«انوشیروان» کیست؟

انوشیروان (به معنای جاویدان، دارای روان جاوید)، ابن قباد بن فیروز است. مادر وی دختری دهقان بود. قباد در نیشابور او را به زنی گرفت. لقب وی «کسری»است. او پس از قباد، بر سر پادشاهی با برادران خود، کابوس و جام، به ستیزه برخاست و به یاری مهبود وزیر به پادشاهی رسید. کتاب کلیله و دمنه در عهد او از هند به ایران آوردند.ظهور خسرو اوّل، که در تاریخ به انوشیروان معروف است، مطلع درخشانترین دوره حکومت ساسانی است. در آن روزگار فرقه خطرناک مزدکی مغلوب و سرکوب شده بود و در کشور صلح و آرامش حکمفرما بود. در روایات شرقی، خسرو اوّل نمونه دادگستری و جوانمردی و رحمت است و مؤلّفان عرب و ایرانی حکایاتی بسیار دربارهئ جد و جهد او برای عدالت گستری نقل کرده اند.
مشهورترین بنایی که پادشاهان ساسانی ساخته اند، قصری است که ایرانیان«طاق کسرا» یا«ایوان کسرا» می نامند و هنوز ویرانه اش در مداین است. ساختن این بنا را به خسرو اوّل انوشیروان نسبت داده اند عهد بزرگ تمدّن ادبی و فلسفی ایران با سلطنت خسرو انوشیروان آغاز می شود. ایران در زمان انوشیروان چنان عظمتی یافت که حتّی از عهد شاهپوران بزرگ نیز درگذشت و گستره ادبیات و تربیت معنوی این عهد را ویژگی مهمی بخشید.
گروهی معتقدند که موضوع عدالت انوشیروان حقیقت ندارد; چنان که در تاریخ از عدالت او ذکر سخن بسیار رفته، در برابر از ظلم و ستم و جنگهای او نیز سخن رفته است.