آيا هنگام نزول قرآن آيات يك سوره پشت سرهم نازل مي شد و بعد نزول سوره بعد آغاز مي شد؟

نزول قرآن بدين ترتيب بوده كه هر سوره با فرود آمدن «بسم اللّه الرحمن الرحيم» آغاز مى ‏شد و آيات به ترتيب نزول در آن ثبت مى‏ گرديد تا موقعى كه «بسم اللّه …» ديگرى نازل مى‏ شد و سوره ديگرى آغاز مى‏ گرديد. اين نظم طبيعى آيات بود. اما گاهى هم اتفاق مى‏ افتاد پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله- با اشاره جبرئيل عليه السّلام- دستور مى‏ داد تا آيه‏ اى برخلاف نظم طبيعى در سوره ديگرى قرار داده شود؛ مانند آيه 281 سوره بقره كه براساس روايات آخرين آيه نازل شده است و به دستور پيامبر صلّى اللّه عليه و اله در سوره بقره آيه 281 ثبت شد. هم چنين ممكن است چند آيه از سوره ‏اى نازل شده باشد، سپس سوره ديگرى فرود آيد و پس از پايان يافتن آن سوره و حتى چند سوره ديگر، بقيه سوره نخست نازل شود؛ در اين صورت، ملاك ترتيب، مبدأ نزول هر سوره مى‏ باشد. چنانچه 5 آيه اول سوره علق در ابتداي بعثت نازل شد و پس از چند سال بقيه سوره نازل گرديد. اما سوره علق اولين سوره نازل شده محسوب مي شود؛ با اينكه نيمي از آن پس از نزول چند سوره ديگر نازل شده است. سوره مدثر و مزمل و چند سوره ديگر نيز به اين شكل نازل شدند.[1]

پي نوشت:
[1] . علوم قرآنى، محمد هادي معرفت، موسسه فرهنگى التمهيد،قم،1381، ص: 90-89؛ پرسمان علوم قرآنى، سيد محمد حسن جواهرى‏، دفتر تبليغات اسلامي، قم، 1385ص: 57و52