آيا آيه 33 سوره توبه كه از جهاني شدن دين اسلام سخن مي گويد، تحقق يافته يا با ظهور امام زمان(عج) تحقق مي يابد؟

«هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِينِ الْحَقّ‏ِ لِيُظْهِرَهُ عَلىَ الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون»او كسى است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيين ‏ها غالب گرداند، هر چند مشركان كراهت داشته باشند!
اين آيه با اندكي تفاوت در سوره صف و سوره فتح نيز آمده است. واژه «لِيُظْهِرَهُ» در اين آيه هم معناي بروز دارد و هم معناي غلبه كردن،[1] كه در قران به معناي غلبه جسماني و عيني بكار رفته است؛ نه فقط غلبه استدلالي و منطقي. يعني دين اسلام در عمل بر ساير اديان برتري مي يابد.[2] ضمير «لِيُظْهِرَهُ» به دين الحق بر مي گردد. يعني خداوند مي خواهد دين حق را كه همان اسلام است بر همه آيين ها غالب گرداند. يعني: ليغلّبه على الدّين كلّه.[3] اين آيه خبر از واقعه مهمى مى‏ دهد و آن جهانى شدن اسلام و عالمگير گشتن اين آئين است. بعضى از مفسران پيروزى مورد بحث اين آيه را به معنى پيروزى منطقه‏ اى و محدود گرفته ‏اند كه در عصر پيامبر (ص) و يا زمان هاى بعد از آن براى اسلام و مسلمين صورت پذيرفت است.[4] چنان چه در برخي تفاسير آمده كه اين آيه در زمان پيامبر اكرم(ص) تا حدودي محقق شده بود،زيرا هر دسته از مسلمانان بر ناحيه‏ اى از نواحى مشركان پيروز شدند و كفار به نوعى مقهور آنان شده بودند.[5] و در واقع اسلام بر كل جزيره العرب استيلا داشت.[6] اما اين ديدگاه صحيح به نظر نمي رسد؛ زيرا در اين آيه غلبه اسلام بر ساير اديان هيچ قيد و شرطي نخورده و مطلق آمده است؛ كه در اينصورت معنايش غلبه كامل و همه جانبه اسلام است. شكي نيست كه در حال حاضر اين موضوع تحقق نيافته ولى مى‏ دانيم كه اين وعده حتمى خدا تدريجا در حال تحقق است. سرعت پيشرفت اسلام در جهان، و به رسميت شناخته شدن اين آئين در كشورهاى مختلف اروپايى، و نفوذ سريع آن در آمريكا و آفريقا، اسلام آوردن بسيارى از دانشمندان و مانند اينها همگى نشان مى‏ دهد كه اسلام رو به سوى عالمگير شدن پيش مى‏ رود. علاوه بر اين روند طبق روايات مختلفى كه در منابع اسلامى وارد شده تكامل اين برنامه هنگامى خواهد بود كه مهدى (ع) ظهور كند و به برنامه جهانى شدن اسلام تحقق بخشد.[7] چنانچه امام صادق عليه السلام درباره اين آيه فرمودند كه هنوز زمان تأويل اين آيه نرسيده است، يعني هنوز غلبه اسلام(دين حق) تحقق نيافته است. از ايشان پرسيدند چه زماني تأويل آن محقق مي شود؟ فرمودند زماني كه قائم(ع) قيام كند و در آن زمان كسي كه خداوند را انكار كند در تمام جهان پيدا نمي شود.[8] هم چنين از امام باقر عليه السلام روايت شده كه اين آيه به زمان ظهور مهدي از آل محمد(ص) تحقق مي يابد و در آن زمان كسي نيست مگر اينكه به نبوت محمد صلي الله عليه و آله اقرار مي كند.[9]  اين نكته كه آيه به زمان ظهور مهدي موعود(عج) اشاره مي كند، از راويان ديگري غير از امامان معصوم نيز نقل شده كه در تفاسير اهل سنت نيز ذكر شده است.[10] در روايات ديگري هم همين مضامين نقل شده است.[11] بنابراين بايد گفت وعده غلبه اسلام و جهاني شدن آن هنوز تحقق نيافته است و با ظهور مهدي آل محمد(ص)، منجي عالم بشريت اين وعده محقق خواهد شد.
پي نوشت:
[1] . المفردات في غريب القرآن، دارالعلم الدار الشامية،دمشق،1412ق، ص: 540
[2] . تفسير نمونه، دار الكتب الإسلامية، تهران،1374، ج‏7، ص: 371
[3] . المفردات في غريب القرآن، ص: 541
[4] . تفسير نمونه، ج‏7، ص: 372
[5] . مجمع البيان في تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو،1372، ج‏5، ص: 38
[6] . مفاتيح الغيب، محمدبن عمر فخرالدين رازي، دار احياء التراث العربى،1420، ج‏16، ص: 33
[7] . تفسير نمونه، ج‏7، ص: 373
[8] . البرهان في تفسير القرآن، بحرانى سيد هاشم،بنياد بعثت، تهران،1416، ج‏5، ص: 367
[9] . مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏5، ص: 38؛ البرهان في تفسير القرآن، ج‏5، ص: 366
[10] . مفاتيح الغيب، ج‏16، ص: 33
[11] . تفسير القمي، دار الكتاب، قم، 1367، ج1،ص289؛ البرهان في تفسير القرآن، ج‏5، ص: 367-366