خلاصه احکام خیمه ارباب:
 

احکام آشنا شماره قبل را به یاد دارید؟! در شماره قبلی به برخی احکام عزاداری اشاره کردیم که عناوین آنها به این قرار بود:
1. داستان سبک های عجیب و غریب جدید
2. یک اصل و چندین فرع (نوآوری در عزاداری)
3. خطر بدعت

احکام عزاداری.
 

یکی دیگر از مسائل مهم دینی که در بسیاری از موارد از جمله در خصوص عزاداری ها و دیگر مراسم ارادت به خاندان رسالت برای بسیاری از افراد پیش می اید، نوعی تردید و تحیر در انجام یک عمل است که به نظر می رسد در عین حال که عملی خوب و مطلوب است از طرف دیگر ممکن است عملی بد و نامطلوب هم به حساب بیاید. فرض کنید شما علاقه مندید که در شام غریبان آقا اباعبدالله در دسته عزاداری شرکت کنید و در کوچه و خیابان همراه دیگر عزادارن بر سر و سینه بزنید، اما از طرف دیگر احتمال می دهید صدای عزاداری شما مانع استراحت برخی افراد بخصوص کهن سالانی که در خانه ها مشغول استراحتند بشود، در نتیجه متحیر می مانید که تکلیف شما در این میان چیست؟
از نگاه دینی این که دو مسأله شرعی با هم تعارض داشته باشند.
نکته مهمی است که تشخیص تکلیف واقعی در این تعارض ها بر عهده فقیه است تا معین کند مثلاً کدام روایتصحیح است و باید عمل شود و کدام ناصحیح و یا اگر هر دو صیحیح هستند راه جمع بین دو روایتچیست و تکلیف درست کدام است. اما اگر دلیل شرعی هر دو عمل، صحیح و یقینی بود ولی در مقام عمل وقتی خواستیم به هر دو تکلیف عمل کنیم دچار مشکل شدیم، اینجا اصطلاحاً تزاحم پیش می اید نه تعارض؛ مثلاً می دانید که دست زدن به بدن نامحرم حرام است از طرف دیگر پیرزن بیچاره را می بینید که در رودخانه افتاده و در حال غرق شدن است؛ یقیناً نجات جان مسلمان هم واجب است در اینصورت دو تکلیف شرعی قطعی با هم تزاحم پیدا کرده اند. در این موارد راه کار صحیح اولاً جمع کردن بین دو تکلیف است (البته در صورت امکان) و الا باید به تکلیف مهم تر عمل کرد و به اصطلاح معروف اهم و مهم نمود. البته در برخی موارد تشخیص آسان است و شما یقین دارید نجات جان مسلمان از هر تکلیف دیگری مهم تر است. اما در بسیاری از موارد هم تشخیص وظیفه دشوار است و تنها از عهده کارشناسان فن یعنی مراجع تقلید بر می اید تا از مجموع ادله شرعی اهمیت موارد را نسبت به هم تشخیص دهند.

بزنیم یا نزنیم؟!
 

یکی از موارد مهم این تزاحم ها اصل عزاداری است؛ زیرا در برخی اقسام عزاداری به نوعی ضرر جسمی بر انسان وارد می شود؛ مثلاً همین سینه زدن عادی هیأتی موجب قرمز شدن یا حتی ایجاد خون مردگی در سینه می شود و همین طور زنجیرزنی یا انواع و اقسام دیگر عزاداری. ایا این نوع ضرر زدن به جسم به خاطر عزاداری جایز است؟
اولاً باید توجه داشته باشید که از نگاه شرع مقدس اسلام هر ضرری حرام نیست بلکه ضررهایی که از نگاه عقل و عرف ضرر قابل ملاحظه به حساب بیاید حرام است والا کمترین کار عبادی هم می تواند دارای ضرر جسمی باشد مثلاً خواندن نماز و سر پا ایستادن باعث مقداری فشار بر پای انسان می شود یا روزه ممکن است باعث ضعف جسمی و… شود. حتی بالاتر از این مصرف روغن نباتی به تأکید پزشکان برای سلامتی ضرر دارد اما این نوع ضررها از نگاه عرف در مقابل فوائدشان ضرر قابل ملاحظه محسوب نمی شود. در نتیجه حرمت شرعی هم ندارند؛ پس سرخ شدن سینه و… به خودی خود حرام نیست. اما اگر فرض کنیم در عزاداری برای فردی ضرر قابل توجهی هم باشد اینجا باید اهمیت این دو مسأله را با هم بسنجید مثلاً اگر امر مردد بود بین شرکت در عزاداری زیر باران و به تبع آن سرما خوردن و دو روز خانه نشین شدن و یا ترک عزاداری در روز عاشورا و حفظ سلامتی، بعید است بتوان بیماری دو روزه را بر اقامه عزای علنی و شرکت در برنامه های رسمی اعلان مصیبت سیدالشهداء مقدم دانست؛ البته بدیهی است که شرائط برای افراد مختلف و در وضعیت های مختلف کاملاً متغیر و گوناگون است اما چه بسا اگر یک بارش باران عامل سرد و کم رونق شدن اقامه عزا در یک روز مهم مانند عاشورا گردد، حضور پر شور در عزاداری حتی به قیمت بیماری مختصر اشکال شرعی نخواهد داشت.

از مرحوم آیت الله بهجت پرسیده شد ایا این آسیب های مختصری که در هنگام عزاداری و سینه زنی به جسم وارد می شود حلال است؟
ایشان فرمودند: مگر نشنیده اید که در گذشته افراد حاضر بودند دستانشان قطع شود ولی به زیارت امام حسین(ع) بروند؟

عزاداری یا حق الناس؟
 

یکی دیگر از مسائلی که در همین راستا مطرح می شود، آزار و اذیت احتمالی است که برخی از محافل و مجالس عزاداری برای برخی افراد پیش می آورد، مانند صدای عزاداری و نوحه خوانی برای همسایه ها، یا ایجاد راه بندان و ترافیک در معابر عمومی و… که در برخی موارد واقعاً انسان را دچار تردید و شک می کند که ایا می توان به قیمت حق الناس و اذیت دیگران عزاداری نمود؟
در این خصوص باید گفت این گونه موارد معمولا ً سه شکل متفاوت دارند؛ گاهی واضح است که عزاداری موجب حق الناس و اذیت و آزار مردم است که یقیناً این عزاداری حرام است زیرا وقتی می توان در یک حسینیه یا یک هئیت با امکانات و شرائط مساعد عزاداری نمود، چه دلیلی وجود دارد که دو عدد باند بزرگ و چند بلند گوی شیپوری بیرون هیأت یا حسینیه هم روشن باشد تا همسایه ها فیض ببرند؟! مخصوصاً که برخی از همسایه ها از این مسأله گله و شکآیت شان را ابراز کرده باشند.
گاهی هم برعکس واضح است که عزاداری موجب اذیت و آزار کسی نخواهد شد و مثلاً شما در منزل خودتان روضه اباعبدالله بر پا می کنید و همسایه طبقه بالا از این که در ساختمان محل سکونتش مجلس گریه و عزا باشد شاکی است و تنها موافق با جشن و بزن و بکوب است، واضح است که این ناراحتی در اکثر موارد عرفاً و قانوناً بی مورد است و قابل توجه نیست؛ اما مواردی هم وجود دارد که بینابین است یعنی انسان هر دو طرف را به نوعی ترجیح می دهد؛ در اینگونه موارد چه باید کرد؟
البته تشخیص موارد مختلف با توجه به اوضاع و احوال و شاخصه های همان موارد امکان پذیر است و نمی توان یک نسخه مشترک برای همه آنها پیچید؛ اما به صورت کلی می توان گفت اصل اولیه در این موارد آن است که تلاش شود این اصطکاک و تزاحم به حداقل برسد و به قول معروف نه سیخ بسوزد و نه کباب؛ اما جدای از این مسأله قاعده کلی در این موارد همان اصل «اهم و مهم است؛ یعنی باید دید ایا ضرر و زیان فردی یا اجتماعی یک عزاداری آن گونه و آن مقدار هست که بتوان کار مهمی مانند عزاداری برای سیدالشهداء را برای آن تعطیل یا کم رنگ کرد یا خیر؟
به عنوان مثال از برخی از مراجع در خصوص مشکلات دسته های عزاداری در راه بندان خیابان و معابر عمومی و درد سری که برای رهگذران ایجاد می شود سؤال شد. ایشان فرمودند این گونه ضررها قابل اعتنا نیست و نباید عزاداری را به خاطر آن تعطیل کرد؟
به هر حال دوباره تأکید می کنیم باید با دقت و مشورت با کارشناسان فقه موارد گوناگون را بررسی کرد و نه به بهانه عزاداری و اقامه عزای سیدالشهداء حقوق عادی مردم را نادیده گرفت و موجب اذیت و آزار دیگران شد و نه به بهانه اذیت و ناراحتی مردم، عزاداری را تعطیل یا کم رنگ کرد. زیر خیمه اباعبدالله ما را هم از یاد نبرید
منبع: ماهنامه دیدار آشنا شماره 112