اترج چیست؟

بالَنگ، ترنج یا اترج با نام علمی Citrus medica میوه‌ای خوراکی از تیرهٔ مرکبات است. در منابع اصلی و مستند طب سنتی ایرانی این گیاه دو نوع متفاوت دارد که به اترج کبیر و اترج صغیر معروف هستند. اترج را به یونانی مارسیسقا و به سریانی اطروغا و در زبان اهالی مصر ریحان النعنع و به هندی بجوژه می‌گویند.
 

فرق ترنج و بالنگ

اترج دو گونه است یکی اترج صغیر که پوست آن صاف و هموار و نرم است و دو طرف آن باریک که این نوع را در فارسى ترنج می‌ نامند و نوع دوم اترج کبیر است که پوست آن غیر ناهموار و دو طرف آن چندان باریک نیست بلکه طرفی که متصل به شاخه درخت است اندکی پهن‌تر و طرف دوم آن اندکی باریکتر که این نوع را به فارسی بالنگ می‌نامند.
 

طبیعت یا طبع اترج

طبق نظر حکمای طب سنتی ایرانی پوست زرد اترج گرم و خشک است و شحم آن یا به عبارت دیگر قسمت گوشت سفید داخلی متصل به پوست زرد آن در ارقامی که این قسمت شیرین است، سرد و تر است و در ارقامی که این قسمت کمی ترش است سرد و خشک می‌باشد.
 

طبع پوست و میوه اترج 

پوست زرد آن گرم در اول و خشک در دوم است و بعضی گرم در دوم گفته اند و گوشت آن یعنی اصل میوه آن که در زیر پوست زرد آن است آنچه مغز آن شیرین است سرد و تر در دوم ولیکن بسیار سرد و مرطوب است و آنچه ترش است سرد و خشک در سوم که می‌گویند در اول سرد و تر است و در تری و خشکی معتدل است و مغز ترش آن در آخر دوم سرد و خشک و شیرین آن سرد و تر است و تخم آن در اول سوم گرم و در دوم خشک و برگ و شکوفه آن در آخر دوم گرم و خشک است.

اترج لطیف کننده و صفا بخش روح طبیعی، همچنین لطیف کننده خون از صفرا است و قی صفراوی را تسکین می‌دهد. قطع کننده مره صفرا و سوختگی آن است و مانع ریختن صفرا به معده و روده‌ها می‌شود و جهت خفقان گرم و تقویت کبد و معده و جهت تسکین حرارت اعضای داخلی شکم و تشنگی و اسهال صفراوی و کبدی مفید است همچنین رفع کننده یرقان و کوفتگی است. 1

موارد استفاده اترج و روغن اترج

روغن اترج از نظر طبیعت گرم و خشک است و مالیدن آن برای رفع بیحسی، فلجی، لقوه، رعشه و درد مفاصل، سیاتیک، امراض سرد عصبانی و درد کلیه، مثانه و خوشبویی عرق نافع است. روغن شکوفه آن نیز همین اثر را دارد و روغن برگ آن قوی‌تر است.

خوردن قسمت گوشت سفید متصل به پوست زرد خارجی آن خیلی ثقیل است و دیر هضم می‌شود و مصرف آن باید به صورت مربا با شکر و یا با عسل باشد.

آب قسمت مغز ترش مزه اترج اگر با غذا خورده شود برای مالیخولیای حاصل از سودا نافع است و چون ترشی آن برای اشخاص سوداوی مضر است باید با شکر و قند شیرین شود و سپس خورده شود.

ضماد پخته تمامی میوه بالنگ در سرکه برای درد مفاصل و نقرس و ورمهای مختلفه نافع است.

در هند از ریشه اترج به عنوان ضد کرم و ضد یبوست مزاج استفاده می‌شود و ضمنا معتقدند که برای سنگ مثانه نیز مفید است و از شکوفه و جوانه‌های آن به عنوان محرک و قابض و از میوه رسیده آن چون عامل مقوی معده و نیرو دهنده و از آب فشرده پولپ آن به عنوان خنک کننده و قابض استفاده می‌کنند.
 

خواص اترج

ضد اسهال و تهوع

رفع عطش و سکسکه

ویتامین ث

مصرف به عنوان نوشیدنی

ضد درد و گرفتگی اسپاسم

تقویت قلب

سوء هاضمه

تصفیه کننده خون

مفید برای طحال

دم کرده پوست زرد خشک شده اترج مسکن قی صفراوی و جویدن آن خوشبو کننده دهان است.

اگر پوست و گوشت سفید خشک شده آن را درلابه لای لباسها بگذارند مانع بید زدن می‌شوند.

آب قسمت مغز ترش مزه اترج اگر با غذا خورده شود، برای مالیخولیای حاصل از سودا نافع است که باید با شکر و قند شیرین شده باشد.

ریشه اترج به عنوان ضد یبوست مزاج استفاده میشود. مشهی یا اشتها آور است.کاهنده قند خون می باشد.

طیف کننده و صفا بخش روح طبیعی و خون از صفرا است و قی صفراوی را تسکین می دهد و قطع کننده مره صفرا و سوختگی آن است و مانع ریختن صفرا به معده و روده ها می شود.

جهت خفقان گرم و تقویت کبد و معده و جهت تسکین حرارت اعضای داخلی شکم و تشنگی و اسهال صفراوی و کبدی و گزیدگی عقرب پرنده و مار شاخدار مفید است.

رافع یرقان و کوفتگی است.

زالوی در حلق مانده را خارج می کند و پادزهر سم ها است.
 

تهیه روغن اترج

شش عدد از پوست زرد خالص آن را در روغن زنبق و روغن خیری از هر یک، ۵/۱ کیلو و اگر نباشد در ۳ کیلو روغن کنجد اندازند و در آفتاب گذارند و هر سه شبانه روز یک مرتبه تجدید کنند تا سه مرتبه یا بیشتر؛سپس استعمال نمایند. 2

روش مصرف عرق اترج

به صورت شربت یک فنجان صبح و یک فنجان شب میل شود.

عرق اترج هم مانند سایر عرقیات گیاهی دیگر نوعی غذا محسوب نمی شود و در مصرف آن باید دقت شود مصرف خودسرانه و زیاد از حد این عرق گیاهی ممکن است باعث مشکلاتی شود.

کسانی که مشکل ماهیچه ای در قسمت قلب دارند میتوانند با مصرف این عرق تا حد زیادی این مشکل را رفع کنند.

در افرادی که دچار ناپاکی خون هستند و از انجام حجامت هم ترس دارند ، این عرق بهترین راه چاره خواهد بود به شرطی که روزانه دو لیوان از این عرق را بعد از غذا میل کنند یک لیوان بعد از وعده ظهر و دیگری پس از شام
 

مضرات استفاه از اترج

عرق اترج هم مانند سایر عرقیات گیاهی دیگر نوعی غذا محسوب نمی شود و در مصرف آن باید دقت شود مصرف خودسرانه و زیاد از حد این عرق گیاهی ممکن است باعث مشکلاتی شود.

مصرف این عرق در کودکان زیر یک سال ممنوع است.

برای کودکان زیر پنج سال با تجویز پزشک مشکلی ندارد.

و مصرف آن برای مابقی سن ها محدودیت خاصی ندارد.

کسانی که دچار یبوست هستند این عرق را مصرف نکنند.  3

پی نوشت:
1.www.naarmoshk.ir
2.www.tabaye.ir
3.www.drsaina.com