ارزشهاي اجتماعي در بعد عاطفي در شهر رضوي
 

حضرت رضا (ع) به ارزشهاي اجتماعي در بعد عاطفي و مناسبات انساني آن خيلي اهميت مي دادند و اين را در فرمايشات آن حضرت هم مي توان کراراً مشاهده کرد.«و اجل الخلائق و اکرمها اصطناع المعروف و اغائه المهلوف و تحقيق امل الامل و تصديق مخيله الراجي»(1)
«بهترين اخلاق و عالي ترين صفت و گرامي ترين مردم آن کسي است که کارهاي نيک انجام دهد و از درماندگان حمايت کند و به آنان کمک و ياري رساند و کوشش نمايد حوايج مستمندان و نياز تهي دستان را برآورد و کسي را که به او اميد دارد از خود مايوس و نااميد مکند.(2)
امام رضا (ع)در حديث ديگري مي فرمايند «بر آوردن حاجت مومن برتر از ده بار طواف خانه خداست.»
همچنين مي فرمايند:«از وضع و حال برادران ديني خود پرس و جو کن و مطلع باش و در انجام نيازشان شتاب نما.»
آن امام معصوم در جمله اي زيبا رفتارهاي اجتماعي رادر رابطه با خود و ديگران به زيبايي ترسيم مي فرمايند که:«ايمان مومن کامل نمي شود مگر اين که سه خصلت در او باشد که يک خصلت از پر.دگارش که راز داري و پوشيدن اسرار مردم است و يک خصلت از پروردگارش که راز داري و پوشيدن اسرار مردن است و يم خصلت از پيامبر اسلام (ص) که ان مدارا با مردن است و يک خصلت از امام معصوم که آن صبر در برابر شدائد و سختيهاي و رفتارهاي نارواي مردن مي باشد.(3)
در فرهنگ رضوي رابطه بين مردم رابطه اي مودت آميز ،برادرانه و منصفانه است.در روايات فراواني از آن حضرت حق مومنين بر يکديگر مطرح و وظايفي که آحاد جامعه اسلامي نسبت به هم در روابط اجتماعي بر عهده دارند ذکر شده است.
در آرمان شهر رضوي،شهروندي ،شهروند ديگر را فريب نمي دهد چار که مي داند «ليس منا من ماکر مسلماً »(4)روابط و تعاملات اجتماعي دذر شهر رضوي تعاملاتي انساني و دو جانبه است،امانتها حفظ مي شوند .وعده ها عمل مي گردد،احقاق حق افراد باعث اضرار به غير يا تجاوز به منافع عمومي نمي گردد.
امام رضا (ع)مي فرمايند «ما خانواده اي هستيم که معتقديم وعده اي که داديم حقي است که بر گردنمان که بايد ان را ادا کنيم چنانچه رسول اکرم (ص) ادا مي کرد و انجام مي داد»(5)
آن حضرت در گفتاري ديگري چنين خاطر نشان مي کند که:«در مراعات حقوق و اخلاق و آداب معاظرت با مردم چنان رفتار نمائي که دوست داري ان طور با تورفتار نمايند.(6)

ارزشهاي فرهنگي و تربيتي درشهر رضوي
 

در فرهنگ رضوي که بر گرفته از فرهنگ اصيل اسلامي است و اسوه ان عالم آل محمد (ص) است بايد تعقل ،علم و دانش و تکريم از انديشمندان بي نظير باشد.هر چه گسترده انديشه و علم در جامعه افزايش يابد ودر نهايت به يک هنجار اجتماعي تبديل شود ارتقاء و رشد جامعه افزون شده و به آرمانهاي الهي نزديک تر مي شود.
در وجود حضرت علي بن موسي الرضا (ع)ارزشهاي فرهنگي و تربيتي چون دريايي خروشان موج مي زند.پيرامون کمالات عقلي و علمي ،اندوخته هاي دانش و معرفت امام رضا (ع)ابراهيم بن عباس و اباصلت هروي مي گويند :«حضرت علي بن موسي الرضا در عصر و زمان خود سر آمد دانشمندان بود در تمام علوم هيچکس دانشمند تر از آن حضرت نبود در تمام مباحث علمي و جلسات وپرسش و پاسخ امام رضا(ع)پاسخ قوي و محکمي به آنان مي داد و از نظر مناظره و مباحثه علمي برايشان غلبه مي کرد.(7)
آن حضرت فرمود :«دانش و علوم و سخنان ارزشمند ما را ياد بگيريد و سپس به ديگران آموزش دهيدو زيرا وقتي مردم گفتار ارزشمند ما را بدانند و از کار ،برنامه ،سيره و منش نيک ما آگاه شوند از سنت و سيره ماپيروي مي کنند.(8)
اشاره ما دراين تحقيق به فرمايشات امام رضا(ع) خوشه چيني از خرمن معرفت است آنچه از آن حضرت پيرامون علم ودانش امده بسيارفراوان است و مي تواند در حوزه هاي متعددي مورد بيان و استفاده قرار گيرد اما سخن اصلي اين است که ارزشهاي اجتماعي در حوزه فرهنگ و تربيت در جامعه رضوي چگونه هست؟چگونه بايد باشد؟

ارزش امنيت و آزادي هاي اجتماعي در شهر رضوي
 

يکي از ارزش هاي اجتماعي امنيت و همچنين آزادي هاياجتماي است.وجو فضائي مناسب براي انديشه و تفکر و اظهار نظر و نقد برنامه ها و عملکرد مديران و…از نشانه هاي جامعه مترقي و ارماني است.
امام رضا (ع)هميشه با مخالفين خود برخوردي بزرگوارانه داشت.ايشان با منکرام اسلام،امامت و اصول دين به بحث و مناظره مي نشست بدون آنکه از قدرت اجتماعي و يا سياسي خود بهره جويد.آزادي بيان و آزاديهاي اجتماعي و سياسي را کاملاً براي مردم لحاظ مي فرمودند و اين برگرفته از شريعت ناب اسلام و ديدگاه هاي اهل بيت (ع) است جد آن حضرت امام علي (ع)مي فرمود «امتي که در آن ضعيف از قوي بدون هيچ لکنتي و اضطرابي گرفته نشود ،هرگز به تعالي و پاکي نمي رسد.»(9)

ارزش مشارکت سياسي و اجتماعي مردم درشهررضوي
 

آنچه باعث رشد و ترقي و در نهايت رسيدن به يک شهرآرماني مي گردد.مشارکت جدي مردم در کليه شوون اجتماعي و سياسي است بدين جهت در شهر رضوي مشارکت سياسي و حضور اجتماعي مردم علاوه بر حق شخص يک وظيفه ديني و الهي شمرده مي شود به طوري که نمي توان ازآن دست شست.در شهر رضوي احکام شرعي و واجبات دين ناظر به اجتماعي بودن و مشارکت تمام مردم است مثل امر به معروف و نهي از منکر،مشورت،وحدت و مشارکت در تامين هزينه هاي حکومت اسلامي همه در پي ايجاد احساس مشترک و همگاني مشارکت سياسي و اجتماعي مردم است در آيات فراواني نيز به مشارکت سياسي و همگرائي اجتماعي تاکيد شده است.
«يا ايها الذين امنوا ان تنصروا الله ينصرکم و يثبت اقدامکم »(10)
اي کساني که ايمان آورده ايد اگر خدا را ياري کنيد،شما را ياري خواهد کرد و گام هايتان را استوار مي سازد .نمونه اين مشارکت را در سيره امام رضا(ع) مي توان به عينه مشاهده نمود چنانچه توجهي به نماز عيد قربان امام رضا (ع) بنمائيم مشارکت مردم را درنمازي که امام رضا(ع) به سبک رسول خدا و امام علي (ع)انجام داد مي بينيم.
«امام رضا (ع)طبق سنت اسلامي در اين روز ،با صداي بلند گفت: «الله اکبر الله اکبر » جمعيت با او با هيجان به گفتن اين ذکر هم آواز شدند جکعيت چنان با ور و هيجان هماهنگ تکبير گفتند که گوئي از زمين وآسمان و در ديوار اين جمله به گوش مي رسيد.طولي نکشيد که شهر پر زا گريه و ناله و پر از احساسات و هيجان و شور و نوا گرديد… جلوه و شکوه حقيقت و معنويت چنان احساس مردم را بر انگيخته بود که تمام جلوه ها و شکوه هاي مظاهر مادي و دنيوي از ياد و خاطر شان محو شد.صفوف جمعيت با شور،شوق و حرارت به طرف کصلا حرکت مي کرد.»(11)
اين حرکن سياسي و اجتماعي مردم به همراه امامشان در شهر رضوي چنان تشيع را قدرتمند ساخته بود که مأمون دستور داد امام نماز را اقامه نکنند.

ارزش اعتماد به نفس در شهر رضوي
 

ايجاد روحيه اعتماد به نفس و خود باوري گامي بزرگ در ارزشهاي اجتماعي است.احساس هويت نيز از اصولي است که شهروندان رضوي را در مقابل آسيبها و چالش هاي خارجي مصون مي دارد.اين احساس هنگامي که مبتني و متکي بر ايمان ديني باشد هم از پشتوانه حقيقي و پايان ناپذير برخوردار خواهد بود و هم اينکه با خصلتهاي منفي از قبيل غرور و خود بزرگ بيني و تحقير مردم ديگر همراه نيست!
«ولله العزه و لرسوله و للمومنين…»(12)
عزت و سربلندي از آن خداست و رسولش و مومنين.
مردم شهر رضوي داراي اعتماد به نفس بالا بوده و احساس هويت آننا يک احساس سر فرازي و ديني است.

پی نوشت ها :
 

1-مجلسي ،محمد باقر،بحار النوار ،ج75،ص355.
2-فقه الرضا (ع)باب 87،ص335.
3-عيون الاخبارالرضا،ج1،ص256.
4-کليني ،محمد باقر ،اصول کافي ،ج2،کتاب الايمان و الکفر حديث 3.
5-مجلسي،محمد باقر،بحار الانوار ،ج75،ص339.
6-مسند الرضا ،ج1،ص284.
7-غفاري ،محسن،پاره اي از بهشت،ص180.
8-عيون الاخبارالرضا،ج1،ص256.
9-نهج البلاغه ،نامه علي (ع) به مالک اشتر .
10-سوره محمد ،آيه 7.
11-غفاري ،محسن ،پاره اي از بهشت،ص35و36.
12-سوره منافقون ،آيه 8.
 

منبع:نشريه راه قرآن ،شماره 24.