آیا ساختن خانه‌های بلند – مانند آپارتمان – در روایات مورد نکوهش قرار گرفته و توصیه‌ شده تا خانه‌های خود را با ارتفاع کم و به سبک ویلایی بسازیم؟!

بر اساس سفارش بزرگان دین باید از هرگونه آزار و اذیتی نسبت به همسایگان خودداری شود و در همین راستا نیز توصیه شده  تا جایی که ممکن است از ساختن ساختمان‌های بلندمرتبه که همسایگان را آزار می‌دهد، دوری شود:

1. رسول گرامی اسلام(ص) در مورد حقوق همسایه بر همسایه فرمود: «… ساختمان خانه‌ی خود را از خانه‌ی همسایه چندان بلندتر نسازید که مانع از وزش نسیم گردد، مگر با اجازه او …».[1]
2. روزى پیامبر(ص) از گذرگاهى می‌گذشت، چشمانشان به قبه و بارگاهى افتاد. پرسید: این چیست؟ همراهان گفتند متعلق به یکى از انصار است، حضرت کمى توقف کرد تا صاحب‌ آن خانه سر رسید و سلام کرد، پیامبر(ص) صورتش را از او برگرداند. مرد انصارى این مطلب را با دوستانش در میان گذاشت و گفت: به خدا سوگند گمان می‌کنم که پیامبر خدا نسبت به من دلگیر است و نمی‌‏دانم درباره من چه اتفاقى افتاده و من چه اشتباهی کرده‏‌ام؟! آنان گفتند: پیامبر(ص) ساختمان مجلل شما را دید و ناراحت شد. مرد انصارى رفت و آن قبه و بارگاه را با خاک یکسان کرد، یک روز پیامبر(ص) آمد و آن ساختمان ‌را ندید و فرمود: ساختمانی که این‌جا بود چه شد؟ جریان را عرض کردند و ایشان فرمود: هر بنایى در روز قیامت دامنگیر صاحبش خواهد شد، مگر آن مقدار که انسان از آن ناگزیر است.[2]

هم‌چنین در روایات دیگری از ائمه(ع) وارد شده است که آن‌ حضرات توصیه فرمودند که ارتفاع سقف خانه‌ها بیش از هفت و یا هشت ذراع (حدود 3.5 تا 4 متر) نباشد. البته این روایات شامل تمام خانه‌‌ها می‌شود، چه موجب اذیت و آزار همسایگان شود و یا موجب اذیت آنان نشود:

1. امام باقر(ع) فرمود: سقف خانه‏هاى خود را تا ارتفاع هفت ذراع قرار دهید …».[3]
2. مردى نزد امام صادق‌(ع) شکایت کرد که اهل زمین به خانواده‌اش آزار می‌رسانند. امام فرمود: بلندى سقف خانه‏‌ات چه مقدار است؟ گفت: ده زراع. امام(ع) فرمود: دور تا دور خانه را با فاصله‌ی هشت ذراع آیة الکرسى بنویس؛ زیرا هر خانه که بلندیش از هشت ذراع بیشتر باشد، جن وارد آن می‌شود و در آن زندگی می‌‌کند.[4] (البته شاید مراد از جن در این روایت، هر موجود نادیدنی توسط چشم غیر مسلح – مانند میکروب‌ها و … – بوده و لزوماً تنها به معنای اجنه‌ای نباشد که مخلوقی در مقابل انسان هستند).

از توصیه‌های فراوان در ارتباط به آزار نرساندن به همسایگان و نیز روایات بالا می‌توان نتیجه گرفت که اسلام با ساختن خانه‌‌ای که موجب اذیت و آزار همسایگان می‌شود، و یا ساختمان‌‌هاى بسیار مجللی که توأم با اسراف و زیاده‌‌روى بوده و انسان‌ها را به غفلت می‌اندازد، مخالف است و به مسلمانان اجازه نمی‌دهد، مانند مستکبران مغرور – به ویژه در محیط‌هایى که معمولاً محرومان و افراد بی‌مسکن فراوان هستند – اقدام به ساختن چنین ساختمان‌‌هایى کنند.[5]

البته امروزه با توجه به افزایش جمعیت و کمبود زمین برای ساخت و ساز، گاه ضرورت اقتضاء می‌کند که از آپارتمان‌های چند طبقه استفاده شود. با این وجود در همین ساختمان‌ها نیز بهتر آن است خانه‌ها به گونه‌ای ساخته شود تا موجب اذیت و آزار همسایگان نشود.[6] و این شامل هر نوع اذیتی است و اینکه در روایات، جلوگیری از وزش باد مطرح شده، تنها به عنوان یک مصداق است که شاید با وسیله‌های تهویه امروزی قابل جبران باشد، اما آزارهای جدید دیگری – مانند پارک ماشین در محوطه قانونی همسایگان، صدای بلند وسایل صوتی و تصویری و … – به وجود آمده که یک انسان متدین باید از آنها و هرگونه آزار دیگری نسبت به همسایگان خودداری کند.

[1]. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ج 2، ص 389، قم، رضی، چاپ اول، 1375ش.

[2]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 7، ص 310، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[3]. برقی، ابو جعفر احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج 2، ص 609، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.

[4]. همان، ص 609- 610.

[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 15، ص 294، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[6]. «انسان مؤمن و همسایه مردم‌آزار»، 55190؛ «صبر و تحمل در برابر اذیت و آزار همسایه»، 39020؛ «جویا شدن از احوال همسایه»، 55195.