بقعه امامزاده جمالویی حدود پانصد قدمی جنوب شهر آبدان، ۴۰ کیلومتری شمال شرقی دیر، مرکز شهرستان و طول جغرافیایی آن ۵۰ درجه و ۴۶ دقیقه، عرض جغرافیایی آن ۲۸ درجه و ۴۰ دقیقه و در ۳۷ متری از سطح دریا میباشد.
 
چون این امامزاده در زمینی موسوم به «جمالویی» قراردارد، لذا به امامزاده جمالویی معروف شده است. درون بقعه دو نفر مدفونند که اسامی آنان به درستی معلوم نیست. آقای حاج سید ابراهیم حسینی خادم بقعه معتقد است این دو خواهر و برادرند؛ نام یکی سید ابوالقاسم و دیگری بی بی عصمت مسماه به بی بی نور است. درنسب ایشان هم اختلاف است. برخی آنها را از اعقاب امام کاظم (علیه السلام) میدانند و معتقدند که، در بیرم فارس تذکره دارند؛  گروهی هم در سیادت ایشان مشکوکند، اما آنان را از اولیای الهی می دانند.
 
تا حدود سی و اندی سال پیش، اتاق امامزاده جمالویی گلی و مخروبه بود و سپس به وسیله آقای حاج سید ابراهیم حسینی و دوستان گچ کاری می گردد. وی در این خصوص می گوید: در یکی از ماه های رمضان، بعد از خواندن آیاتی چند از قرآن کریم، در حالی که بسیار تشنه بودم خوابیدم و در عالم خواب فردی را دیدم که قصدش رفتن به بقعه جمالویی بود. نامش را پرسیدم، گفت: به قول مردم آبدان «پیر جمالویی». بسیار خوشحال شدم و از وی التماس کردم که به منزل من تشریف بیاورد ؛ قبول نکرد و سپس به راه خود ادامه داد. بعد از این که خواب را برای اطرافیان و دوستان بیان کردم، عده ای تصمیم به تجدید بنای بقعه مذبور گرفتند؛ اما من چندان میل و رغبتی نشان ندادم. بعد از چندی، دوباره همان آقا را در خواب دیدم که در کنار امامزاده جمالویی ایستاده ، سلام کردم و دوباره نامش را پرسیدم؛ گفت: «سید ابوالقاسم» و بعد انگار که از من رنجشی دیده باشد، درون اتاق رفت و من هم از خواب بیدار شدم. مدتی بعد، برادرم آقا سید رضا از بوشهر به دیدنم آمد و خوابی را که چند شب پیش دیده بود را این گونه بیان نمود: در حالی که باران شدید می بارید، وارد آبدون شدم. کنار امامزاده جمالویی، دیدم یک نفر درون گودال مشغول جمع کردن «شل» است. پرسیدم: کی هستی و این موقع چه میکنی؟ جواب داد: به قول آبدانیها«پیر جمالویی» و دارم خانه ام را تعمیر می کنم . در این هنگام بود که اعتقادم به این امامزاده بیشتر شد؛ لذا با همراهی و مساعدت دوستانی مانند حاج محمد علی مرهونی که آن زمان کارخانه گچ داشت و یکی از برادران سپاهی اهل آبدون که اکنون شهید شده و نیز نذورات مردمی، اتاق مخروبه امامزاده جمالویی را تخریب و به جای آن اتاقی سنگ وگچی بنا نمودیم؛ چون این اتاق به مرور زمان و بر اثر عوامل جوی فرسوده شد، مدتی بعد این نیز تخریب گردید و اتاق فعلی احداث شد.
 
این اتاق به ابعاد 4.70 ×7 متر و از جنس سیمان و بلوک است و بر تم فراز آن دو گلدسته و یک گنبد عرقچینی آجری با پوشش سیمان قرار دارد که در قاعده آن چهار دریچه جهت روشنایی و خنکی هوا تعبیه شده است. در اصلی بقعه آهنی و به عرض یک متر، به طرف مشرق باز میشود و در جهت جنوبی آن نیز دری فرعی نصب شده است. دیوارهای بنا از داخل و خارج دارای پلاستر سیمان و سقفش هم تیرآهنی است. در وسط اتاق، قبری مستطیل شکل به طول و عرض ۸۰×۱۷۰ و ارتفاع ۵۰ سانتی متر وجود دارد که پارچه ای سبز رنگ آن کشیده شده و فاقد سنگ قبر و ضریح است.
 
قبرستان و گلزار شهدای آبدان کنار همین امامزاده می باشد که دور آن محصور است. در جوار این بقعه، دو سنگ قبر قدیمی قرار دارد که؛ روی یکی، اسامی چهارده معصوم «علیهم السلام»  که به سختی قابل دیدن است حکاکی شده است.
 
در حال حاضر این امامزاده دارای آب، برق، سرویس بهداشتی و فضای سبز مختصری است، اهالی آبدون به این امامزاده اعتقاد دارند و برای شفا گرفتن و ادای نذور به زیارتش مشرف می شوند و کراماتی نیز به آن نسبت میدهند.
 
منابع:
1- دکتر محمد حسین پاپلی یزدی، فرهنگ آبادی ها و مکان های مذهبی کشور، ص ۳۲
۲- گفت و گو با آقای حاج سید ابراهیم حسینی، خادم امامزاده، آبدان، مورخ 1385/۵/27
۳- گفت و گو با حاج محمد علی یوسفی از معمرین و مطلعین روستای ملگه مورخ 20/ ۵ / 1385 .
4- گفت و گو با حاج حیدر احمدی از معمرین و مطلعین روستای کناری، مورخ 1385/5/7
۵- مشاهدات نگارنده ، مورخ 1386/8/17
 
منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر اول، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص 71-69