از زندگی محمد بن عبدالله بن جعفر که روز عاشورا به شهادت رسید، چه اطلاعاتی در تاریخ وجود دارد؟

یکی از شهدای کربلا که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید،[1] محمد بن عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب است.[2] در منابع تاریخی نام مادرش خوصا (حوط[3]) بنت حفصه بن ثقیف، معرفی شده است.[4] در برخی منابع متأخر با آن‌که در زندگی‌نامه محمد بن جعفر، همین موضوع پذیرفته شده است،[5] اما در جای دیگری – بدون آن‌که به منبعی ارجاع شود – ادعا شده است که شاید حضرت زینب(س)  مادر محمد باشد.[6] به هر حال هنگام خروج امام حسین(ع) از مکه، محمد نیز به سفارش پدرش با امام(ع) همراه شد و تا لحظه‌ی شهادت در روز عاشورا از ایشان جدا نشد.[7]

بعد از شهادت عبدالرحمن بن عقیل، در حالی‌که این‌گونه رجز می‌خواند، به میدان رفت:

«أَشْکو إِلَى اللَّهِ مِنَ الْعُدْوَانِ                       فَعَالَ قَوْمٍ فِی الرَّدَى عُمْیانٍ

                              قَدْ بَدَّلُوا مَعَالِمَ الْقُرْآنِ                                وَ مُحْکمَ التَّنْزِیلِ وَ التِّبْیانِ

وَ أَظْهَرُوا الْکفْرَ مَعَ الطُّغْیان‏»؛

(از دشمنی‌ها به خدا شکایت می‌کنم. از کردار قومی که کورکورانه هلاک می‌شوند. آنها آموزه‌های قرآن و آیات محکم و تنزیل و تبیان را تغییر داده، و کفر را به همراه سرکشی، آشکار کرده‌‌اند). [8]

سرانجام محمد در نبرد روز عاشورا به دست عامر بن نهشل تمیمی به شهادت رسید».[9]

در زیارت ناحیه بدین گونه از این شهید تجلیل شده است:

«السَّلَامُ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدِ بْنِ‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ‏ جَعْفَرٍ الشَّاهِدِ مَکانَ أَبِیهِ وَ التَّالِی لِأَخِیهِ وَ وَاقِیهِ بِبَدَنِهِ. لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ عَامِرَ بْنَ نَهْشَلٍ التَّیمِی».[10]

درود خدا بر محمد بن عبد الله بن جعفر که به جای پدرش و به همراه برادرش در کربلا حضور یافت و با جلو انداختن خود، پیش‌مرگ او می‌شد. نفرین خدا بر قاتلش عامر بن نهشل تیمی!

هم‌چنین در زیارت‌نامه‌ی امام حسین(ع) در روز و شب اول ماه رجب و شب و روز نیمه‌ی شعبان به او سلام داده شده است: «السَّلَامُ‏ عَلَى‏ مُحَمَّدِ بْنِ‏ عَبْدِ اللَّهِ‏ بْنِ‏ جَعْفَرِ بْنِ‏ أَبِی‏ طَالِب‏».[11]

وی به همراه سایر شهدا در پایین پای امام حسین(ع) در کربلا دفن شده است.[12]

[1]. «شهدای قیام عاشورا»، 28614.

[2]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق، تدمری، عمر عبد السلام، ج 5، ص 21، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409ق.

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 69، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. ابو الفرج، علی بن الحسین الأصفهانی، مقاتل الطالبیین، محقق، صقر، سید احمد، ص 95، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا؛ ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، ج 4، ص 92، بیروت، دار صادر، 1385ق.

[5]. امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 9، ص 391، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‏، 1406ق.

[6]. همان، ج 1، ص 608 و نیز همین مؤلف، لواعج الاشجان فی مقتل الحسین (ع)‏، ص 133، بیروت، دار الأمیر للثقافة و العلوم‏، چاپ اول، 1996م.

[7]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج ‏2، ص 69.

[8]. ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج 4، ص 105-106، قم، علامه، چاپ اول، 1379ق.

[9]. الارشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج‏ 2، ص 107.

[10]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 491، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[11]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 98، ص 339، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[12]. طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 255، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سوم، 1390ق.