آیا آیات و روایاتی وجود دارد که به چشم برزخی اشاره کرده باشند؟!

چشم بصیرت یک موهبت الهی است که به برخی از بندگان خاص – آن هم بر اثر عبادت و اخلاص در عمل – عطا می‌شود و در مقابل به آنان ظرفیت تحمل و نگه‌داری راز نیز داده می‌شود. این موهبت الهی به افراد خاص با ظرفیت خاص داده می‌شود، نه به هرکسی که چند صباحی وِرد بگوید یا اعمالی را ترک کند؛ از این‌رو کسی که دارای چشم بصیرت و برزخی شد، باید دارای ملکه ترک گناه باشد.

اگرچه تعابیری؛ مانند «چشم برزخی»، «العین البرزخیه» و یا «مکاشفه» در آیات و روایات وجود ندارد؛ اما وجود لایه‌ای بر چشم که مانع دیدن برخی چیزها شده و در صورت برداشته‌شدن، توانایی دیدن چیزهای بیشتری را خواهد داشت، در منابع فراوانی وجود دارد؛ چنین قابلیتی  – دست کم برای پیامبران و امامان – در زندگی دنیایی نیز ثابت شده است:

1. «وَ لَوْ نَشاءُ لَأَرَیناکهُمْ‏ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسیماهُمْ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فی‏ لَحْنِ الْقَوْلِ وَ اللَّهُ یعْلَمُ أَعْمالَکمْ»؛[1] و اگر بخواهیم، قطعاً آنان را به تو می‌نمایانیم، در نتیجه ایشان را به سیمای [حقیقی‏]شان می‌شناسی و از آهنگ سخن به [حال‏] آنان پی خواهی بُرد؛ و خدا است که کارهای شما را می‌داند.
2. «لَقَدْ کنْتَ‏ فی‏ غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکشَفْنا عَنْک غِطاءَک فَبَصَرُک الْیوْمَ حَدیدٌ»؛[2] به او گفته می‌شود این وضع که می‌‏بینى در دنیا هم بود؛ اما تو از آن در پرده‌‏اى از غفلت بودى ما امروز پرده‌‏ات را کنار زدیم اینک دیدگانت امروز تیزبین شده است.
3. امام صادق‌(ع) نقل می‌کند: خداوند در حدیث قدسی به پیامبر(ص) فرمود: من بسیار دوست دارم که بنده‌‌ام با واجبات به من تقرب جوید، اما برخی از آنان با مستحبات به من تا اندازه‌ای نزدیک می‌شوند تا آن‌جا که من آنان را دوست می‌‌دارم، و هنگامی که دوستشان بدارم، گوش آنان می‌‌شوم همان گوشی که با آن می‌‌شنوند و چشم آنان می‌‌شوم همان چشمی که با آن ببینند.[3]
4. علاوه بر آن، کسانی که در آستانه مرگ قرار می‌گیرند، می‌توانند پرده‌هایی از عالم برزخ را مشاهده کنند و چشم برزخی آنها نیز تا حدودی بینا می‌شود؛ از این‌رو تقاضای برگشت به دنیا را مطرح می‌کنند:

«حَتَّی إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ رَبِ‏ ارْجِعُونِ‏»؛[4] تا آن‌گاه که مرگ یکی از ایشان فرا رسد، می‌گوید: پروردگارا، مرا بازگردانید.[5]

[1]. محمد، 30.

[2]. سوره ق، 22.

[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 352، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[4]. مؤمنون، 99.

[5]. «چشم برزخی»، 4637؛ «چشم برزخی و ستار العیوب بودن خدا»، 31233؛ «انواع مکاشفه»، 13035.