اخلاق مهمانی و رفتار با میزبان اربعین
رفتار و منش یک فرد مسلمان باید به طور تمام و کمال برگرفته از آموزه های اسلامی و دینی باشد، بخصوص کسانی که داعیه دار شیعه گری و عاشقی اهلبیت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) هستند باید در نوع برخورد و تعامل خود با دیگران رفتاری خدا پسندانه از خود نشان دهند، هر گونه سوء رفتار در برخورد با دیگران بخصوص در سفر معنوی اربعین در تضاد جدی با فرهنگ و سبک زندگی اهل بیت(علیهم السلام) است. «مَن أحَبَّنا فَلیَعمَل بِعَمَلِنا، ولیَتَجَلبَبِ الوَرَع؛[1] هر که ما را دوست دارد، باید مطابق کردار ما عمل کند و رداى پارسایى در بر کند.» در این نوشتار به طور مختصر سعی داریم به برخی از شاخص ها و آداب مهمانی و نوع برخورد با میزبانان اربعین اشاره کنیم.
سه ویژگى طلایی میزبانان اربعین حسینی
وقتی انسان نوع میزبانی و شوق مهمان داری میزبانان اربعین را مشاهده می کند، در بهت و حیرت فرو می رود، به راستی چه عاملی موجب این همه شوق و اشتیاق برای خدمتگزاری به زائران اربعین حسینی می شود، گویی این میزبانان سخاوتمند خواسته یا ناخواسته خود را یکی از مصادیق آیات رحمانی کرده اند، چرا که اگر روزگاری خدای متعال در توصیف طایفه انصار این چنین فرمود که: «وَ الَّذینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإیمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ وَ لا یَجِدُونَ فی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[2] و براى کسانى است که در این سرا [سرزمین مدینه] و در سراى ایمان پیش از مهاجران مسکن گزیدند و کسانى را که به سویشان هجرت کنند دوست مى دارند، و در دل خود نیازى به آنچه به مهاجران داده شده احساس نمى کنند و آنها را بر خود مقدّم مى دارند هر چند خودشان بسیار نیازمند باشند؛ کسانى که از بخل و حرص نفس خویش باز داشته شده اند رستگارانند.»
در زمان کنونی نیز شیعیان و محبان اهلبیت(علیهم السلام) هر ساله در ایام اربعین حسینی حماسه ای ماندگار را به جا می گذارند، آنها نیز زائران و مهاجران اربعین حسینی را دوست دارند: «یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ» کما اینکه نوع پذیرایی سخاوتمندانه و کریمانه آنها گویای این مطلب است، جالب اینکه در این میزبانی نیز به دنبال چیزی جز رضای پروردگار عالم نیستند و از زائران حسینی چیزی طلب نمی کنند: «وَ لا یَجِدُونَ فی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا » میزبانان اربعین هر چند در اوج سخاوت و مهمان نوازی قدم بر می دارند، ولی این چنین نیست که خود نیازی به آنچه اکرام می کنند نداشته باشند، ولی با این حال زائران حسینی را برخود مقدم می دارند: «وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ » رفتار این شیعیان دل سوخته و خدمتگزار ریشه در اخلاق و منش قرآنی دارد به طوری که هیچ گونه خساست و بخلی نسبت به زائران اربعین حسینی از خود نشان نمی دهند:«وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» به راستی که محبت، بلندنظرى و ایثار سه ویژگى پر افتخار آنها است.»نباید از یاد برد که در همایش بین المللی اربعین حسینی که جلوه ای از حماسه وحدت و اتحاد مسلمین است، تنها شیعیان حضور ندارند، بلکه در این مراسم با شکوه معنوی بسیاری از برادران اهل سنت نیز توفیق خدمتگزاری به زائران حسینی را پیدا می کنند.
ادب و اخلاق مهمانی و رفتار با میزبان اربعین
1-شکرگزاری و قدردانی
یکی از مهمترین و زیباترین صفات و رفتارهای قرآنی که مهمانان سرزمین کربلا باید از خود نشان دهند، شکرگزاری و قدردانی است. فرهنگ و اخلاق اسلامی به ما آموزش داده است که در برابر ایثار و سخاوت دیگران باید قدردان نیکوکاری های آنها باشیم و این قدردانی را به طور زیبا ابراز نماییم. در منابع روایی از امام على(علیه السلام) نقل شده است: «شُکرُ المُؤمِنِ یَظهَرُ فی عَمَلِهِ، شُکرُ المُنافِقِ لا یَتَجاوَزُ لِسانَهُ؛[3]سپاسگزارى مؤمن در کردارش آشکار مى شود، [امّا] سپاسگزارى منافق از زبانش فراتر نمى رود.» این شکر گزاری و قدردانی علاوه بر اینکه موجب رضایت پروردگار عالم بوده و برکات فراوان اخروی را به دنبال دارد زمینه گسترش و تقویت این سفره کرامت و سخاوت نیز می شود.[4] جای بسی خوشحالی است که در سال های گذشته مسلمانان جهان با برپایی کمپین جهانی قدردانی از مهمان نوازی عراقی ها جلوه ای از این شاخص دینی و اخلاقی را به نمایش در آوردند.
2-پرهیز از اسراف و زیاده روی
هر چند سفره اکرام و پذیرایی عراقی ها در ایام اربعین حسینی بی مثال و شگفت انگیز است، ولی این امر نباید موجب زیاده روی در استفاده از مواد غذایی و اسراف شود، متأسفانه در سال های اخیر مشاهده می شد برخی افراد به خاطر استفاده از غذاهای متنوعی که در موکب های پذیرایی ارائه می شد برخی غذاها و نان ها را نیم خورده در کنار جاده رها کرده و به دنبال غذایی جدید می گشتند، این رفتار نامناسب مصداق روشن اسراف و زیاده روی است که به شدت در فرهنگ آیات و روایات از آن نهی شده است: «وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفینَ؛[5]و (از نعمت هاى الهى) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمى دارد.» در ثانی این اسراف و زیاده روی موضوعی است که به شدت میزبانان عراقی از آن ناراحت می شوند.
3-پرهیز از مجادله و خشونت
گاهی اوقات مهمانان اربعین فراموش می کنند که در یک کشور ثالث حضور دارند، از اینرو به دلیل موضوعات بسیار جزئی و بی ارزش با برخی از شهروندان عراقی به مشاجره و مجادله و در مواردی به خشونت متوسل می شوند، به عنوان مثال اگر یک شخص عراقی نوبت و یا حضور در صفی را رعایت نکرد، نباید این موضوع موجب بد خلقی زائران حسینی(ع) با این افراد شود، حتی اگر کسی به دنبال این است که حق خودش را از طرف مقابل بگیرد این موضوع باید به طور اخلاق مدارانه و در چارچوب رفتار قانونی صورت گیرد، به فرض مثال اگر طرف عراقی رفتار نامناسبی را از خود نشان دادن این موضوع نباید موجب عدول از آموزه های اخلاقی و قرآنی شود، چرا که خدای متعال در این خصوص می فرماید: «وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ؛[6] هرگز نیکى و بدى یکسان نیست؛ بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است.»
4-پرهیز از رفتارهای تفرقه آمیز
نباید از یاد برد که در همایش بین المللی اربعین حسینی که جلوه ای از حماسه وحدت و اتحاد مسلمین است، تنها شیعیان حضور ندارند، بلکه در این مراسم با شکوه معنوی بسیاری از برادران اهل سنت نیز توفیق خدمتگزاری به زائران حسینی را پیدا می کنند، در ثانی افرادی که در این همایش بین المللی شرکت می کنند تنها شیعیان نیستند، بله سایر اقلیت های دینی و مذهبی و حتی اهل سنت نیز در این مراسم شرکت می کنند از این رو باید از هر گونه رفتار و سختی که باعث تفرقه و اختلاف و درگیری در مسائل خاصی می شود پرهیز کرد. «وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً؛[7] و همگى به ریسمان خدا [قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل هاى شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید!»
پی نوشت ها:
[1]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص117،ح2045.
[2]. سوره مبارکه حشر، آیه 9.
[3]. عیون الحکم والمواعظ(لیثی) ص 291 ، ح 5200 و 5201.
[4]. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص80؛«قال الحسین علیه السلام: شُکرُکَ لِنِعمَةٍ سالِفَةٍ یَقتَضى نِعمَةً آنِفَةً؛شکر تو بر نعمت گذشته، زمینه ساز نعمت آینده است.»
[5]. سوره مبارکه اعراف، آیه 31.
[6]. سوره مبارکه فصلت، آیه 34.
[7]. سوره مبارکه آل عمران، آیه 103.