چکیده:

سنگ بنای تشیع، امامت و حجیت قول و فعل امام است؛ حجیتی که از علم تام و منبعث از یقین و برگرفته از سخنان نبی(ص) و استنباط از کتاب و سنت و الهامات الهی است. شیعیان در بالاترین سطح تفسیر خود از مقام پیامبران(ص) او را در مقام شارع و خاتم النبیین می نشانند و امامان شیعه(ع) را مفسران، بلکه راسخان در علم و صاحبان تأویل می دانند، نه شارعان و صاحبان شریعتی ناسخ شریعت خاتم النبیین، و نه بر اساس آنچه روشنفکران غربی و دینی از آن استنباط کرده اند. کارکرد امام در مقام صاحب تأویل و تفسیری در باطن شریعت و حفظ و صیانت از دین پیامبر(ص) است، که البته با مقام پیامبر(ص) به عنوان شارع فرق دارد. آنان حافظان و مستحفظان شریعت اند؛ پس باید عالم به همه ی آنچه که بر پیامبر (ص) نازل شده است باشند.

2) حسینی، سید جواد(1387)، امامت امام حسن مجتبی(ع) از منظر روایات، مبلغان، ش107.

چکیده:

در این مقاله آمده است که تعیین خلیفه و جانشین و امام پس از پیامبر(ص) به امر و فرمان الهی است و پس از آن که امامت امام حسن(ع) را در گفتار نورانی پیامبر(ص) در منابع اهل سنت و روایات شیعه بررسی می کند، به تبیین امامت ایشان در کلمات ائمه ی طاهرین(ع) می پردازد. همچنین در این مقاله به ذکر کرامات و معجزات این امام همام(ع) به عنوان راه دیگری برای اثبات امامت می پردازد.

3) محمدی، رمضان(1387)، امامت در اندیشه و کلام حضرت زهرا(س)، کتاب زنان، ش39.

چکیده:

قول و فعل و تقریرات حضرت زهرا(س) به عنوان بانوی نمونه اسلام، ملاک عمل و نظر محسوب شده و حجیت دینی دارد. از جمله این اقوال، سخنان استوار و قدسی آن حضرت(ع) در دفاع از دین خدا و وصی بلافصل حضرت پیامبر(ص) است، که به عنوان نخستین باورهای شیعی مورد تأیید اهل بیت پیامبر(ص) واقع شده و توسط آنان تکمیل و به عنوان بخشی از عقاید شیعه درآمده است. در واقع مساله ی جانشینی پیامبر(ص)، ادله ی اثبات امامت امیرالمومنان(ع)، ویژگی های امام، فلسفه ی امامت و امامت امام دوازدهم از رئوس سخنان گهربار و راه گشای آن حضرت (ع) به شمار می رود. این سخنان و تعالیم ارزشمند منظومه ای اعتقادی و سیاسی را ترسیم می نماید که می تواند بیان گر بسیاری از باورها و خطوط فکری کلی شیعه بوده و ملاک نظر عمل متبعان قرار گیرد.

4) غلامی، اصغر(1386)، مفهوم امامت در پرتو آیه ی ابتلای حضرت ابراهیم(ع)، سفینه، ش17.

چکیده:

امامت مقامی الهی است که به برخی از پیامبران و بندگان برگزیده عطا می شود. تفسیرها و برداشت های متعددی از امامت ارائه شده و بر همین اساس، مبانی متفاوتی در فهم مقام امامت به وجود آمده است. امام به معنی کسی است که از او تبعیت می شود. بر اساس آیه ی 124 سوره بقره و با استناد به آیات و روایات، مقام امامت، عهدی الهی است که به جعل خدا صورت می گیرد و از مقام نبوت و رسالت افضل است. مقام امامت پس از ابتلائات الهی، به حضرت ابراهیم(ع)، عطا شده است. برخی از مفسران اهل سنت، امامت مطرح شده در آیه را نبوت و رسالت تفسیر کرده اند. دیدگاه های مفسران اهل سنت از جمله فخررازی، ذیل آیه، مطرح و نقد و بررسی و سپس آراء مفسران شیعه بیان شده است. بعضی از مفسران نیز در تبیین آیه، مقام امامت تکوینی را مطرح کرده اند که تا حدودی متأثر از مبانی عرفانی و فلسفی است.

5) لطیفی، رحیم(1386)، اثبات امامت و انسان کامل، پیام، ش86.

چکیده:

در این مقاله پس از بیان دلیلی بر اثبات و استمرار وجود انسان کامل و برهانی شدن این موضوع، تطبیق این اصل اصیل بر وجود مبارک امام(ع) دنبال شده و این امر مهم، که یکی از ادله ی عقلی اثبات امامت به شمار می رود، با نگاه و روشی تازه بررسی می شود. ابتدا سیما، وظایف و ویژگی های نبی، ولی و امام (پیشوای الهی)، در پرتو آیات و روایات، ترسیم و پس از آن، سیما، وظایف و ویژگی های انسان کامل در سایه ی سخنان و آثار عرفا، حکمت متعالیه و متون ادبی تصویر می شود. آن گاه تطبیق و همخوانی این دو مفهوم در قالب یک وجود، خاطر نشان می گردد و با نقد و بررسی برخی دیدگاه های افراطی و تفریطی درباره ی انسان کامل، هر مانعی از سر راه این همخوانی برداشته می شود.

6) محمدی آرانی، مریم (1386)، امامت و ولایت از دیدگاه ملاصدرا، مشرق موعود، ش3.

چکیده:

نگارنده در این نوشتار مساله ی امامت و ولایت را از منظر ملاصدرا بررسی می کند. از این رو، در آغاز به بررسی ولایت تکوینی و ولایت تشریعی اشاره نموده و اسفار اربعه را بر مقام ولایت تطبیق می نماید. مساله ی برتری مقام ولایت بر نبوت از دیگر مباحث این نوشتار است که سر مقدم شدن عبودیت پیامبر اکرم(ص) بر رسالت آن حضرت(ع) در آن بیان می شود. نگارنده در بخش دوم مقاله ی خود امامت و ولایت سیاسی امامان معصوم(ع) را در باور صدرالمتألهین در ذیل عناوین زیر بررسی می کند: سیاست در سفر «من الخلق الی الحق»، سیاست در سفر «من الحق الی الخلق»، مقام خلیفه اللهی انسان، اثبات وجود حجت الهی با استناد به قاعده ی امکان اشرف، کمالات و شرایط امام یا ولی، حکومت دینی در اندیشه ی حکیم ملاصدرا و مبنای مشروعیت سیاسی.

7) رحمتی، انشاءالله (1386)، نظریه ی امامت در معنویت سینایی، اطلاعات حکمت و معرفت، ش7.

چکیده:

موضوع این نوشتار، اعتقاد مذهبی ابن سیناست، ولی این مساله را به لحاظ درسی که امروز از ابن سینا می توان آموخت، مورد توجه قرار می دهد. بنابراین، به بحث درباره ی واقعیات تاریخی زندگی ابن سینا و التزام مذهبی او (که البته در جای خود حائز اهمیت بسیار است) نمی پردازد. در عوض می کوشد تا نشان دهد که از متون خود ابن سینا چه تصویری از امامت، تصریحاً یا تلویحاً، استنباط می شود. هرچند می توان به این شیوه نشان داد که نظریه ی امامت ابن سینا به نظریه ی امامت شیعه بسیار نزدیک است، ولی نمی توان آن را در چارچوب نظریه ی کلامی این مذهب محدود دانست. در حقیقت نظریه ی ابن سینا به نوعی میان امام و حکیم کامل جمع می کند و امام را ستون معنویت می داند. بنابراین امامت را در سطحی فراتر از سطح عالم محسوس مطرح می کند و وجود محسوس امام را فقط رمزی از وجود معقول او تلقی می کند. جان کلام این که امام در میان خلق همانند معقول در میان محسوس است.

8) صحاف کاشانی، علی(1386)، جایگاه امامت در نظام اندیشه ی اسلامی، سفینه، ش16.

چکیده:

امامت از اصول دین است و در زمره ی فروع دین قرار نمی گیرد. بر اساس آیه ی اکمال (مائده،3) ناامیدی کفار، اکمال دین، اتمام نعمت و پسند اسلام به عنوان دین با انتصاب امیرالمومنین(ع) به امامت و جانشینی پیامبر(ص) حاصل شد. دین اسلام بر پنج پایه استوار است. با ولایت، دین کامل شد و ولایت آخرین فریضه ی الهی است که نازل شده است. معرفت امام واجب و قبول ولایت امام(ع) شرط صحت اعمال است و بدون آن هیچ عملی قبول نمی شود. نگارنده ی مقاله با استناد به روایات، به اهمیت مساله ی امامت و ولایت پرداخته و بر اساس آراء و اقوال 21 نفر از اندیشمندان شیعه، از شیخ صدوق تا دانشمندان قرن چهاردهم، نشان می دهد که امامت از اصول دین و بلکه اعظم اصول است.

9) غایی، احمدرضا(1386)، بایسته های پژوهشی در موضوع امامت، سفینه، ش16.

چکیده:

امامت مقامی بس عظیم است که خداوند پس از آزمون های دشوار، به بنده ی مقرب خود حضرت ابراهیم(ع) عطا کرده است. امامت از اصول دین و بر پایه ی توحید و نبوت است و تبلور دین خدا در مقام تفصیل اصول و فروع و بیان اخلاقیات شریعت، به امامت و ولایت قائم است. بایسته های پژوهشی بسیاری در موضوع امامت وجود دارد که لازم است اندیشمندان و پژوهشگران به پژوهش و تحقیق در این موضوعات بپردازند. موضوعات پیشنهادی در سه محور کلی زیر ارائه شده است:
1) علم امام؛ ضرورت، گستره، ژرفا و سلامت آن؛
2) مبانی و معیارهای شخصیتی و توصیفی امام مبتنی بر کتاب، سنت و عقل؛
3) بررسی ها و پژوهش های تطبیقی در موضوع امامت و خلافت امیرالمومنین و امامان اهل بیت(ع).

10) بهشتی، احمد(1386)، امامت در اندیشه ی اهل نظر با مروری بر روایات، قبسات، ش45.

چکیده:

هرچند فرقه های اسلامی در اصل مساله ی نبوت، چندان اختلافی با یکدیگر ندارند، در موضوع امامت، اختلاف آنها گسترده است برخی به طور کلی امامت را انکار کرده اند، ولی بیشترشان نیز ضرورت آن را پذیرفته اند.
اینان دو دسته اند؛ گروهی نصب امام را بر خدا واجب ندانسته اند، از همین رو، ضرورتی نمی بینند که او معصوم و از هر جهت کامل باشد. در این نوشتار، با آراء فرهیختگانی همچون ابن سینا، سهروردی، صدرالمتألهین، ابن عربی، مولودی، سید حیدر آملی و امام فخررازی آشنا می شویم. پایان بخش این نوشتار، مروری است بر روایت هایی که الهام بخش این فرهیختگان در اعتقادشان در مساله ی امامت بوده است.
منبع: نشریه اندیشه حوزه، شماره 85