نگاهي به درونمايه و محورهاي سوره ي ابراهيم
اين سوره به نام ابراهيم پيامبر (عليه السلام)، که نماد توحيد و ويرانگر بتهاست، ناميده شده، چه، اين سوره گرد محور رسالت توحيدي، که پيامبران آن را بر دوش کشيدند و خويش را بدان وانهادند، مي گردد.
بر اساس سياق آموزه ها به نظر مي رسد اين سوره جنبه ي الهي رسالت پيامبران را براي ما يادآور مي شود و اينکه چگونه آنان خداي را به ياد مردم مي آورند و حتي فزونتر از اين، آنان والاترين نمونه ي توحيد را مجسم مي سازند، چه، پيامبران از کسي مگر خدا، نمي هراسند و تنها هدف ايشان رهايي انسانها از تاريکيهاي تقليد و ناداني و پيروي از نور خرد و ايمان است.
گويا سياق سخن، احساس فطري سپاس از خداي بهره رسان را در ما برمي انگيزد و يادآور مي شود برجسته ترين نشانه هاي سپاسگزاري، شناخت خداي بهره رسان، گردن نهادن به او و عمل در راستاي اهداف نعمتهاي بزرگ اوست.
همانگونه که آيات، به بتهاي « جبت » و « طاغوت » (1) اشاره کرده است، بدين اعتبار که آنها ستونهاي پليد کفرند و در روز قيامت از کافران دوري مي جويند و در مقابل، اين سوره ي مبارک از سعادت مطلقي سخن گفته که در انتظار مؤمنان، پيامبران و فرستادگان است.
پيامبر خدا ابراهيم، نماد و الگوي سپاس و دعوت نيکو است، پروردگار نيز فضلي افزون به او بخشيد و پيامبران را در نسل پاک او جاي داد.
بخشي از سوره، اشاره دارد راهي که پيامبران، مردم را به آن فرا مي خوانند، راه پروردگار شکست ناپذير و حکيم است. ليک، کشمکش دگرگون شد و ستيزه جويي کافران در خشونتي بي پروا جلوه يافت و آنها فرستادگان را تهديد کردند که اگر به خواسته هاي باطلشان گردن ننهند، اخراجشان مي کنند، ولي خدا به فرستادگان وحي نمود که گروه ستمگر به هلاکت مي افتد، چه، در زمين استبداد پيشه کرده، به ناحق برتري مي جويد، بنابراين کردارشان، بر باد مي رود. همچنين آيات قرآن بازتاب ثبات عمل مؤمنان را نيز روشن مي سازد و حالت کافران در روز قيامت را به تصوير مي کشد، که آنان از يکديگر بيزاري مي جويند.
همانگونه که پروردگار، مؤمنان را به آنچه بدان ايمان آورده اند پابرجا مي سازد، گمراهي ستمگران از خود آنان سر مي زند، چرا که نعمت توحيد و رسالت را به سبب کفر و ناسپاسي، به نقمت بدل مي کنند.
آنگاه کساني که خداي را سپاس مي گويند، نعمتهاي او را در راه نيک، به کار مي زنند و سرنوشت آنان، همانند پيامبر خدا ابراهيم (عليه السلام)، رستگاري است. در همان حال، کساني که نعمتهاي خدا را وسيله اي براي بيداد و ستم قرار مي دهند، مدت زماني که خداوند براي بيداري آنها مشخص ساخته، روزي به سرمي آيد و او از آنان و کردارشان غافل نيست و حسابرسي به اعمالشان را تا روز قيامت به تأخير مي اندازد، آنجا که کافران آرزو دارند خداوند زماني اندک در اختيار آنها مي نهاد تا دعوت او را پاسخ گويند و از پيامبران پيروي کنند ليک هيهات، خدا چنين نخواهد کرد.
همانگونه که خداوند کافران را هلاک مي کند و بنابر وعده ي خود، زمين را به ارث فرستادگان درمي آورد، پس هرگز گمان مبر که خداوند به وعده ي خويش وفا ننمايد، چرا که او شکست ناپذير و انتقام گيرنده است.
به روز رستاخيز، مسؤوليت مجسم مي شود، آنجا که هر شخصي، پاداش کرداري را که به دست آورده، دريافت مي کند، همان کرداري که خداوند آن را به سرعت، ثبت کرده و اين هشداري رسا براي مردمان است تا دريابند پروردگار يکي است و خردمندان نيز از آن پند گيرند.

پي‌نوشت‌ها:

1. جبت را بت، ساحر و کاهن معني کرده اند و طاغوت را بت، طغيانگر و متجاوز. و نيز گويند که جبت و طاغوت نام دو بت از بتان قريش بوده است. (به نقل از ترجمه عبدالمحمد آيتي از قرآن. ص 87)م.

منبع مقاله :
مدرسي، سيد محمدتقي؛ (1386)، سوره هاي قرآن: درونمايه ها و محورها، ترجمه: محمد تقدمي صابري، مشهد: مؤسسه چاپ آستان قدس رضوي، چاپ اول.