آیا علم مورد تأیید و تشویق اسلام، علوم دینی است، یا شامل همه علوم بشری؛ مانند شیمی، طب، فیزیک و… می شود؟

همان گونه که شناخت امور مربوط به طبیعت و استفاده از آنها ضرورت دارد.

امیر مؤمنان علی (ع) در این باره می فرماید: “علم بر چهار دسته است؛ 1. تفقه در دین برای شناخت خداوند، احکام و …، 2. علم طب (پزشکی) برای سلامت جسم، 3. علم نحو (ادبیات) برای حفظ زبان از خطا و اشتباه، 4. علم نجوم و ستارگان برای شناخت زمان.

پیامبر گرامی اسلام (ص) آن را در دو علم خلاصه کرده و فرموده است: “علم بر دو قسم است؛ 1. علم دین، 2. علم طب.

بر این اساس فقهاء گفته اند:

فراگیری علم یا بر انسان واجب عینی است، یا واجب کفایی، یا مستحب و یا حرام.

1. علمی که آموختنش بر هر انسان واجب است، آن علم خداشناسی، اثبات نبوّت پیامبر (ص) و امامت و معاد است.

2. علمی که فراگیری آن واجب کفایی است؛ عبارت است از: علم اصول فقه، کیفیت استدلال و اقامه برهان و علم طب برای معالجه انسان ها، علم ریاضی، به جهت نیاز در معاملات، تقسیم ارث و …

3. دانشی که تعلیمش مستحب است، هر دانشی است که مردم به اندازه نیاز جامعه به فراگیری آن مشغول اند؛ یعنی به اندازه کافی متخصص در آن رشته وجود دارد.

4. علم حرام، هر علمی که آموختنش، به جهت قبحش از طرف شارع نهی شده است. مثل سحر، کهانت، قیافه و… .