آیا چیزی هست که خدا نخواسته آن‌را خلق کند؟

براساس مبانی دینی و فلسفی فیض خداوند دائمی است و هیچ‌گاه قطع نمی‌شود. اهل عرفان می‌گویند: خداوند متعال كه هستی محض است، شدّت و كمال هستی او موجب عشق به ظهور و تجلی می‌گردد. ذات حضرت حق، عین عشق و محبت است، و محبوب‌ترین چیز در نزد حضرت حق، دیدن ذات خود از طریق دیدن شئونات ذاتی خود است که از او به «استجلاء» (ظهور ذات حق از برای ذات خود در تعیّنات) تعبیر می‌آورند، و استجلاء تام حاصل نمی‌شود مگر به ظهور او در هر شأن از شئونات.[1] بنابراین از آن‌جا که خداوند قادر بر هر چیز، بخشنده و مهربان است و هیچ بُخلی ندارد، هر چیزی که قابلیت وجود را داشته باشد؛ یعنی محال عقلی نباشد به عبارت دیگر نه ذاتاً محال باشد و نه مستلزم محال گردد،[2] مورد تفضل خداوند قرار می‌گیرد و به زیور خلقت درمی‌آید.

---