اثبات حلول ماه رمضان و اختلاف نظرها

 پرسش 1. راه هاى ثبوت اول ماه را به طور

مختصر بیان کنید؟

اول ماه از چند راه ثابت میشود:

1. خود انسان ماه را ببیند؛

2. دو مرد عادل شهادت بدهند که ماه را دیده اند؛

3. عده اى که از گفته آنان یقین پیدا میشود، بگویند ماه را دیده اند؛

4. سى روز از اول ماه شعبان بگذرد؛

5. حاکم شرع (مجتهد جامع شرایط) حکم کند که اول ماه است.(1)

تبصره. آیت الله سیستانى و آیت الله وحید معتقدند با حکم حاکم اول ماه ثابت نمیشود.

پرسش 2. آیا رؤیت ماه به وسیله چشم مسلح و تلسکوپ ها و

وسایل نجومى، اعتبار دارد؟

همه (به جز خامنه اى و فاضل): خیر، مگر آنکه از این راه براى شخص

اطمینان پیدا شود که اول ماه است.(2)

خامنه اى و فاضل: آرى، اول ماه به وسیله چشم مسلح و تلسکوپ و یا وسایل نجومى، ثابت

میشود.(3)

اختلاف نظر مراجع

پرسش 3. علت اختلاف نظر مراجع تقلید، در اعلام

اول ماه رمضان و عید فطر چیست؟ آیا در گذشته این اختلاف بوده است؟

     اختلاف نظر مراجع تقلید در ثبوت اول ماه، امرى

نیست که تازه به وجود آمده باشد؛ بلکه در گذشته نیز این مسئله، در نزد ایشان مورد

فکر و نظر بوده است. عوامل متعددى باعث اختلاف نظر گردیده است که موارد ذیل را

میتوان از مهم ترین آنها دانست:

1. اعتبار اتحاد افق؛ عده اى بر این باورند که اگر هلال ماه، در نقطه اى از کره

زمین دیده شود – که افق در آنجا با جاهاى دیگر تفاوت داشته باشد ولى در شب مشترک

باشند – اول ماه در آن مکان ها ثابت میشود. در مقابل این نظریه، فقهایى هستند که

اتحاد در افق را معتبر میدانند و معتقدند: اگر هلال ماه در شهرى دیده شود که افق

آن، با شهر یا کشور دیگر اختلاف داشته باشد، اول ماه از نظر شرعى براى شهر دوم ثابت

نمیشود. بدیهى است طبق نظر اول به طور معمول، اول ماه یک روز زودتر ثابت میشود.

2. اعتبار حکم حاکم؛ حجیت و نفوذ حکم حاکم میان فقیهان، نظرى مشهور است؛ ولى برخى

از آنان، حکم حاکم را در رؤیت هلال ماه معتبر نمیدانند.

3. شهادت بیّنه نزد حاکم؛ گاه مجتهد جامع شرایط، از شهادت کسانى که ماه را

دیده اند، اطمینان پیدا میکنند و بر این اساس ثبوت اول ماه را اعلام میدارند. چه

بسا ممکن است به جهت فقدان برخى شرایط، براى مجتهد دیگرى این اطمینان حاصل نشده

باشد.

اختلاف فقیهان در امور یاد شده، به جهت اختلاف در یک سرى از مبانى نظرى و اصول فکرى

است که آرا و افکار متفاوتى را برمیتابد. نظریه پردازى مختلف در ادبیات و اصول فقه،

برداشت متفاوت از آیات و روایات و اختلاف نظر در سند احادیث و شناخت راویان، به طور

طبیعى موجب تفاوت در بعضى از فتاوا میشود.

پی نوشت

1) توضیح المسائل مراجع، م 1730.

2) دفتر همه مراجع.

3) دفتر آیت الله فاضل و آیت الله خامنه اى.

گردآورنده

: سیدمجتبی حسینی

smo_hoseini@porseman.org