آيا تعبير خواب واقعيت دارد؟ ابن سيرين کيست و آيا کتاب تعبير خواب او صحت دارد؟

اين سؤال از دو بخش تشکيل شده است که هر کدام جداگانه پاسخ داده مي شود.
الف: آيا تعبير خواب واقعيت دارد
بله اين يك واقعيت است كه در آيات و روايات زيادي مطرح شده است.
دو جوان كه همراه حضرت يوسف ـ عليه السلام ـ در زندان بودند خوابي ديده بودند و آنرا براي حضرت يوسف تعريف كردند تا ايشان آن را تعبير كند.[1] يا در آيه‌اي ديگر به خواب پادشاه اشاره مي‌كند كه خواب ديدكه «هفت گاو چاق را، هفت گاو لاغر آنها را مي‌خورند و هفت خوشة سبز و هفت خوشة خشكيده»[2] كه اين خواب را به مردم گفت تا تعبير كنند مردم گفتند: «اين‌ها خواب‌هاي پريشان و آشفته‌اي است و ما از تعبير اين خواب‌ها آگاه نيستيم»[3] لكن يكي از آنها كه در زندان بوده و از توانايي حضرت يوسف ـ عليه السلام ـ در تعبير خواب آگاه بود رفت به دنبال حضرت يوسف و تعبير خواب پادشاه را پرسيد و ايشان پاسخ گفت. در آيات ديگري نيز به خواب‌هايي ديگر اشاره شده است.
مي‌توان خواب‌ها را چند دسته ذكر كرد:
1. خوابي كه حاصل افكار و تخيلات انسان در بيداري است هر چه در روز فكر كرده در شب هم همان را خواب ببيند.
2. خوابي كه مربوط به غلبة مزاج در يك انسان است مثلاً كسي كه مزاجش گرم است بيشتر وقت‌ها خواب آتش و حمام و… را ببيند.
3. خوابي شيطاني كه وسوسة اوست،خواب‌هاي ناراحت كننده.
4. خواب‌هاي شايسته و صادق كه از ناحية خداوند است يا او را بشارت به امر خيري مي‌كند يا او را راهنمايي و هدايت مي‌كند.[4]مي‌توان با توجه به روايات يك دستة ديگر را نيز اضافه كرد:
5. خواب‌هايي كه ناشي از وضع خوابيدن انسان است مثل خواب انسان جنب يا خواب اول شب[5] يا خواب كسي كه زياد خوابيده يا زياد غذا خورده و…
كه معلوم است تنها دسته چهارم قابل تعبير است و بايد به آنها اعتنا كرد. خواب دستة اول و دوم و پنجم كه تعبيري ندارند. در مورد دستة سوم  كه انسان خواب‌هاي بد و ناراحت كننده مي‌بيند در روايت است كه اين‌ها وسوسة ‌شيطان است براي اين‌كه مؤمن را ناراحت كند و انسان طبق روايت اولاً اين خواب‌ها را به كسي نگويد ثانياً از شيطان به خدا پناه برد يا سه دفعه در سمت چپ خود بدمد[6] يا نماز بخواند.[7]خواب‌هاي دسته چهارم دو گونه اند؛ بعضي خواب‌ها آنقدر واضح و روشن است كه نياز به تعبير ندارند انسان يك مطلبي را خواب مي‌بيند كه در بيداري نيز همان اتفاق مي‌افتد. بعضي خواب‌ها وضوح ندارند و نياز به تعبير دارند مثل خواب‌هايي كه در صفحة اول به نقل از قرآن ذكر كرديم. اين خواب‌ها را چگونه بايد تعبير كرد؟ كسي مي تواند اين كار را بكند كه علم تعبير خواب بداند .البته در اين زمينه نمي توان به هر كسي اعتماد كرد .لذا در روايات ما آمده كه خواب خود را براي هر كس تعريف نكنيد.
ب: آيا تعبير خواب ابن سيرين واقعيت دارد، ابن سيرين كيست؟
ابن سيرين «در دو سال آخر خلافت خليفة دوم و طبق نقلي ديگر، خلافت خليفة سوم به دنيا آمد و در سال 110 هجري فوت كرده است او فردي عالم، فقيه، متقي، اديب، بسيار صادق، خوش اخلاق و… بوده است شغلش بزازي بوده است. كسي در مورد او گفته او را در بازار ديدم و هيچ كس او را جز در حال ياد خدا نديده است. در اين‌كه او اهل تعبير خواب بوده است شكي نيست و گفته شده كه او اين كار را با لطف و تأييد الهي انجام مي‌داده است».[8] در اين‌باره داستان‌هايي نقل شده است كه معلوم نيست راست باشد يا دروغ. بعضي گفته‌اند او علم تعبير خواب را از ديگران آموخته است.[9] حالا چه خداوند اين علم را به او داده باشد يا از ديگران ياد گرفته باشد او بالآخره تعبير خواب مي‌كرده است عالم و پرهيزكار نيز بوده است.
كتاب ابن سيرين: اين كتاب هر چند مشهور به ابن سيرين است ولي در واقع مؤلف آن، شيخ ابوالفضل حبيش بن ابراهيم تفليسي است كه آن را در اواخر قرن ششم تأليف كرده است او تعبير خواب‌هايي را از ابن سيرين، امام صادق ـ عليه السلام ـ ، دانيال نبي ـ عليه السلام ـ ، ابراهيم كرماني و جابر مغربي و عده‌اي ديگر نقل كرده است.[10] بعضي بعد از او قسمت‌هايي از كتاب او را كه مربوط به ابن سيرين بوده است به عنوان يك كتاب مستقل چاپ كرده‌اند.
اما آنچه كه در اينجا بايد دقت شود، اين است كه خوابها تعبيراتشان نسبت به اشخاص فرق مي كند لذا ممكن است يك خواب مشابه اي  كه دو نفر مي بيينند تعبيراتشان باهم فرق داشته باشد. چون تعبير خوابها با توجه به زمان و شغل و مزاج و حالات افراد فرق ميكند.لذا تعبيراتي كه در ايگونه از كتابها آمده نمي تواند براي هر كسي همين گونه باشد .

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. علامه طباطبايي، الميزان، ترجمة محمد باقر موسوي، بنياد علمي فكري علامه طباطبايي، چاپ 4، 1370، ج 11، ص 417 تا 424.
2. ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، دار الكتب الاسلاميه، چاپ 20، 1379، ج 9، ص 311 تا 319.
3.صمدي آملي،داود،شرح مراتب طهارت،چاپ اسوه،1383ش.ج 2.

پي نوشت ها:
[1] . يوسف/ 36.
[2] . يوسف/ 43.
[3] . يوسف/ 44.
[4] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، دار احياء تراث عربي، چاپ سوم، 1403، ج 58، ص 209.
[5] . همان، ص 194.
[6] . همان، ص 193، ح 72.
[7] . همان، ص 192، ح ‌67.
[8] . الذهبي، سير اعلام النبلاء، مؤسسة رسالة بيروت، چاپ نهم، 1413، ذيل نام محمد بن سيرين.
[9] . ابوالفضل حبيبش بن ابراهيم تفليسي، تعبير خواب كامل، تصحيح عبداللّه موسوي، قم، انتشارات رئوف، چاپ دوم، 1370، مقدمة مصحح كتاب، ص 14.
[10] . همان، ص 5.