خانه » همه » مذهبی » آيا قرآن داراي بطن هاي مختلف است و در خود قرآن به اين ويژگي اشاره شده

آيا قرآن داراي بطن هاي مختلف است و در خود قرآن به اين ويژگي اشاره شده

در قرآن كريم كلمه «باطن» يا «بطن» در مورد قرآن و مفاهيم آن به كار نرفته است و آيه‏ اى نيز سراغ نداريم كه مستقيما و با صراحت، از وجود بطن براى قرآن خبر دهد. ولى روايات متواتر بر وجود بطن براى قرآن دلالت آشكار دارد و در اصل وجود بطن براي قرآن، ترديدى نيست. به عنوان نمونه در روايتي آمده است: «كتاب اللّه على اربعة اشياء: العبارة و الاشارة و اللطائف و الحقايق، فالعبارة للعوام و الاشارة للخواص و اللطائف للاولياء و الحقايق لأنبياء»[1] يا در روايتي ديگر آمده است: «انّ للقرآن ظهرا و بطنا و حدا و مطلعا انّ القرآن انزل على سبعة احرف لكل آية منها ظهر و بطن و لكل حرف حد و مطلع انّ للقرآن ظهرا و بطنا و لبطنه بطن الى سبعة ابطن‏»[2] آية الله مصباح در اين زمينه مى‏ گويد: «بحث بطون قرآن، بحثى روايى است. زيرا در خود قرآن سخنى از «بطن» به ميان نيامده است. و اين كه منظور از آن چيست به فقه الحديث باز مى‏ گردد نه فقه القرآن.»
اما از نظر عقل، وجود بطن براى قرآن، بلكه براى هر سخنى نه امتناع عقلى دارد و نه قبح عقلايى. به عبارت ديگر، گوينده با الفاظ خود معناى واحدى را قصد مى‏ كند. هر چند اين معناى واحد ممكن است داراى مراتب يا مصاديق مختلفى باشد يا لوازمى داشته باشد كه در تطبيق بر مصاديق، كسى بعضى از آن‏ها را پيدا كند در حالى كه نسبت به بعضى ديگر غافل باشد يا ممكن است بعضى مراتب يك معنا را درك و از بعضى مراتب ديگر غفلت كند.
مى‏ توان گفت اصولا يكى از عناصر اصلى در آفرينش آثار ادبى و هنرى برخوردارى از دو بعد آشكار و نهان است و هر چه قدرت ادبى و ذوق هنرى گوينده بيشتر باشد، بعد نهانى كلام عميق ‏تر خواهد بود و بر اين اساس، چون قرآن كلام خداست، طبيعى است كه از عميق‏ ترين بطون و بعد نهانى برخوردار است و اين ويژگى را در حد اعجاز دارد. و اين ويژگى كمال و امتيازى براى قرآن محسوب مى‏ شود و فرض عدم اين ويژگى در كتابى همچون قرآن بعيد و دور از انتظار مى ‏باشد.
از اين رو، جمع كثيرى از مفسران، محدثان، دانشمندان علوم قرآنى و محققان علم اصول، وجود بطن براى قرآن را مسلم دانسته و به اجمال و تفصيل از كيفيت و چگونگى آن بحث نموده‏ اند.[3]

پي نوشت:
[1].كتاب خداوند متعال، داراى چهار بخش است: عبارات، اشارات، لطائف و حقائق. عبارات آن براى همه و عموم مى‏ باشد. اشارات آن براى خواص، سودمند است و لطائف آن براى اولياء اللّه است و حقائق آن مختص به انبياء است.
[2].همانا براي قرآن ظاهر و باطن و حد و مطلعي است و اين قرآن بر هفت حرف نازل گرديده كه هر آيه ‏اى از آن ظاهر و باطنى دارد و هر حرفي داراي حدّى و مطلعى است. همانا قرآن ظاهر و باطني دارد و باطن آن به هفت بطن مي رسد.
[3].بررسى نظريه عرفى بودن زبان قرآن، ناهيد دامن پاك مقدم‏، نشر تاريخ وفرهنگ‏، تهران،1380، ص: 220-222

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد