1. روایتی از ابودرداء – یکی از صحابیان پیامبر اسلام(ص) – در مدح امام علی(ع) وجود دارد که ذیل آن دعاهایی نیز نقل شده است:[1]
«إِلَهِی کَمْ مِنْ مُوبِقَةٍ حَمَلْتَهَا عَنِّی فَقَابَلْتَهَا بِنِعْمَتِکَ وَ کَمْ مِنْ جَرِیرَةٍ تَکَرَّمْتَ عَنْ کَشْفِهَا بِکَرَمِکَ إِلَهِی إِنْ طَالَ فِی عِصْیَانِکَ عُمُرِی وَ عَظُمَ فِی الصُّحُفِ ذَنْبِی فَمَا أَنَا مُؤَمِّلٌ غَیْرَ غُفْرَانِکَ وَ لَا أَنَا بِرَاجٍ غَیْرَ رِضْوَانِک»؛ پروردگارا! چه بسا گناهانی که از آن چشمپوشی کرده و در مقابل آن، نعمتی به من ارزانى داشتى و چه بسیار خطاهایی که با لطف و کَرَمت از افشای آن خودداری کردهای. پروردگارا! اگر عمر من در نافرمانى از تو دراز شد و گناه من در نامه عملم بزرگ؛ پس همانا من به چیزى جز آمرزش تو دل نبستهام و جز به خشنودى تو امیدوار نیستم.
«إِلَهِی أُفَکِّرُ فِی عَفْوِکَ فَتَهُونُ عَلَیَّ خَطِیئَتِی ثُمَّ أَذْکُرُ الْعَظِیمَ مِنْ أَخْذِکَ فَتَعْظُمُ عَلَیَّ بَلِیَّتِی … آهِ إِنْ أَنَا قَرَأْتُ فِی الصُّحُفِ سَیِّئَةً أَنَا نَاسِیهَا وَ أَنْتَ مُحْصِیهَا فَتَقُولُ خُذُوهُ فَیَا لَهُ مِنْ مَأْخُوذٍ لَا یُنْجِیهِ عَشِیرَتُهُ وَ لَا تَنْفَعُهُ قَبِیلَتُهُ … آهِ مِنْ نَارٍ تُنْضِجُ الْأَکْبَادَ وَ الْکُلَى آهِ مِنْ نَارٍ نَزَّاعَةٍ لِلشَّوَى آهِ مِنْ غَمْرَةٍ مِنْ مُلْتَهَبَاتِ اللَّظَى»؛ پروردگارا! هرگاه به عفو تو میاندیشم، گناهم بر من سبک میشود و هرگاه به شدت سختگیرى تو میاندیشم عذابی(که شاید دچارش شوم) فکرم را به شدت میآزارد. واى اگر در کارنامهام گناهى ببینم که آنرا فراموش کرده بودم و تو آنرا به حساب آوردهباشى و بگویى فرو گیریدش. واى بر گرفتارى که عشیرهاش نمیتوانند نجاتش دهند و قبیلهاش براى او سودى نمیرساند … واى از آتشى که جگرها را میسوزاند و گوشت و پوست را میکَنَد. واى از فرو گرفتن شرارهاى از شرارههاى آتش».[2]
2 . علاوه بر این دعای دیگری از ابودرداء نقل شده است که در نماز بر میت میخواند: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأَحْیَائِنَا وَأَمْوَاتِنَا الْمُسْلِمِینَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَیْنِهِمْ، وَ أَلِّفْ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ، وَ اجْعَلْ قُلُوبَهُمْ عَلَى قُلُوبِ خِیَارِهِمْ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ ذَنْبَهُ، وَ أَلْحِقْهُ بِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، اللَّهُمَّ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِی الْمُهْتَدِینَ، وَ اخْلُفْهُ فِی عَقِبِهِ فِی الْغَابِرِینَ، وَ اجْعَلْ کِتَابَهُ فِی عَلِیَّیْنِ، وَ اغْفِرْ لَنَا وَلَهُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، اللَّهُمَّ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ، وَ لَا تَفْتِنَّا بَعْدَهُ»؛ خدایا! مسلمانان؛ چه مرده و چه زنده را مورد لطف خود قرار ده. خدایا! مردان و زنان مؤمن، مردان و زنان مسلمان را ببخش و روابط میان آنها را اصلاح کن و میان قلبهای آنها دوستی برقرار فرما. قلبهای آنان را با قلب افراد مورد نظر خودت قرار ده. خدایا! گناهان فلان بن فلان (شخص مرده) را ببخش و او را به پیامبر(ص) ملحق کن، و مقامش را در میان هدایتشدگان قرار ده. جانشینان صالحى از او به یادگار گذار و نامه عمل او را در علیین قرار ده. خدایا! ما و او را ببخش. خدایا! ما را از اجر او محروم منما و بعد از او ما را مورد آزمایشهای دشوار قرار مده.[3]
بخش انتهایی این متن روایی، در برخی منابع شیعه[4] و اهل سنت[5] از پیامبر(ص) نقل شده است.
«إِلَهِی کَمْ مِنْ مُوبِقَةٍ حَمَلْتَهَا عَنِّی فَقَابَلْتَهَا بِنِعْمَتِکَ وَ کَمْ مِنْ جَرِیرَةٍ تَکَرَّمْتَ عَنْ کَشْفِهَا بِکَرَمِکَ إِلَهِی إِنْ طَالَ فِی عِصْیَانِکَ عُمُرِی وَ عَظُمَ فِی الصُّحُفِ ذَنْبِی فَمَا أَنَا مُؤَمِّلٌ غَیْرَ غُفْرَانِکَ وَ لَا أَنَا بِرَاجٍ غَیْرَ رِضْوَانِک»؛ پروردگارا! چه بسا گناهانی که از آن چشمپوشی کرده و در مقابل آن، نعمتی به من ارزانى داشتى و چه بسیار خطاهایی که با لطف و کَرَمت از افشای آن خودداری کردهای. پروردگارا! اگر عمر من در نافرمانى از تو دراز شد و گناه من در نامه عملم بزرگ؛ پس همانا من به چیزى جز آمرزش تو دل نبستهام و جز به خشنودى تو امیدوار نیستم.
«إِلَهِی أُفَکِّرُ فِی عَفْوِکَ فَتَهُونُ عَلَیَّ خَطِیئَتِی ثُمَّ أَذْکُرُ الْعَظِیمَ مِنْ أَخْذِکَ فَتَعْظُمُ عَلَیَّ بَلِیَّتِی … آهِ إِنْ أَنَا قَرَأْتُ فِی الصُّحُفِ سَیِّئَةً أَنَا نَاسِیهَا وَ أَنْتَ مُحْصِیهَا فَتَقُولُ خُذُوهُ فَیَا لَهُ مِنْ مَأْخُوذٍ لَا یُنْجِیهِ عَشِیرَتُهُ وَ لَا تَنْفَعُهُ قَبِیلَتُهُ … آهِ مِنْ نَارٍ تُنْضِجُ الْأَکْبَادَ وَ الْکُلَى آهِ مِنْ نَارٍ نَزَّاعَةٍ لِلشَّوَى آهِ مِنْ غَمْرَةٍ مِنْ مُلْتَهَبَاتِ اللَّظَى»؛ پروردگارا! هرگاه به عفو تو میاندیشم، گناهم بر من سبک میشود و هرگاه به شدت سختگیرى تو میاندیشم عذابی(که شاید دچارش شوم) فکرم را به شدت میآزارد. واى اگر در کارنامهام گناهى ببینم که آنرا فراموش کرده بودم و تو آنرا به حساب آوردهباشى و بگویى فرو گیریدش. واى بر گرفتارى که عشیرهاش نمیتوانند نجاتش دهند و قبیلهاش براى او سودى نمیرساند … واى از آتشى که جگرها را میسوزاند و گوشت و پوست را میکَنَد. واى از فرو گرفتن شرارهاى از شرارههاى آتش».[2]
2 . علاوه بر این دعای دیگری از ابودرداء نقل شده است که در نماز بر میت میخواند: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِأَحْیَائِنَا وَأَمْوَاتِنَا الْمُسْلِمِینَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ أَصْلِحْ ذَاتَ بَیْنِهِمْ، وَ أَلِّفْ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ، وَ اجْعَلْ قُلُوبَهُمْ عَلَى قُلُوبِ خِیَارِهِمْ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِفُلَانِ بْنِ فُلَانٍ ذَنْبَهُ، وَ أَلْحِقْهُ بِنَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، اللَّهُمَّ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ فِی الْمُهْتَدِینَ، وَ اخْلُفْهُ فِی عَقِبِهِ فِی الْغَابِرِینَ، وَ اجْعَلْ کِتَابَهُ فِی عَلِیَّیْنِ، وَ اغْفِرْ لَنَا وَلَهُ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ، اللَّهُمَّ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ، وَ لَا تَفْتِنَّا بَعْدَهُ»؛ خدایا! مسلمانان؛ چه مرده و چه زنده را مورد لطف خود قرار ده. خدایا! مردان و زنان مؤمن، مردان و زنان مسلمان را ببخش و روابط میان آنها را اصلاح کن و میان قلبهای آنها دوستی برقرار فرما. قلبهای آنان را با قلب افراد مورد نظر خودت قرار ده. خدایا! گناهان فلان بن فلان (شخص مرده) را ببخش و او را به پیامبر(ص) ملحق کن، و مقامش را در میان هدایتشدگان قرار ده. جانشینان صالحى از او به یادگار گذار و نامه عمل او را در علیین قرار ده. خدایا! ما و او را ببخش. خدایا! ما را از اجر او محروم منما و بعد از او ما را مورد آزمایشهای دشوار قرار مده.[3]
بخش انتهایی این متن روایی، در برخی منابع شیعه[4] و اهل سنت[5] از پیامبر(ص) نقل شده است.