بقعه امامزاده شاه اسماعیل در روستای اشکالی محمد حاجی، از توابع شهرستان تنگستان و در حدود ۱۳ کیلومتری شمال اهرم مرکز شهرستان، به طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۱۶ دقیقه و عرض جغرافیایی ۲۹ درجه و «صفر» دقیقه، به ارتفاع ۳۵ متری از سطح دریا و در فاصله حدود ۵۰۰ متری غرب جاده آسفالته اهرم – برازجان قرار دارد.
 
بنا به شکل مربع و به ابعاد 6.50×6.50 متر وبتون آرمه میباشد. دیوارهای آن از بیرون پلاستر سیمان و از داخل بجز ازاره که سرامیک است پوشش سیمان سفید دارد. بر فراز بقعه گنبدی اناری شکل با اسکلت فلزی قرار دارد که سطح آن دارای پوشش ایزوگام است. در ورودی آن آهنی، و رو به شرق باز می شود. زیر گنبد و وسط اتاق، ضریحی آلومینیومی جدیدی بر قبر مستطیل شکل و بدون کتیبه نصب شده است. ارتفاع قبر ۵۰ سانتیمتر و پوشش سرامیک دارد.
 
اتاق فعلی، قدمتی ندارد و در سال ۱۳۸۳ ش به سرپرستی آقای مشهدی کرم زراعت پیشه و نذورات و کمک های مردمی بنا نهاده شده و جلوه خاصی به روستای اشکالی محمد حاجی و اشکالی سیدی داده است. قابل ذکر است که، در گذشته به منطقه اشکالی، برکان اطلاق میشده و برکان دارای قلعه، حصار، برج و خندق بوده و قبر شاه اسماعیل هم در آن زمان در شرق حصار قلعه بوده است.
 
 برابر نوشته مورخ 23/ ۵ / 1338 ، ارسالی از بیرم لار و اظهارات معمران محلی، مدفون در این بقعه شاه اسماعیل بن شاه زندوی (علیه السلام) است که بعد از چند واسطه، نسب ایشان به صورت ذیل به امام کاظم (علیه السلام) میرسد: شاه اسماعیل بن شاه زندو بن شاه حسن بن ابراهیم بن مرتضی بن حسین الاصغر بن عون بن مهدی بن محمد بن حسن بن محمد بن موسى الکاظم علیه السلام.(1)
 
آرامگاه خواهر وی بی بی خدیجه یا بی بی معصومه نیز به فاصله اندکی در حدود بیست متری شمال وی قرار گرفته و دارای اتاقی گنبد دار با پوشش ایزوگام، شبیه به اتاق برادرش است، که در سال ۱۳۸۳ ش همزمان با تجدید بنای شاه اسماعیل بازسازی شده است . اتاق فعلی بی بی خدیجه دارای ابعاد 4.80x5.80  می باشد. با بر اساس روایت آقای مشهدی کرم زراعت پیشه، قبور این دو تن در زمان ضابطی مرحوم زایر خضرخان بر منطقه اهرم و توابع آشکار شده و ماجرا چنین بوده است که، فردی درویش مسلک شب هنگام به منزل بی بی خدیجه از سادات روستای اشکالی وارد میشود و بیتوته می کند. صبح، هنگام خداحافظی، آن مرد به بی بی می گوید: دیشب شخصی محترم و نورانی در خواب ملاقات کردم. او گفت: «من امامزاده ام و قبرم مشرقی منزل بی بی خدیجه است. ای کاش! کسی آن را آشکار می نمود.» بی بی مزبور بعد از شنیدن کلام درویش، از عده ای خواهش می کند برای پیدا کردن قبر، زمین مشرقی منزلش را شخم زنند. این کار انجام می گیرد؛ اما چیزی آشکار نمی شود. مدتی بعد از این جریان، زنی صالحه به نام شاه زینب می گوید: امامزاده را در خواب دیده ام و ایشان فرمودند: «قبرم شرقی منزل بی بی خدیجه و زیر سنگی است که کنارش بوته علف مار (2) روییده است.» چون به همان موضع می روند، بعد از حفر حدود 1.5 متر از زمین، صورت قبری به همراه یک مهر اسم و یک پنج پنجه آشکار می گردد. در حال حاضر، از مهر اسم خبری نیست، اما «پنج پنجه» در بقعه نگهداری میشود.
 
مدتی بعد از آشکار شدن قبر شاهزاده اسماعیل، دوباره فردی از معتمدان روستا – که متأسفانه نامش از ذهن ها رفته – بی بی خدیجه یا معصومه را در خواب ملاقات می کند و بی بی محل قبرش را به وی می گوید. آن گاه بر اساس آدرس داده شده، قبر ایشان هم – که تا آن زمان مخفی بود – آشکار می گردد و سپس توسط دوستداران بر روی هر دو، اتاق هایی ساده بنا می گردد.
 
این دو بزرگوار نزد اهالی محلات اشکالی، دارای جایگاه خاص و احترام ویژه اند؛ چرا که در طول تاریخ کرامات و برکات فراوان از آنان دیده و ملجأو پناهشان به موقع گرفتاری ها بوده اند. ایام پنجشنبه و نیز تعطیلات به زیارتشان می روند و حاجات خود را طلب می نمایند.
 
این زیارتگاه از امکاناتی چون زایرسرا، آشپزخانه، آب لوله کشی، آب انبار، سرویس بهداشتی برخوردار بوده و کنار بقعه نخلستانی سرسبز و خرم وجود دارد که علاوه بر زیبایی آن افزوده ، استراحتگاه خوبی برای زوار در فصل بهار و تابستان است. گلزار شهدا و قبرستان عمومی روستا نیز در همین جا قرار دارد.
 
پی‌نوشت‌ها:
۱- در کتاب تاریخ مفصل لارستان ج ۱ صص ۲۰۵ – ۱۹۱، نسب وی چنین ذکر شده – است: سید عفیف الدین زند و بن حسین بن ابراهیم بن مرتضی بن حسین الاصغر بن عون بن مهدی بن محمد بن حسن الثائر بن جعفر بن امام موسی کاظم (علیه السلام) ، به نقل از شجره طیبه امامزادگان استان فارس، ص ۳۶۵.
2- بومی: لگچی
 
منابع:
۱- فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۱۱(خورموج)، ص۱۰.
۲- بیرم در گستره تاریخ، حسین خادم و اصغر کریمی، ص۴۲.
3- گفت و گو با آقای مشهدی کرم زراعت پیشه، خادم امامزادگان، مورخ 14/ ۵ /1385
۴- نامه مورخ 23/ ۵ /1338 هجری شمسی، ارسال شده از بیرم لار.
۵- مشاهدات نگارنده، مورخ 14/ ۵ / 1385
 
منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر اول، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص 54-51