اختیار فرشتگان-نافرمانی شیطان

در رابطه با این که آیا ملائکه اختیار دارند یا نه، دو نظر وجود دارد:

1- براساس براهین عقلى از آنجایى که ملائکه مجردند و «مقام معلوم» دارند،وظیفه مشخصی دارند.واختیار سرپیچی از آن را ندارند.

2- به استناد بعضى روایات به دست مى آید که ملائکه یا حداقل برخى از آنان تا حدودى داراى اختیار مى باشند.اگر چه اختیار گناه ندارند.چنانچه پیامبران دارای عصمت واختیارند.اما گناه نمی کنند.

در ادامه پاسخ به نکات ذیل نیز اشاره می شود:

اول. درست است که فرشتگان بر اساس متون اسلامى و آیات قرآن، نمى توانند برخلاف وظیفه اى که دارند اقدام کنند. بنابراین اختیار به معنای مصطلح در بین ما انسان ها، در آنها مطرح نیست؛ چون انسان مخیر است؛ یعنى، مى تواند انجام دهد و مى تواند انجام ندهد.
البته براى اختیار معناى دیگرى نیز هست که فرشتگان را هم شامل مى شود و آن این که کارى را که انجام مى دهند، از روى میل و رغبت است؛ بدون آن که از سوى عامل دیگرى تحت فشار قرار بگیرند. بنابراین تسبیح و تقدیس فرشتگان اختیارى است و آنچه را مى کنند، در کمال میل و رغبت انجام مى دهند.

نکته دیگر این که شیطان از فرشتگان نیست، بلکه به تصریح قرآن از «جن» است و جن مانند انسان دارای اختیار و تکلیف تشریعی است. اما علت این که شیطان همراه فرشتگان مامور به سجده بر آدم شد این بود، که او همراه ملائک بوده و در رتبه آن قرار گرفته بوده است، لاجرم فرمان الهی شامل حال او نیز شده است.

براى اطلاع بیشتر ر.ک:

– تفسیر المیزان، ج 19، ص 387 ذیل آیه 6 سوره تحریم (لایعصون اللّه ما امرهم…»

– تفسیر نمونه ، ج 24، ص 288 ذیل آیه 6 سوره تحریم (لایعصون اللّه ما امرهم…»

– معارف قرآن (3 – 1)، ص 376 ، محمد تقى مصباح