آموزه های اخلاقی ازدواج در سیره حضرت فاطمه زهرا (س)
حضرت زهرا (س) برترین زنان عالم هستی
بزرگ بانوی جهان اسلام به عنوان برترین زنان عالم همواره در کلام حضرات معصومین (ع) به ویژه پیامبر گرامی اسلام (ص) مورد توجه و عنایت خاص بوده است؛ گاهی از او به عنوان برترین زنان عالم و گاهی به عنوان برترین زنان بهشتی یاد شده است.
نقل شده است که در آخرین لحظه های زندگانی رسول مکرم اسلام (ص) حضرت فاطمه زهرا (س) به شدت گریه میکرد . پیامبر رحمت وقتی صدای گریه دختر خود را شنید او را به نزدیک خود فرا خوانده مطالبی را آهسته به او منتقل فرمود. که در آن شدت گریه، تبسمی بر لبان فاطمه نشست. بعدها وقتی سبب آن خنده را میان گریه پرسیدند فرمود: فبکیت البکاء الذی رایت فلما رای حزنی سارنی الثانیة فقال صلی الله علیه وآله: یا فاطمه اما ترضین ان تکونی سیدة نساء العالمین؟ فضحکت. (1) وقتی حال رسول خدا را آنچنان دیدم گریستم، گریه ای که دیدید. وقتی پدرم حزن و اندوه مرا مشاهده فرمود، دوباره با من نجوا کرد و فرمود: ای فاطمه آیا راضی و خشنود نیستی که سید و بزرگ زنان جهانیان باشی؟ پس خندیدم و شاد شدم.
در روایت دیگری نقل شده است که حضرت فاطمه (س) فرمود: در لحظه های آخر زندگانی وقتی پدرم صدای گریه من را شنید فرمود: یا بنیة انه لیس احد من نساء العالمین اعظم رزیة منک فلاتکونی من ادنی امراة صبرا انک سیدة نساء اهل الجنة. (2) دخترم! هیچ کدام از زنان جهان ارزش و مقام تو را ندارند. پس در صبر و بردباری همانند کمترین زنان نباش؛ زیرا تو سید و بزرگ زنان بهشتی.
با توجه به دو روایت فوق، فاطمه زهرا به عنوان برترین زنان عالم هستی همواره به عنوان الگویی برتر مطرح بوده و هست که ابعاد وجودی آن بزرگوار فراتر از حضور در زمان و مکانی خاص است. به این عنوان که فضایل اخلاقی انسان هرگز اسیر زمان و مکان نمی شود. این الگوی فضیلت برای همیشه تاریخ، شایستگی پیروی و متابعت را داراست. فراگیری درس زندگی در مکتب انسانساز این بانوی نمونه، توفیقی بس ارجمند و بزرگ است که هرکس را نصیب نمی شود. تنها کسانی لیاقت حضور در این وادی عشق را دارند که جان خویش را سرشار از محبت او و فرزندانش کرده باشند.
آموزه های اخلاقی ازدواج
1 . مشورت با دختر
در ازدواج، دو نظر مشترکا می توانند سعادت دنیا و آخرت را تامین نماید: یکی نظر شخصی خود دختر است که خداوند اراده و اختیار به او داده تا خود در سرنوشت خود تصمیم بگیرد. و دیگر رای و نظر والدین، به ویژه پدر، به عنوان شخصی با تجربه های ارزشمند همراه با دلسوزی برای پاره تن خود.
هرگاه این دو نظر در تعامل با یکدیگر قرار گیرد میتواند، ثمره ای بس شیرین و سعادت بخش داشته باشد و سر بر تافتن از هریک پیامدهای ناگواری در پی دارد.
پیامبر بزرگ اسلام (ص) همواره این اصل مهم تربیتی یعنی مشورت و تبادل افکار با دختر را به دقت رعایت می کرد و به امت اسلامی نیز سفارش می فرمود تا از ظلم و ستم دوران جاهلیت دوری گزینند و پدران و مادران بدون مشورت و رضایت دختران در امر ازدواج اقدامی نکنند.
در همین راستا، آن حضرت در ازدواج فاطمه (س) با حضرت امیر علی (ع) به مشورت و تبادل نظر با دخترش روی آورد و فرمود: دخترم فاطمه! پسر عمویت علی از تو خواستگاری نموده است. پاسخ تو چیست؟ فاطمه به پدر احترام میکند که نظر شما چه می باشد؟ پیامبر(ص) فرمود: اذن الله فیه من السماء؛ خدا از آسمان در این ازدواج اجازت فرمود. فاطمه (ع) گفت: رضیت بما رضی الله لی و رسوله؛ خشنودم به آنچه که خدا و پیامبر او برای من رضایت دادند. (3)
دختران و پسران جوان ما به خوبی میدانند که ازدواج با چه کسانی مورد رضایت خداوند و پیامبر اوست و در مقابل، خداوند و پیامبر (ص) با ازدواج با چه کسانی مخالف و ناراضی هستند.
2 . احترام به نظر پدر
از آنجا که هیچ پدر و مادری نیست که آرزوی خوشبختی و سعادت فرزندان خود را نداشته باشد، از این رو دختران و پسران نباید در خیرخواهی آنان تردید کنند و نظر آنان را نادیده بگیرند.
حضرت زهرا (ع) پس از مشورت پدر با او، به پدر احترام نموده رای و نظر پدر را محترم شمرد و سپس عرض کرد: یا رسول الله انت اولی بماتری (4) ای رسول خدا تو از من سزاوارتری که اظهارنظر کنی.
البته، والدین نیز وقتی ببینند پسر یا دختر در انتخاب خود خطا نکردهاند و مورد مناسبی را برگزیده اند نظر خود را بر آنها تحمیل نمی کنند.
3 . پایبند بودن به ارزشهای والای انسانی
از آنجایی که پایه تربیت انسانهای نسل های آینده، در امر مقدس ازدواج گذاشته می شود، توجه و پایبند بودن به ارزشهای انسانی و اخلاقی از اساسی ترین اموری است که مورد توجه دختر و پسر قرار می گیرد. سلامت جسم و جان و دین و ایمان، از مهمترین مسائل در این زمینه است . به همین دلیل، وقتی بزرگان و ثروتمندان قریش به خواستگاری آن حضرت آمدند، جواب رد شنیدند. ولی وقتی حضرت امیر ایمان مجسم، که به ظاهر مال و ثروتی از دنیا نداشت، ولی از عظمت و بزرگی روح برخوردار بود، به خواستگاری زهرا (س) آمد، آن بزرگوار جواب مثبت داد.
4 . حالات معنوی و توجه به خالق هستی
شب ازدواج و آغازین لحظه های شروع یک زندگی نوین برای هر زن و مردی شیرین و خاطره انگیز است، ولی متاسفانه برخی این لحظه های شیرین را به انواع گناه و معاصی می آلایند و می پندارند که هرگونه زشتی ها و مفاسدی می تواند مجاز باشد. غافل از اینکه، وقتی آغاز زندگی مشترک و فصل جدید حیات با گناه و نافرمانی خدا آغاز شود، ثمراتی بس تلخ و رنجآور و فرجامی ناخوشایند خواهد داشت. و فراموش نمی شود که در مواقع حساس امتحانات الهی سخت و دشوارتر از زمانهای عادی است، البته، دختران و پسرانی که در نگاه خود به آینده ای سعادتمند فکر می کنند، حتی الامکان از فراهم شدن زمینه گناه جلوگیری می کنند.
حال ببینیم کاملترین الگوی بانوان جهان در آن شب خاطره انگیز چه حالاتی داشت؟ نقل شده است در شب ازدواج، امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) همسرگرامی خود را نگران و گریان دید؛ پرسید: چرا ناراحتی؟ پاسخ داد: تفکرت فی حالی و امری عند ذهاب عمری و نزولی فی قبری فشبهت دخولی فی فراشی بمنزلی کدخولی الی لحدی و قبری فانشدک الله ان قمت الی الصلاة فنعبد الله تعالی هذه اللیلة . . .؛ درباره حال و رفتار خویش تفکر کردم، به یاد پایان عمر خویش و منزلگاه دیگر به نام قبر افتادم که امروز از خانه پدر به خانه شما منتقل شدم و روزی دیگر از اینجا به طرف قبر و قیامت خواهم رفت.
در این آغازین لحظه های زندگی، تو را به پروردگار سوگند می دهم که بیا تا به نماز بایستیم تا باهم در این شب خدا را عبادت کنیم. (5) و به راستی زندگی که اینگونه آغاز شد، ارزش آن را دارد که ثمرات آن بهترین و گرانبهاترین انسانها باشد که در تاریخ بشری بیمانند و نزد خداوند گرانترین باشند .
پی نوشت ها:
(1) مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 37، ص67. ج 43، ص51.
(2) شیخ صدوق، محمد بن علی، کمالالدین و تمام النعمة، ص262.
(3) محمد دشتی، محمد، نهج الحیاة، ص28.
(4) مجلسی، محمد باقر، همان، ج 43، ص99.
(5) دشتی، محمد، همان، ص35.