چکیده:

معروف است که آموزه ی اعتقادی امامت از اصول مذهب است. به راستی تفکیک کیان اصول دین و اصول مذهب از چه خاستگاه و پایگاه علمی ای برخوردار است و اساساً اسلام تا چه اندازه به امامت باوری گره خورده است؟ و جایگاه اعتقادی امامت در تشیع و مرتبت و سرنوشت اعتقادی کسی که بدان باور ندارد و آن را اصل اعتقادی اسلام و ضروری آن دین نمی داند چیست؟ نویسنده در این نوشتار، با الهام از یکی نوشته های امام خمینی(ره) در این زمینه، کوشیده است تا در حد میسور به پرسش های فوق پاسخ دهد و با تبیین مفاهیم اصول دین، ضروری دین، اسلام، ایمان، کفر و نیز کند و کاوی در باب مفهوم امامت و ربط و نسبت آن با مفاهیم پیش گفته چشم انداز نوینی از این بحث به دست دهد.

42) مهدوی راد، محمدعلی(1383)، امامت در نگره ی قرآنی امام کاظم(ع)، الهیات و حقوق، ش11.

چکیده:

در این مقاله، زوایایی از امامت، در نگاه امام موسی بن جعفر(ع) و با توجه به تفسیر آیاتی از قرآن کریم، تبیین می گردد و تفسیر قرآن کریم توسط ائمه اطهار (ع) سلاحی برنده در تبلیغ امامت معرفی می شود. برخی از مباحث این نوشتار چنین است: تفسیر قرآن، سلاحی برنده در تبلیغ امامت، جایگاه امامت، امامت در عینیت جامعه، رحمت الهی بر مردم، امانت داری، نعمت الهی، لزوم پیوند با امام، تحقق عینی رسالت در آینه ی ولایت، محوری استوار، مرجعیت دینی و علمی، مشعل های جاوید، امام و مسائل اقتصادی.

43) رامین، محمد علی(1382)، امامت بنیان امنیت، اندیشه ی انقلاب اسلامی، ش6.

چکیده:

واژه ی امنیت در هر فرهنگی و از هر منظری تعریفی دارد و در هر جامعه ای عوامل و عناصری خاص خود دارد. در جامعه ی دینی و فرهنگ شیعی، که بر اساس جهان بینی توحیدی و با ملاک عدالت و محوریت امامت(و با اعتقاد به قیامت و نبوت) شکل گرفته، برای حفظ انسجام و اقتدار این جامعه توحیدی باید عدالت مراعات شود تا وحدت و همبستگی ملی در نتیجه امنیت ملی پدید آید و برای حفظ وحدت و مراعات عدالت، وجود محوریت امامت یک ضرورت قطعی است. امام، که عصاره ی فضائل مکتب، شاخص هویت، مظهر حاکمیت توحیدی، مجری عدالت، محور وحدت و وارث رسالت است، استوارترین بنیان امنیت ملی برای جامعه ی دینی است.

44) شجاری، مرتضی(1381)، امامت و ختم ولایت از دیدگاه ابن عربی و پیروان او، علامه، ش3.

چکیده:

بحث درباره ی امامت، از اولین مباحث در میان مسلمانان بود و به تعبیر اشعری در مقالات الاسلامیین، اولین اختلافی که بعد از وفات پیامبر(ص) در میان مسلمانان به وجود آمد، اختلاف درباره ی امامت بود و به واسطه ی این اختلاف، مذاهب و فرقه های مختلفی در عالم اسلام به وجود آمد. اهل سنت کلمات امامت و خلافت را مترادف می دانند و معتقدند که خلیفه همان امام است. اما صوفیان سنی مذهب، به دلیل عدم وجود شرایط در خلفای اموی و عباسی، غالباً از شخص خلیفه راضی نبودند، گرچه مخالفتی هم با خلفا نمی کردند. و لذا ایشان امامت را بر دو قسم دانستند؛ امامت سیاسی و امامت دینی. خلیفه، امام سیاسی است و ولی یا قطب، امام دینی است که باید از او تبعیت کرد. ابن عربی در آثار خویش گاهی امامت را در معنایی مطلق، یعنی تقدم و ولایت و تصرف به کار می برد، که در این صورت هر شخص به اندازه ای مالکیت و تصرف خویش در چیزی امام آن است. اما غالباً ابن عربی امامت را به معنای ولایت به کار می برد و انسان کامل را امام مبین می نامد.

45) عباسی، ولی الله(1381)، اصلاحات از چشم انداز امامت و مدرنیسم، معرفت، ش59.

چکیده:

اصلاح و اصلاح گری از جمله مباحثی است که دارای سابقه ی کهنی است. ضرورت اصلاحات و ارزش حیاتی آن در قرآن و روایات و نیز در اندیشه ی اندیشمندان، با تعابیر گوناگون بیان شده است. رهبران ادیان و پیامبران(ص) خود را اصلاح گران جامعه ی بشری معرفی کرده اند. برخی از آنان نیز در همین راه به شهادت رسیده اند. موضوع اصلاح طلبی امروزه در گفتمان سیاسی، اجتماعی بحث مهم و دامنه داری است که هر یک از اندیشمندان، به فراخور حال و دیدگاه خود بدان پرداخته اند. اما در این بین کسانی بوده و هستند که به نام اصلاح گری به فساد مشغول اند و جامعه را به فساد و تباهی می کشند. یکی از مباحث مهمی که می تواند در بحث اصلاحات راه گشا باشد، تفکیک اصلاحات دینی از اصلاحات غیردینی است که در روشن شدن مسأله اهمیت بسزایی دارد. بر همین اساس در این مقاله سعی شده است مبانی و مؤلفه های بنیادین اصلاحات اسلامی و اصلاحات مدرنیستی و شبه مدرنیستی ترسیم شود.

46) فرامرز قراملکی، احد (1381)، امامت، روش شناختی و چیست، الهیات و حقوق، ش3.

چکیده:

گزارشی اجمالی از پیشینه ی امامت پژوهی نزد شیعه، بیان روی کردهای متنوع در امامت پژوهی، مانند رویکرد فقهی، تحلیلی- کلامی، عرفانی، تفسیری – روایی، تاریخی و میان رشته ای و پرداختن به اهمیت و جایگاه روش شناختی امامت در اندیشه ی دینی، از مباحث بخش اول این مقاله است. از مهم ترین موضوعات بخش دوم می توان به موارد زیر اشاره کرد: گزارش تاریخی تعاریف امامت، امامت و واژه های وابسته، تمایز امام از غیر امام، تفاوت شیعه و سنی در تعریف امامت، مراتب امامت و نسبت بین نبوت و امامت.

47) علی زاده، اکبر اسد(1380)، فروغ امامت، رواق اندیشه، ش3.

چکیده:

برخی از روشنفکران، دانسته یا ندانسته، باورهای اصیل شیعه را مورد تشکیک و نقد قرار داده و با استفاده از رحمت و رأفت حکومت علوی درصدد هستند تا در باورهای جوانان عزیز کشورمان ایجاد سستی و رخوت نمایند. در راستای این هدف از جمله مسائلی که مورد خدشه قرار گرفته مسأله ی امامت (شأن امام، حجیت و عصمت امامان (ع)) است. به همین منظور این نوشتار جهت پاسخ به این گونه سخنان، مطالبی را درباره ی فلسفه ی امامت و جایگاه امامان (ع) در مکتب شیعه و بیان دلائل عقلی و نقلی برای اثبات عصمت امامان (ع) بر اساس کتاب، سنت و عقل ارائه می دهد تا از این رهگذر، جایگاه و منزلت امام تبیین شده و جداناپذیری مقام امامت از عصمت، اثبات گردد.

48) دلشاد، جعفر(1379)، مقاله ای از جاحظ در اثبات امامت امیرالمومنین علی(ع)، نامه ی علوم انسانی، ش4و5.

چکیده:

در این مقاله ابتدا موقعیت علمی جاحظ و جایگاه و منزلت وی در دوران حکومت عباسیان بررسی و سپس درباره ی شخصیت جاحظ در جهان ادبیات عرب، و برای درک بهتر مطالب، راجع به موقعیت دو پایگاه علمی آن زمان، یعنی دو شهر بغداد و بصره، بحث شده است. همچنین ترجمه ی مقاله ی بی نظیر جاحظ در اثبات امامت امیرالمومنین علی(ع) تجزیه و تحلیل و در این زمینه به تفاسیر معتبر شیعه رجوع شده است.

49) معینی نیا، مریم(1379)، بررسی فضائل حضرت علی(ع) و مسأله ی امامت، ندای صادق،ش20.

چکیده:

در این نوشتار به بررسی فضائل و نقش تاریخی امام علی(ع) در دوران صدر اسلام و به خصوص مسأله ی امامت از منظر سه منبع تاریخ اسلام (سیره ی ابن هشام، تاریخ طبری و تاریخ ابن اثیر) می پردازیم. این فاضل و نقش تاریخی حضرت(ع)، در سه مرحله ی زمانی مورد پژوهش و تطبیق قرار گرفته است. نتیجه ی بررسی حاضر، دست یابی به پاسخ این سوال است که «آیا مورخان مذکور همه ی حقایق مربوط به علی(ع) را نوشته اند یا نه؟» و «اگر نتوانسته اند، چرا؟» به احتمال قریب به یقین محدودیت های سیاسی- عقیدتی، مورخان منابع مذکور را از ذکر بعضی حقایق تاریخ اسلام بازداشته است.

50) یثربی، سید یحیی (1377)، فلسفه ی امامت از منظر ملاصدرا، قبسات، ش10 و11.

چکیده:

آن چه در این مقاله آمده است پژوهشی است در جهت تبیین و تحلیل امامت و اوصاف امامان بر پایه ی اصول و قواعد حکمت متعالیه ی صدرالمتألهین شیرازی(قدس سره)، حکمت متعالیه، که به وسیله ی ملاصدرا تنظیم گشت، می تواند به عنوان بنیادی استوار و کارآمد برای تبیین بسیاری از اصول و مسائل دینی مورد بهره برداری قرار گیرد. خود ملاصدرا از این بنیاد برای حل معضلاتی از قبیل اثبات واجب، توحید، دفع شبهه ی ابن کمونه، علم الهی، حدوث عالم، معاد جسمانی و غیره بهره گرفته است. اما بدون شک، نتایج و آثار مبانی این حکمت، بیش از این می تواند در حل مشکلات فکری نقش داشته باشد. اینک، برای نمونه، یکی از مسائل مهم اعتقادی شیعه را بر مبنای حکمت متعالیه بررسی می کنیم. با بهره گیری از مبانی حکمت متعالیه، به تبیین شأن و جایگاه امامت می پردازیم و مسائل مهمی را حول این محور توضیح می دهیم که از آن جمله است: عینیت مقام امامت، مبنای یکایک اوصاف امام، ارتباط و پیوند با امام و ارتباط و پیوند این اوصاف با یکدیگر.

51) ربانی گلپایگانی، علی(1375)، محقق اردبیلی و جایگاه امامت در کلام اسلامی، کیهان اندیشه، ش67.

چکیده:

موضوعی که در این مقاله نظر نگارنده را بیش از موضوعات دیگر به خود جلب نموده است مسأله ی امامت است. از جمله مرجحات این مسأله این است که در جامعه ی ما گفتگوهایی را برانگیخته است. در این مقاله نگارنده ضمن بررسی آراء مقدس اردبیلی درباره ی مسأله ی امامت، با بهره گیری از آراء دیگر متکلمان اسلامی، امامت و رهبری را از دیدگاه جهان بینی اسلامی تحلیل می نماید.

52) ایزدی، حجت الله(1374)، امامت و تلاطم سیاسی- اجتماعی امیرالمومنین(ع) و وقایع سال 35 هجری، مصباح، ش14.

چکیده:

شهر مدینه در چهارمین دهه ی حیات اسلامی خود گرفتار ترکیب ناهمگون جمعیتی شده بود، مردم مسلمان مهاجر و انصار، غلامان، کنیزان و اعراب بادیه نشین هر کدام گرایش های سیاسی و فرهنگی خاص خود را داشتند. از طرف دیگر با ورود سیل غنایم به مدینه و تبعیض در تقسیم آن، فاصله ی بین طبقات تشدید شد. در چنین هنگامی با روی کارآمدن عثمان، به عنوان سومین خلیفه ی مسلمانان و اعمال سیاست های قبیله ای و اشرافی علل انزجار مسلمین پاکباخته و طبقات پایین جامعه را فراهم آورد و اصرار وی بر مواضع غلطش باعث قتل او شد. حضرت علی(ع) در این هنگام تلاش های اصلاح طلبانه ای را برای تعدیل اوضاع شروع کردند، اما نبود بیش از حد اموی ها در تصمیم گیری های خلیفه مانع از تحقق خواست های آن حضرت شد و در نهایت آنچه اتفاق افتاد نتیجه ی یک حرکت توده ای بود که هیچ کس قادر به کنترل آن نبود.
منبع: نشریه اندیشه حوزه، شماره 85