در پاسخ بايد بگوييم در هر قشر و طبقهاي نميتوان گفت همة آنها بيعيب و نقص هستند و به كمال رسيدهاند، طلاب حوزة علميه نيز مثل ساير اقشار جامعه ميباشند، لذا نميتوانيم بگوئيم همه اين مجموعه از هر لحاظ خوب هستند و هيچ خطا و لغزشي از اين قشر سر نميزند زيرا احتمال خطا رفتن و دچار وسوسههاي شيطاني شدن به جز ائمة اطهار ـ عليهم السلام ـ بر همگان امكان دارد و نکته اي که در اين جا بايد خاطر نشان کرد اين است که پيامبران الهي از ميان مردم برخاستند و خود از تودههاي مردم بودند، دردها و رنجهاي مردم را ميشناختند و درد مردم را درد خود ميدانستند و با واقعيتها و دردها و مشكلات ميزيستند و مردم را در كنار هر حادثه و واقعهاي درمييافتند، به کمک آنان مي شتافتند و نجات ميدادند و همه جا با مردم خصوصاً با فقرا بودند و هيچ وقت آنها را تنها نميگذاشتند و آنطوريکه انتظار است نوع روحانيون و طلاب هم بر همين سلوک بوده اند تا اين که آنان حتي ملجا و پناهگاه مردم در تظلم خواهي ها بوده اند، لذا نوع روحانيت و طلاب همواره در کنار مردم بوده اند البته بايد توجه داشت که كساني ميتوانند تكليف و وظيفه خود را در امور اجتماعي و سياسي به نحو صحيح انجام بدهند كه نسبت به شرائط و زمينههاي آن نيز شناخت داشته باشند و اين شناخت بدون «شناخت زمان» امكانپذير نيست و لذا شناخت زمان مخصوصاً براي علما از اهميت ويژهاي برخوردار است. حضرت امام صادق ـ عليه السّلام ـ ميفرمايند: كسي كه شناخت كامل از اوضاع زمان خود دارد به طوري گام برميدارد و وظيفه خود را انجام ميدهد كه هرگز مورد هجوم جريانها قرار نمي گيرد يعني كار را صحيح و به موقع انجام ميدهد.[1]لذا امروزه هم بايد گفت كه اين گونه افراد در حال حاضر بايد شناخت كامل به زمان داشته باشند و مثل پيامبران الهي و ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ از مردم فاصله نگيرند، چون مردم روحانيت را دور از ائمه و پيامبران الهي نميدانند.
به طور خلاصه در ضمن اين که برخي قصورها و تقصيرات را نمي توان ناديده گرفت، اما با ديدن چند مورد از روحانيوني که مثلا در برابر پست و مقام و يا پول، خود را باختند و تقوا را زير پا نهادند، نبايد سياه نمايي کرد و يا اين طور تعميم داد که همه طلاب و روحانيون اين گونه اند، انصافاً حوزه علميه و روحانيون را بايد از جمله گروه هاي اجتماعي دانست که هم متدين اند و هم همرنگ و هم درد با مردم جامعه و چه بسيار بزرگان و روحانيوني که تقوا و مردم دوستي و تديّن آنها، زبان زد مردم بوده و هست.
پس اگر چه تعداد اندکي از افراد در حوزه علميه شئونات طلبگي را رعايت نمي کنند ولي بايد توجه داشت اين ها در اقليت هستند و طلاب و روحانيوني که با روش زاهدانه و تقواي حقيقي مشغول کسب علم، خدمت و زندگي هستند اکثريت افرادي هستند که تحت عنايات و توجهات امام زمان ـ ارواحنافداه ـ در حوزه علميه و جامعه به تکليف الهي خود مي پردازند.
پي نوشت:
[1] . كليني، اصول كافي، جلد 1، ص 26-27.