طلسمات

خانه » همه » مذهبی » آیا اگر خداوند ما را پس از مردن، دوباره به دنیا برمی‌گرداند، ما اصلاح می‌شدیم؟

آیا اگر خداوند ما را پس از مردن، دوباره به دنیا برمی‌گرداند، ما اصلاح می‌شدیم؟

پاسخ اجمالی

اولاً بازگشت دوباره به دنیا از روی میل و خواسته‌ی افراد، موجب می‌شود که نظام آفرینش و بعثت انبیای الهی عبث و بیهوده باشند. ثانیاً بر فرض محال که این افراد به دنیا برگردند، معلوم نیست اعمال خوبی انجام دهند؛ چون دنیا همان دنیا و آنها نیز دارای همان هوا و هوس‌ها خواهند بود. چنان‌که بارها در دنیا به بی‌پایگی آن پی بردند، ولی دوباره فریفته‌ی آن گشتند و برای رسیدن به لذات آن، مرتکب اعمال ناشایست شدند.

پاسخ تفصیلی

سنت الهی بر این قرار گرفته است که هرچیزی به سوی کمال و تکامل حرکت نماید. خداوند انسان را در این دنیا خلق کرد و به دو نیروی عقل(حجت درونی) و وحی(حجت بیرونی) مجهز نمود تا مسیر کمال بپیماید؛ بنابراین اگر بنا باشد انسان بعد از مردن از روی میل و خواسته‌ی خود، دوباره به دنیا بازگردد موجب می‌شود که نظام آفرینش و بعثت انبیای الهی بی‌فایده و بیهوده باشد؛ و این مخالف سنت الهی است.

علاوه بر این، بر فرض محال که این افراد به دنیا برگردند، معلوم نیست اعمال خوبی انجام دهند؛ چون دنیا همان دنیا و انسان هم از اختیار برخوردار است و آنها نیز دارای همان هوای نفس و وسواس شیطانی و قریحه‌ی عناد و تکبر و طغیان خواهند بود؛ در نتیجه همان عوامل و چیزهایی که آنان را امروز وادار به مخالفت با حق و تکذیب آیات خدا کرده، بر فرض برگشت به دنیا، به جای خود باقی است.[1]

به همین جهت قرآن می‌فرماید: (آنها همچنان به راه غلط خود ادامه می‌‏دهند) تا زمانى که مرگ یکى از آنان فرارسد، می‌‏گوید: «پروردگار من! مرا بازگردانید! شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهى نمودم) عمل صالحى انجام دهم!» (ولى به او می‌گویند:) چنین نیست! این سخنى است که او به زبان می‌‏گوید (و اگر بازگردد، کارش مانند گذشته است)! و پشت سر آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند![2]

گفتنی است؛ خداوند در پاسخ درخواست آنها کلمه‌ی «کلاّ» (چنین نیست) می‌آورد که این کلمه در کلام عرب هم برای منع و جلوگیری می‌آید و هم برای ابطال ادعا و گفتار طرف مقابل؛ یعنی احتمال دارد آیه به دو مطلب اشاره نماید. یکی این‌که این بهانه‌ای بیش نیست و باعث نمی‌گردد تا بازگشت به دنیا میسر گردد. دوم این‌که نفی ادعای آنها که می‌گویند اگر ما به دنیا بازگردیم گذشته را جبران می‌کنیم و عمل صالح انجام می‌دهیم. خداوند می‌فرماید این یک ادعای بی‌اساس و توخالی است و اگر به دنیا بازگردند همان برنامه‌ی‌ قبلی را ادامه خواهند داد.[3]

علاوه براین، از کلمه‌ی «لعل»(شاید) در آیه فهمیده می‌شود که این افراد از وضع آینده‌ی خود نیز اطمینان کامل ندارند و کم و بیش می‌دانند که این پشیمانی و ندامت معلول شرایط خاصی است که در آستانه‌ی مرگ برای آنها ایجاد شده است و چه بسا اگر به دنیا هم بازگردند همان روش قبلی را ادامه می‌دهند.[4]

به هر حال، آنچه مهم است این است که برگشت فایده‌ای ندارد. چنان‌که خداوند در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «اگر به دنیا بازگردند به همان اعمالی که از آنها نهی شده بودند بازمی‌گردند».[5] پس بیداری آنها موقتی است و پا برجا نیست.[6]

این‌گونه افراد مثل کفار و افراد گناه‌کاری هستند که وقتی در طوفان‌های دریا گرفتار می‌شوند و در آستانه‌ی مرگ و نابودی قرار می‌گیرند از خداوند تقاضای کمک می‌کنند، ولی بعد از نجات دوباره به اعمال گذشته برمی‌گردنند.

به عبارت دیگر، همین افراد چه بسا بی‌پایگی دنیا را فهمیدند و حوادثی برایشان اتفاق افتاد که مرگ را به چشم خود دیدند، ولی دوباره فریفته دنیا گشته و برای رسیدن به لذات آن مرتکب اعمال ناشایست شدند.


[1]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 7، ص 54، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق.

[2]. «حتی اذا جاء احدهم الموت قال رب ارجعون. لعلی اعمل صالحاً فیما ترکت کلاّ انّها کلمة هو قائلها…». مؤمنون، 99 – 100.

.[3] نک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، ص 312، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش؛ المیزان فی تفسیر القرآن، ج 15، ص 67.

[4]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، با مقدمه: شیخ آقابزرگ تهرانی، تحقیق، قصیرعاملی، احمد، ج 7، ص 393، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا؛ فاضل مقداد، جمال الدین، کنز العرفان فی فقه القرآن، تحقیق، قاضی، سید محمد، ج 9، ص 212، قم، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

.[5] «و لو رودا لعادوا لما نهوا عنه» انعام، 28.

[6]. تفسیر نمونه، ج 5، ص 200.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد