پرستار با توجه به موقعیت و رسالتی که دارد و نقشی که در جامعه ایفا می کند، در دیدگاه رهبران الهی از جایگاه بلند و پرارزشی برخوردار است. امامان معصوم (علیهم السلام) همواره با گفتار، روش، و سیرت عملی خود به تبیین آن جایگاه پرداخته‌اند.
 
آخرین پیام پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) در آخرین روزهای عمر خود، در آخرین خطبه ای که در مدینه ایراد کردند، پس از دعوت همه مردم به مسجد – برای شنیدن آخرین سفارش‌ها – بر فراز منبر قرار گرفته، در ضمن موعظه و پیامی رسا که اشک‌ها را جاری ساخت، دل‌ها را لرزاند و همه را منقلب کرد؛ فرمودند:
 

«مَن قامَ عَلى مَریضٍ یَوماً و لَیلَةً، بَعَثَهُ اللّهُ تَعالى مَعَ إبراهیمَ الخَلیلِ علیه السلام، فَجازَ عَلَى الصِّراطِ کَالبَرقِ اللاّمِع.»(1)

کسی که یک روز و یک شب پرستاری بیماری را به عهده بگیرد، خداوند او را با ابراهیم خلیل الله محشور می‌کند، پس همچون درخشش برقی از صراط عبور می‌کند.

این سخن از دو جهت به ارزش و اهمیت پرستاری اشاره دارد. نخست به لحاظ این که از آخرین سخنان پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) است؛ و روشن است که انسان در آخرین روزهای عمر خود مهمترین و اساسی ترین دیدگاه‌هایش را مطرح می‌کند. از این رو می‌توان پرستاری را یکی از مهمترین اصول انسانی و الهی دانست و بر اهمیت فوق العاده آن صحه گذارد. جهت دیگر، آثار پرارزش اخروی و معنوی و پاک شدن از گناهان است که گواهی گویا بر اهمیت ویژه پرستاری است. بنابراین پرستاری و مراقبت از بیماران و تلاش برای برآوردن نیازهای آنان می تواند آدمی را به درجات بلند و برکات معنوی برساند، و این خود نشان حقیقت زیبای پرستاری است.
 

میلاد دوباره

در روایتی دیگر از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که:

«قال رسول الله (صلی الله علیه و آله) مَن سَعى لِمَریضٍ فی حاجَةٍ قَضاها أو لَم یَقضِها، خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ کَیَومَ وَلَدَتهُ اُمُّهُ. فَقالَ رَجُلٌ مِنَ الأَنصارِ: بِأَبی أنتَ واُمّی یا رَسولَ اللّهِ، فَإِن کانَ المَریضُ مِن أهلِ بَیتِهِ، أوَ لَیسَ ذلِکَ أعظَمَ أجراً إذا سَعى فی حاجَةِ أهلِ بَیتِهِ؟ قالَ: نَعَم.»(2)

«پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله) فرمودند: کسی که برای برآوردن نیاز بیماری تلاش کند، خواه نیاز او برآورده شود یا نه، همانند روزی که از مادر متولد شده است از گناهان پاک می‌گردد. در این هنگام مردى از انصار عرض کرد: یا رسول اللّٰه، اگر چه آن بیمار از بستگان او باشد؟ رسول خدا (صلّى اللّٰه علیه و آله) فرمودند: بله.»
 

این سخن نیز حکایت از اهمیت رسیدگی به امر بیماران دارد؛ که چگونه توجه به بیماران و برطرف نمودن نیاز آنان، آدمی را به آثار معنوی بسیار مطلوبی می رساند.
 

نصیبی از بهشت

در برخی از روایات چنین آمده است: «هر کس به بیماری غذایی را که او میل دارد بخوراند، خداوند از میوه های بهشت به او میخوراند.»(3)
 
بنابراین، می بینیم که خدمت به بیماران به هر گونه ای، حتی غذادادن به آنها که معمولی ترین کار پرستاری است، مورد ستایش و تقدیر خداوند خواهد بود و افزون بر محبوبیت در جامعه، آثار اخروی بلندی نیز به دنبال خواهد داشت.
 
باری، پرستاری می‌تواند یکی از بهترین راه‌های قرب به خداوند و کمال انسان باشد. از این رو باید به پرستاری به عنوان یک وظیفه انسانی – الهی نگریست و این نگرش می‌تواند نشاط و علاقه ویژه ای را در امر پرستاری ایجاد کند. پرستار با عشق ورزیدن به کار خود، بیمار را کانون توجه خود قرار می‌دهد و به او امید و آرامش افزونتر می‌بخشد.
 
بعضی از روایات، پرستاری را یکی از حقوقی که مسلمانان در سفر بر یکدیگر دارند دانسته است: «حق مسافر این است که اگر بیمار شد، دوستان و همراهانش سه روز از او مراقبت و پرستاری کنند.»(4)

این سخن، گویای اهمیت پرستاری است که آدمی حتی در تنگنای سفر نیز نباید از این امر مهم غفلت ورزد.
 

برتر از نماز در مسجد

ارزش و اهمیت پرستاری در فرهنگ والای اسلامی به اندازهای است که حتی بر نماز در مسجد که یکی از مهمترین و عالی ترین عبادت‌های اسلامی است، برتری دارد.

مراز بن حکم می گوید: با محمد بن مصادف، همسفر بودم. چون به مدینه داخل شدیم، من بیمار شدم و همراه و همسفر من مرا تنها می نهاد و به مسجد می رفت. من به پدرش، مصادف، شکایت کردم و این جریان را به او گفتم و مصادف نیز به حضرت صادق (علیه السلام) خبر داد. امام به دنبال او فرستاد و به او فرمود: نشستن تو نزد همسفر بیمارت « و مراقبت از او ارزشمندتر است از نماز خواندنت در مسجد.»(5)

این سخن امام صادق (علیه السلام) دلیلی است قاطع و روشن بر ارزش معنوی و اخروی پرستاری؛ که بسان نماز خواندن در مسجد به آدمی، تقرب و معنویت می‌بخشد.
 
پی‌نوشت‌ها:
١- بحارالأنوار، ج ۷۶، ص ۳۶۸. 
2- بحارالأنوار، ج ۸۱، ص ۲۱۷ و نیز ج ۷۶، ص ۳۳۵ ؛ وسایل الشیعه، ج ۲، ص ۶۴۳
3- بحارالأنوار، ج ۸۱، ص ۲۲۴.
4- خصال ، ص ۹۹.
5- وسایل الشیعه، ج ۹، ص ۴۰۰
 
منبع: نگرش اسلامی به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی، صص25-18، نشر مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375