آيا شيطان به تنهايي انسان‌ها را فريب مي‌دهد يا فرزنداني نيز دارد؟

ابتدا خوب است بدانيم كه شيطان به چه موجودي گفته مي‎شود: واژه ي شيطان به موجودي سركش و متمرد گفته مي‎شود و نيز به معني روح شرير و دور از حق نيز آمده است.[1] شيطان عام است و هر موجودي را كه سركش و شرير باشد شامل مي‎شود ولي گاهي مراد از آن همان ابليس است كه آدم را سجده نكرد و از فرمان الهي سرپيچيد و براي گمراه كردن انسان‎ها قسم خورد.[2]آيا شيطان فرزنداني دارد؟ بله خداوند مي‎گويد «آيا او ـ ابليس ـ و فرزندانش را به عنوان اوليائي غير از من انتخاب مي‎كنيد»[3] كه مي‎بينيم در اين آيه صراحتاً از فرزندان ابليس نام برده شده است پس بنابراين او داراي فرزند مي‎باشد.
آيا او در فريب دادن انسان‎ها تنها است يا فرزنداني نيز دارد؟
گفته شد ابليس فرزنداني دارد و اشاره شد كه عده‎اي به جاي آن كه خداوند را ولي خود قرار دهند سراغ ابليس و فرزندان او مي‎روند و آنها را اولياء خود قرار مي‎دهند بنابراين در كنار ابليس فرزندان او نيز بر انسان‎ها مسلّط مي‎شوند و به فريب آنها مي‎پردازند. امّا اين جور نيست كه فقط فرزندانش به كمك او بيايند در قرآن از لشكريان ابليس خبر مي‎دهد و مي‎گويد: «او ـ ابليس ـ و دار و دسته‎اش شما را مي‎بينند به طوري كه شما آنها را نمي‎بينيد.»[4] يا در آيه‎اي ديگر به ابليس مي‎گويد: «هر كدام از آنها را كه مي‎تواني با صدايت تحريك كن، و لشكر سواره و پياده‎ات را بر آن‎ها گسيل دار…»[5] كه در اين آيه از لشكر پياده و سواره ابليس سخن به ميان آمده است و اين گويا اشاره به اين است كه لشكريان شيطان بعضي‎شان تندكار و بعضي‎شان كندكارند،[6] لشكر سواره اشاره به شيطان‎هايي است كه زود و سريع عمل مي‎كنند و لشكر پياده اشاره به آن‎ها كه كند و دير عمل مي‎كنند.
كه اين لشكريان مي‎توانند از فرزندان ابليس باشند و مي‎توانند از غير فرزندان او و از ميان ساير اجنه باشند چون خود ابليس نيز از طائفه جن مي‎باشد[7] همانطور كه در آيه‎اي از قرآن به شيطان‎هايي كه از طائفه جن مي‎باشند اشاره شده است[8] حتي بالاتر از همه اين‎ها گاه ممكن است بعضي از انسان‎ها به خاطر اين كه خوي شيطاني در آن‎ها قوي شده است و خبيث و طغيانگرند در زمرة شياطين قرار گيرند[9] «و چنين قرار داديم براي پيامبري دشمني از شيطان‎هاي بشري يا جن».[10] كه در اين آيه به صراحت مي‎گويد بعضي از انسان‎ها و بعضي از جن‎ها شيطان مي‎باشند.
بنابراين در فريب دادن انسان‎ها، ابليس تنها نمي‎باشد او داراي فرزنداني است كه به او كمك مي‎كنند بلكه حتي ممكن است كساني غير از فرزندان او كه شيطان‎هاي بشري و جن باشند به كمك او بيايند. چون هدف ابليس فريب دادن و گمراه كردن انسان‎ها است[11] پس هر كس از انسان‎ها يا اجنه چنين هدفي را دنبال كنند در زمرة ياران او محسوب مي‎شوند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مصباح يزدي، معارف قرآن، مؤسسه در راه حق، چاپ مكرر، 1375، از ص 259 تا 308.
2. ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، 1378، چ 17، از ص 179 تا 187.
 
پي نوشت ها:
[1] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، چاپ سي و هشتم، 1379، ج 1، ص 191.
[2] . ص/ 72 ـ 82.
[3] . كهف/ 50.
[4] . اعراف/ 27.
[5] . اسراء/ 64.
[6] . طباطبائي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ترجمه محمد باقر موسوي همداني، نشر بنياد علمي و فكري علامه طباطبائي، چاپ چهارم، 1370، ج 13، ص 245.
[7] . كهف/ 50.
[8] . انعام/ 112.
[9] . ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه،‌دارالكتب الاسلاميه، چاپ بيست و چهارم، 1379، ج 5، ص 407.
[10] . انعام/ 112.
[11] . ر.ك: ص/ 82.