تمام موارد اشاره شده در پرسش را میتوان با عباراتی گوناگون در آیات و روایات یافت، اما همانگونه که در دانش فقه، استنباط و اجتهاد وجود دارد، در اخلاق و عرفان نیز همین گونه بوده و بر همین اساس ممکن است در برخی ترتیبها و جزئیاتی که در توصیههای اخلاقی، عرفانی وجود دارد، تفاوتهایی را نیز مشاهده کنیم.
به هرحال اندیشمندانی بیان کردهاند که «مشارطه» یعنی آنکه انسان با خود شرط کند که از گناه بپرهیزد و «مراقبه» یعنی بعد از چنین تعهدی، انسان با دقت به کنترل رفتارهای خود پرداخته و تلاش کند که شرط خود را نقض نکند. در مرحله بعد، انسان باید به «محاسبه» رفتارهای خود پرداخته و ببیند که آیا با تمام مراقبتهایی که انجام داده، موفق شده که به شرطش عمل کند یا خیر؟! اگر موفق شد که چه نیکو و اگر هم توفیق نیافت باید خود را سرزنش و مجازات کرده و از نو و بار دیگر این رفتارهای پیاپی را تکرار کند تا بتواند در نهایت با مجاهدت و تلاش از شر شیطان رهایی یابد.
به هرحال اندیشمندانی بیان کردهاند که «مشارطه» یعنی آنکه انسان با خود شرط کند که از گناه بپرهیزد و «مراقبه» یعنی بعد از چنین تعهدی، انسان با دقت به کنترل رفتارهای خود پرداخته و تلاش کند که شرط خود را نقض نکند. در مرحله بعد، انسان باید به «محاسبه» رفتارهای خود پرداخته و ببیند که آیا با تمام مراقبتهایی که انجام داده، موفق شده که به شرطش عمل کند یا خیر؟! اگر موفق شد که چه نیکو و اگر هم توفیق نیافت باید خود را سرزنش و مجازات کرده و از نو و بار دیگر این رفتارهای پیاپی را تکرار کند تا بتواند در نهایت با مجاهدت و تلاش از شر شیطان رهایی یابد.