اگر چه قرآن کریم به طور صریح دستور به فرستادن خیرات و صدقات برای اموات و گذشتگان نمیدهد، اما این مسلّم است که دعا برای اموات و نیاکان و نیز فرهنگ تجلیل و به نیکی یاد کردن از مؤمنان خفته در خاک، مورد تأیید قرآن است. برخی از آیات در این زمینه چنین است.
1. «یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»؛[1] و در آن روز انسان را از تمام کارهایى که از پیش یا پس فرستاده آگاه مىکنند.
واژه «أَخَّرَ» براساس یکی از تفسیرها، کارهای خوب یا بدی است که پس از مرگ انسان از طریق بازماندگان عاید انسان میشود، یا سنتهای خوب و بدی است که انسان به یادگار گذاشته و مردم با عمل کردن به آنها هر ثواب و یا عقابی را که کسب میکنند، برای بنیانگذارش نیز ثبت خواهد شد.
2. «رَبَّنَا اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِساب»؛[2] پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا مىشود، بیامرز.
حضرت ابراهیم(ع) در این آیه از خداوند براى سه گروه طلب مغفرت کرده است. یک: برای خویش. دو: براى پدر و مادرش.[3] و سومین دستهاى که حضرت ابراهیم براى آنان دعا میکند، مؤمنان هستند.
3. «وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ»؛[4] کسانى که از پس ایشان آمدهاند، میگویند اى پروردگار ما، ما و برادران ما را که پیش از ما ایمان آوردهاند بیامرز.
آیندگان از درگاه خداوند براى گذشتگان آمرزش میطلبند، و خداى سبحان دعاى برادر را در حق برادر مؤمنش میپذیرد.
در راستای آیات فوق، این موضوع نیز گفتنی است که طلب مغفرتی که در قرآن بدان توصیه شده است – چه برای خود و چه برای دیگران – از کسانی که اعمال نیکشان بیشتر باشد، بیشتر در معرض اجابت است.
بر این اساس، اگر فردی بدون هیچ عمل خیری؛ مانند خواندن قرآن، دادن صدقه و … برای مردهای دعا کند، بیقین با فردی که دعاهایش با عمل خیر همراه است، تفاوت خواهد داشت؛ لذا با این استدلال، میتوان انجام کارهای خیر را به عنوان مقدمهای برای طلب غفران برای اموات از قرآن اثبات کرد. و از اینجا است که طلب رضایت برای والدین باید به همراه کار خیر باشد: «رَبِّ أَوْزِعْنی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلى والِدَیَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَدْخِلْنی بِرَحْمَتِکَ فی عِبادِکَ الصَّالِحین»؛[5] سلیمان از سخن او تبسّمى کرد و خندید و گفت: پروردگارا شکر نعمتهایى را که بر من و پدر و مادرم ارزانى داشتى به من الهام کن، و توفیق ده تا عمل صالحى که موجب رضاى تو است انجام دهم، و مرا به رحمت خود در زمره بندگان صالح خویش قرار ده.
1. «یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»؛[1] و در آن روز انسان را از تمام کارهایى که از پیش یا پس فرستاده آگاه مىکنند.
واژه «أَخَّرَ» براساس یکی از تفسیرها، کارهای خوب یا بدی است که پس از مرگ انسان از طریق بازماندگان عاید انسان میشود، یا سنتهای خوب و بدی است که انسان به یادگار گذاشته و مردم با عمل کردن به آنها هر ثواب و یا عقابی را که کسب میکنند، برای بنیانگذارش نیز ثبت خواهد شد.
2. «رَبَّنَا اغْفِرْ لی وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِساب»؛[2] پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا مىشود، بیامرز.
حضرت ابراهیم(ع) در این آیه از خداوند براى سه گروه طلب مغفرت کرده است. یک: برای خویش. دو: براى پدر و مادرش.[3] و سومین دستهاى که حضرت ابراهیم براى آنان دعا میکند، مؤمنان هستند.
3. «وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ»؛[4] کسانى که از پس ایشان آمدهاند، میگویند اى پروردگار ما، ما و برادران ما را که پیش از ما ایمان آوردهاند بیامرز.
آیندگان از درگاه خداوند براى گذشتگان آمرزش میطلبند، و خداى سبحان دعاى برادر را در حق برادر مؤمنش میپذیرد.
در راستای آیات فوق، این موضوع نیز گفتنی است که طلب مغفرتی که در قرآن بدان توصیه شده است – چه برای خود و چه برای دیگران – از کسانی که اعمال نیکشان بیشتر باشد، بیشتر در معرض اجابت است.
بر این اساس، اگر فردی بدون هیچ عمل خیری؛ مانند خواندن قرآن، دادن صدقه و … برای مردهای دعا کند، بیقین با فردی که دعاهایش با عمل خیر همراه است، تفاوت خواهد داشت؛ لذا با این استدلال، میتوان انجام کارهای خیر را به عنوان مقدمهای برای طلب غفران برای اموات از قرآن اثبات کرد. و از اینجا است که طلب رضایت برای والدین باید به همراه کار خیر باشد: «رَبِّ أَوْزِعْنی أَنْ أَشْکُرَ نِعْمَتَکَ الَّتی أَنْعَمْتَ عَلَیَّ وَ عَلى والِدَیَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَدْخِلْنی بِرَحْمَتِکَ فی عِبادِکَ الصَّالِحین»؛[5] سلیمان از سخن او تبسّمى کرد و خندید و گفت: پروردگارا شکر نعمتهایى را که بر من و پدر و مادرم ارزانى داشتى به من الهام کن، و توفیق ده تا عمل صالحى که موجب رضاى تو است انجام دهم، و مرا به رحمت خود در زمره بندگان صالح خویش قرار ده.