در برابر مشكلات،خود را مي‏بازد. در مقابل، انسان‏هاي با اراده بر مشكلات چيره مي‏شوند و چون كوه در برابر حوادث مي‏ايستند و آنها را از پاي درمي‏آورند. پس در راه تقويت اراده بايد با هوس‏ها مبارزه كرد و با تمرين، راه بندگي پيمود. انسان تنها با نيروي اراده مي‏تواند بر دشمن درون و بيرون پيروز شود. افراد سست‏اراده در برابر دشمنان ناتوانند و به راحتي تسليم مي‏شوند و به همين دليل، هيچ‏گاه به مقصد و هدف خويش نخواهند رسيد. امام دلاوران و جوان‏مردان، علي عليه‏السلاممي‏فرمايد:
مَنْ ضَعُفَ جِدُّهُ قَوِيَ ضِدُّهُ.5
هر كس اراده‏اش سست باشد، دشمنش نيرومند است.
و در سخني ديگر، تقويت اراده در طاعت الهي را خواستار شده است و مي‏فرمايد:
اِذَا قَوَيْتَ فَاقو عَلي طاعَةِ اللّه‏ِ وَ اِذَا ضَعُفْتَ فَاْضْعُفْ عَنْ مَعْصِيَةِ اللّه‏ِ.6
اگر خواستي توانا باشي، در طاعت الهي توانا باش و اگر خواستي ناتوان باشي، در معصيت الهي ناتوان باش.

عاقبت‏ انديشي
 

…………………
عاقبت‏انديشي يكي از رازهاي بزرگ كام‏يابي است. انسان بايد درباره نتايج كارش تفكر كند و عاقبت‏انديش باشد. اگر توانست نتيجه خوبي براي آن كار پيش‏بيني كند، در انجام دادنِ آن بكوشد و اگر نتيجه را مثبت نديد، به آن نزديك نشود، اگرچه به ظاهر، كار مفيدي به نظر آيد. شتاب‏زدگي و بدون تأمل و تدبّر در هر كاري وارد شدن، نتيجه‏اي جز حسرت و پشيماني در پي نخواهد داشت و زيان‏هاي جبران‏ناپذيري بر انسان وارد مي‏سازد. چه بسيار عصبانيت‏هاي آتشين كه جان انساني را گرفته و ديگري را به پيش ميله‏هاي زندان و فرجام ناگوار قصاص كشانده و بنيان خانواده‏ها را از بين برده است. آن‏گاه آدمي هم‏دم آه افسوس و اشك ندامت بوده و با خود انديشيده است كه اي كاش قدري بيشتر مي‏انديشيدم و خود را كنترل مي‏كردم. به راستي، اگر آدمي در زندگي، سنجيده و حساب‏شده عمل كند، باز هم به درد بي‏درمان «اي كاش، اي كاش!» گفتن دچار خواهد شد؟ مولاي متقيان، علي عليه‏السلام بنا بر نقل شيعه و اهل سنت در اين باره مي‏فرمايد:
اَلتَّدْبِيرُ قَبْلَ الْعَمَلِ يُؤْمِنُ النَّدَمَ.7
عاقبت‏انديشي پيش از انجام دادن كار، انسان را از پشيماني ايمن مي‏دارد.

ميانه‏روي
 

…………..
رعايت اصل تعادل و ميانه‏روي در زندگي در سيره پيشوايان ديني همواره مورد تأكيد بوده و در آموزه‏هاي قرآني از افراط و تفريط و خارج شدن از حدّ اعتدال نكوهش شده است. حساب‏گري و ميانه‏روي در زندگي سبب مي‏شود انسان از شرايط بحراني و مشكلات زندگي به راحتي بگذرد. در مقابل، زياده‏روي و تفريط، آدمي را مغلوب مشكلات مي‏كند. انسان‏هاي حساب‏گر و آينده‏نگر، در زندگي ميانه‏رو هستند و تلاش مي‏كنند زندگي معصومين عليهم‏السلامرا الگوي خود قرار دهند. اين افراد همواره حدّ اعتدال و ميانه‏روي را برمي‏گزينند و از ريخت‏وپاش‏هاي بي‏مورد و تحمل هزينه‏هاي غيرضروري دوري مي‏كنند و تلاش مي‏كنند همواره زندگي اقتصادي خود را بر اساس الگوي صحيح برگرفته از منش معصومين عليهم‏السلامتنظيم كنند. حضرت علي عليه‏السلاممي‏فرمايد:
مَنِ اقْتَصَدَ فِي الْغِني وَالْفَقْرِ فَقَدِاسْتَعَدَّ لِنَوائِبِ الدَّهْرِ.8
هر كس هنگام دارايي و ناداري ميانه‏رو باشد، براي تحمل مشكلات زندگي آمادگي خواهد داشت.
در كلامي ديگر مي‏فرمايد:
لَمْ يُهْلَكْ مَنِ اقْتَصَدَ و لَمْ يَفْتَقِرْ مَنْ زَهَّدَ.9
كسي كه ميانه‏روي كند، نابود نشود و كسي كه زهد بورزد، فقير نخواهد گشت.

تبذير
 

………
شايسته نيست در حالي‏كه در اطرافمان انسان‏هايي به نان شب محتاجند و در حسرت شكمي سير، شب را به صبح مي‏آورند، عده‏اي سرگرم شادخواري و ريخت‏وپاش باشند. شگفتا در جهاني كه هر شب ميليون‏ها انسان بر اثر فقر و تنگ‏دستي جان مي‏بازند، گروهي نيز به تبذير و اسراف مي‏پردازند. شبي نيست كه اينان با ترتيب دادن ضيافت‏هاي آن‏چناني به رقابت نپردازند و بخشي از ثروت‏هاي بادآورده‏شان را فداي هوس‏هاي فخرفروشانه و چشم و هم‏چشمي نسازند. اينان نمي‏دانند كه ممكن است بر اثر اين ريخت‏وپاش‏هاي غيرمشروع، روزي به فقر و نداري گرفتار شوند. آن‏گاه در چنين روزي دست نياز به سوي ديگران دراز كنند. انسان مؤمن به خدا و رسول بايد به‏گونه‏اي زندگي كند و معيشت خود را چنان سامان دهد كه دچار فقر ناشي از تبذير نشود. حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:
مَنِ افْتَخَرَ بِالتَّبْذِيرِ اِحْتَقَرَ بِالاِْفْلاسِ.10
هر كس به ريخت‏وپاش افتخار كند، دچار تنگ‏دستي مي‏شود.

پي‌نوشت‌ها:
 

1. غررالحكم، ج 4، ص 169.
2. كفاية الطالب، ج 223.
3. غررالحكم، ج 5، ص 276.
4. سجع الحمام، ص 319.
5. غررالحكم، ج 5، ص 212.
6. كفاية الطالب، ص 69 .
7. غررالحكم، ج 1، ص 372؛ محمد بن سلامه
قضايى، دستور معالم الحكم، بيروت، شركت دار ارقم بن ابى ارقم، ص 67 .
8. غررالحكم، ج 5، ص 431.
9. سجع الحمام، ص 342.
10. غررالحكم، ص 433.
 

منبع : كتاب “جرعه‏ هاي ولايت به روايت شيعه و اهل ‏سنت”
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb