آیا شهود قلبی و چشم بصیرت یافتن، لزوماً از راه ریاضت و دوری از لذّت ها حاصل می شود؟

نخستین مسأله بایسته در سلوک الى الله، خروج از حجاب هاى ظلمانى است. این حجاب ها، عبارت است از: حجاب تعلّق به بدن مادى، کفر، شرک و دشمنى با حق و آیات الهى، عقاید و افکار باطل و نا صحیح، اخلاق و اوصاف رذیله، حجاب عادات، اوهام و تخیّلات، تعلق و اسارت به مظاهر مادى و آنچه غیر حضرت حق است و در یک عبارت کوتاه هر خصوصیت و هر رنگى که عارض روح انسان گشته و روح را به سوى غیر خداى متعال سوق داده و در جهت غیر او و دورى از او و فرار از او قرار مى دهد، حجابى است از حجاب هاى ظلمانى و حجاب هایى که ذکر شد و آنهایى که ذکر نشد همه و همه به همین نحو است. نگا: مقالات، ج 1، صص 63 – 73. هر یک از این حجاب ها داراى واقعیت عینى و ویژگى خاصى در روح انسان است و واقعیت عینى هیچ کدام از حجاب ها، مانند واقعیت عینى حجاب دیگر نیست و از این رو توجه به امور ذیل ضرورى است:
یکم.
براى خروج از هر حجاب، راه مخصوصى لازم بوده و باید طریق به خصوصى در پیش گرفته شود و امکان ندارد از همه حجاب هاى ظلمانى از طریق واحدى نجات پیدا کرد. همچنین امکان ندارد در خروج از هر کدام از حجاب ها، طریقى را در پیش گرفت که غیر از طریق مخصوص و تعیین شده در نظام وجود است. مجاهدت هاى علمى و عملى لازم در خروج از آنها مجاهدت هاى به خصوصى است که در نظام وجود و آفرینش تعیین و حساب شده است. این مجاهدت ها در حقیقت، طرق تکوینى خروج از حجاب هاى ظلمانى است و نمى شود تکوین را عوض کرد.
دوم.
قرآن راه هاى خروج از حجاب هاى ظلمانى را – که راههاى تکوینى، فطرى و تعیین شده در نظام خلقت است – دین حنیف اسلام مى داند. روم (30)، آیه 30. آیات قرآن کریم تنها هدایت الهى را، راه تکوینى و فطرى خروج از این حجاب ها مى داند انعام(6)، آیه 71؛ بقره(2)، آیه 120. و این راه را محکم ترین رشته اى مى داند که باید به آن چنگ زد. لقمان(31)، آیه 22.
سوم.
با هر نوع مجاهدت و ریاضت نمى شود از حجاب هاى ظلمانى – آن چنان که باید – نجات پیدا کرد. با مجاهدت هاى انتخابى و ریاضت هاى سلیقه اى نمى توان از انواع مختلف حجاب ها و از ابعاد و مراتب و ریزه کارى هاى متنوع و بى شمار آنها نجات یافت.
این قبیل مجاهدت ها ممکن است به نظر خیلى سخت و تحمل آنها و مداومت بر آنها مشکل باشد؛ ولى مسأله تنها این نیست که انسان ریاضت بکشد و به سختى بیفتد؛ بلکه نحوه مجاهدت و ریاضت و کیفیت آن و نوع آن نیز داراى اهمیت است.
چهارم.
T در خروج از همه حجاب هاى ظلمانى، مجاهدت هاى ناقص علمى و عملى نتیجه مطلوب نخواهد داد؛ بلکه در خروج از همه آنها هم علم جامع و کامل به آنچه از طریق وحى ابلاغ گردیده لازم است و هم عمل کامل و همه جانبه به آن.
سالک الى الله باید همه آنها را – که از جانب خداى متعال ابلاغ گردیده – یاد بگیرد و علم و اطلاع کامل داشته و در تحصیل آنها و اطلاع کامل هیچگونه مسامحه و سستى نداشته باشد و در این راه، مجاهدت پى گیر و کامل کند و در این مجاهدت (تلاش علمى) هر چه مى تواند سعى کند تا طریق الى الله را به خوبى و به نحو صحیح و جامع و به همان صورت که از جانب خداى متعال ارائه شده است،بشناسد.
حضرت باقرعلیه السلام فرمود: «الکمال کل الکمال التفقه فى الدین …»؛اصول کافى، ج 1، باب صفة العلم و فضله و فضل العلماء، ح 4.؛ «کمال یک انسان و نهایت کمال او، علم و بصیرت و تفقه در دین است».
در مرحله دوّم به همه آنچه ارائه شده، عمل کند و صراط مستقیم الى الله را در همه ابعاد آن پیش گیرد.
به هر روى، در سلوک الى الله تبعیت از طریق تعیین شده در نظام تکوین، بایسته بوده و انحراف از آن، انحراف از تکوین است. در باب ریاضت و مجاهدت و ابعاد آن نگا: مقالات همان، صص 73 – 87.
همچو آهن ز آهنى بیرنگ شو در ریاضت آینه بى رنگ شو
خویش را صافى کن از اوصاف خود تاببینى ذات پاک صاف خود