گروه دین پژوهی دو ماهنامه اندیشه ی حوزه

11) اخوان نبوی، قاسم (1386)، ماهیت امامت از دیدگاه علامه طباطبایی(قدس سره)، قبسات، ش45.

چکیده:

مسأله ی امامت در تاریخ اندیشه ی اسلامی و نیز رویکردهای مختلف به این موضوع پیشینه ای طولانی دارد. رویکرد علامه به این موضوع، که به آیات قرآن و روایت ها و مبانی عقلی مستند است، بسیار مهم می نماید. بر اساس دیدگاه ایشان امامت عبارت از ولایت بر هدایت و رساندن مردم به سوی کمال و سعادت می باشد و ریاست و پیشوایی در امور دین و دنیا از شؤون آن است. در این مقاله به بررسی مبانی و پیش فرض های رویکرد ایشان درباره ی این مساله پرداخته می شود.

12) قدردان ملکی، محمد حسن(1386)، امامت علی(ع) و توجیه های مخالفان، قبسات، ش45.

چکیده:

این نوشتار به این پرسش پاسخ می گوید که چرا اهل سنت با وجود نصوص فراوان بر امامت حضرت علی(ع) آن حضرت را از مقام امامت و خلافت حذف کردند. نویسنده با استقراء در آثار اهل سنت و نیز در آثار برخی معاصران، به ده توجیه دست یافته و در ذیل آنها به بررسی این توجیه ها پرداخته است.

13) محمد رضایی، محمد (1386)، امامت و سکولاریسم، قبسات، ش45.

چکیده:

این نوشتار بر آن است تا رابطه ی امامت در دیدگاه شیعه را با سکولاریسم بررسی کند. نخست دلایل ضرورت نبوت و آموزه های انبیای الهی برای سعادت انسان بررسی می شود و سپس به اثبات می رسد که دین اسلام از چنان جامعیتی برخوردار است که برای همه ی نیازهای انسان و جنبه های وجودی او طرح و برنامه دارد. اسلام تنها به جنبه ی فردی خلاصه نمی شود؛ زیرا لازمه ی اجرای احکام دینی از جمله تحقق عدالت، تشکیل حکومت و تدبیر امور دنیوی مردم است. در ادامه، معنای لغوی و اصطلاحی امامت از دیدگاه تشیع بررسی شده است. امامت به معنای تداوم رسالت انبیای الهی(ع) است. در واقع، پس از پیامبر(ص)، امامان معصوم(ع) عهده دار تبیین وحی و تدبیر امور دنیوی مردم هستند و در زمان غیبت حضرت ولی عصر(عج)، فقیهان جامع الشرایط نیابت عام آن حضرت را به عهده دارند. سپس معنای سکولاریسم و زمینه های ظهور آن بررسی شده است. اساساً این گونه ایدئولوژی، یک پدیده ی غربی معرفی شده است و مبانی آن که، عقل گرایی و علم گرایی است، بررسی و نقد شده است.

14) میراحمدی، منصور(1386)، امامت و مؤلفه های دموکراسی، قبسات، ش45.

چکیده:

امامت، رکن اساسی اندیشه ی سیاسی شیعه است و هرگونه نظریه پردازی درباره ی نظام سیاسی شیعه در دوران غیبت، در نسبت با آن معنا پیدا می کند. بر این اساس، در این مقاله، تلاش می شود با تحلیل مفهومی دموکراسی و توضیح مولفه های ذاتی و زمینه ای آن به نسبت سنجی امامت با مولفه های یاد شده پرداخته شود. از دیدگاه مقاله ی حاضر، امامت با مولفه های ذاتی دموکراسی سازگاری دارد، ولی مولفه های زمینه ای آن را برنمی تابد. از این رو، در دو بخش جداگانه با توضیح مقصود خود از مولفه های ذاتی و زمینه ای بر مبنای تحلیل مفهومی دموکراسی، به نسبت سنجی یاد شده پرداخته می شود.

15) خرمی، جواد(1386)، جایگاه امامت در کلام امام هفتم(ع)، مبلغان، ش93.

چکیده:

از بزرگ ترین و شکننده ترین انحرافاتی که در جامعه ی اسلامی رخ داد و برای همیشه بشریت را محروم ساخت، انحراف از مسیر امامت بود. جامعه ی بعد از پیامبراکرم(ص) جایگاه امامت را نشناخته بودند و امامت و خلافت را در حد نمایندگی قبیله ای و قومی و حداکثر رهبری سیاسی، تنزل دادند. امامان معصوم(ع) آن جا که شرایط را مناسب ندیدند، از اداره ی جامعه به صورت مستقیم کنار رفتند؛ اما در تبیین مقام امامت و عظمت امامان هرگز کوتاهی نکردند. حضرت موسی بن جعفر(ع) با این که سال ها در زندان بود، در تبیین حقیقت امامت لحظه ای از پا ننشست. این مقاله به جایگاه امامت و دفاع از آن از دیدگاه این امام همام(ع) می پردازد.

16) غلامی، اضغر(1386)، بررسی مفهوم امامت در پرتو آیه ی ملک عظیم، سفینه، ش15.

چکیده:

امامت از مسائل بسیار مهم است که فهم دقیق مفهوم آن بسیاری از اختلافات را مرتفع می سازد. نویسنده در این مقاله، با استناد به روایات ذیل آیه ی ملک عظیم، مقام امام را افتراض الطاعه معرفی می کند و پس از بررسی معنای لغوی ملک، مفهوم و حقیقت مالکیت را توضیح می دهد و بیان می کند ملک عظیم ناظر به مراتب است و صاحب ملک عظیم مرتبه ی بالای استیلا را دارد که عظیم تر از درک و تصور ماست. در بیان معصوم(ع) از ملک عظیم به طاعه الله المفروضه، الامامه و الخلافه تعبیر شده است. نگارنده، این معانی و چند معنای دیگر را در تفاسیر شیعه و اهل تسنن بررسی می کند. در ادامه تفسیر ملک عظیم به ولایت تکوینی، که با عنوان ولایت بر هدایت تعبیر شده و مالکیت امام به حکم قضا و نیز تفسیر ملک عظیم به ملک آخرت و نیز ارتباط و نسبت آن با نبوت بررسی شده است.

17) زمانی محجوب، حبیب (1386)، امام حسین(ع) و دفاع از جایگاه امامت و ولایت، مربیان، ش23.

چکیده:

امامت و ولایت یکی از ارکان اصلی دین اسلام، خاصه مذهب تشیع به شمار می آید و در آیات و روایات متعددی بر لزوم آن و شایستگی اهل بیت(ع) برای تصدی آن مقام تأکید شده است. تمام امامان(ع) در مسیر رسالت خویش در حفظ و صیانت این مقام رفیع و دفاع از آن اهتمام ورزیده اند. امام حسین(ع) نیز به نوبه ی خود تلاشی وافر در پاسداری از میراث انبیاء، که همان ولایت و امامت است، داشته و اقدامات فراوانی در این زمینه انجام داده است. این مقاله بر آن است تا ضمن تبیین مختصر مقام امامت و ولایت و جایگاه آن در دین اسلام، نحوه و میزان اهتمام و کوشش امام حسین(ع) را در دفاع از این مقام رفیع مورد بررسی و کاوش قرار دهد.

18) شفق خوانی، محمد (1386)، امامت از دیدگاه زیدیه و امامیه، طلوع، ش21.

چکیده:

دو فرقه ی شیعی امامی و زیدی، علاوه بر آن که اشتراکات مهمی در مورد مساله ی امامت دارند، مثل منصوص بودن امامت و اختصاص امامت و خلافت به اهل بیت(ع)، تفاوت های ایشان نیز قابل توجه است. آن چه در این مقاله آمده است، گزارشی از دیدگاه دو عالم زیدی (ابوزید علوی) و امامی (ابن قبه رازی)، در قرن چهارم هجری، درباره امامت است. ابوزید علوی در کتاب الاشهاد، ضمن طرح دیدگاه زیدیه در مورد امامت، اعتراضات زیادی را بر دیدگاه امامیه در مورد این موضوع وارد نموده است. این قبه رازی با نوشتن کتاب نقض کتاب الاشهاد، به اعتراضات ابوزید علوی پاسخ داده و به دفاع از موضع امامیه پرداخته است. گزارش این مقاله بر اساس مطالبی است که مرحوم شیخ صدوق در کمال الدین از کتاب های ایشان آورده است.

19) ذاکری، محمد اسحاق(1386)، امامت در نظریه ی تقریبی علامه شرف الدین عاملی، کوثر معارف، ش2.

چکیده:

علامه شرف الدین عاملی(قدس سره)، با محور قرار دادن گفتگوی علمی و مستند در موضوع امامت، توانسته اند جوانب مختلف این مساله را در یک گفتگوی دوطرفه و علمی با سلیم البشری(رئیس سابق الازهر) تبیین کنند که در نوع خود، کاری بس بزرگ به حساب می آید، چرا که ایشان در این نظریه، هم جهت تقریبی را رعایت کرده اند و هم از اصل امامت، که به نحوی به تاریخ و هویت مکتب شیعه مرتبط است، دفاع علمی نموده اند. در این مقاله، در ابتدا شؤون و جنبه های اصل امامت شیعه، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و این نکته تبیین شده که در کدام جنبه و شأن امامت، مکتب شیعه و اهل سنت اتفاق نظر و یا اختلاف نظر دارند. جنبه هایی که برای اهل امامت در مکتب شیعه مطرح است به اختصار چنین است:
1) شأن رهبری سیاسی در جامعه ی اسلامی؛
2) شأن مرجعیت علمی و دینی؛
3) شأن ولایت.

20) سبحانی تبریزی، جعفر(1385)، جایگاه نظام امامت در اسلام، کلام اسلامی، ش60.

چکیده:

در نظام اسلامی، پس از مقام نبوت و رسالت، مقام دیگری به نام امامت وجود دارد که قرآن در مواردی، به آن اشاره نموده است. مسلماً مقام امامت غیر از مقام نبوت است؛ نبی انسانی است که پذیرای وحی و پایه گذار دین و آیین است، در حالی که امام پذیرای وحی نیست و پایه گذار دین نمی باشد، ولی به جز وحی کلیه ی وظایف نبی را دارا بوده و در معنی، امامت، استمرار و وظایف نبوت می باشد. نبی خاتم(ص) همانند دیگر پیامبران و رسولان الهی(ع)، اصول و کلیاتی را از نظر عقیده و احکام عملی بیان نموده است، ولی تفسیر و تبیین این اصول را بعد از خود برعهده ی کسی نهاده است که جانشین وی باشد، در این صورت نظام امامت حافظ دین و شریعت پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) خواهد بود.
منبع: نشریه اندیشه حوزه، شماره 85