اولین پشه‌های اصلاح‌شده ژنتیکی در آمریکا رها شدند

پس از یک دهه مبارزه برای گرفتن تأیید نظارتی و پذیرش عمومی، یکی از شرکت‌های بیوتکنولوژی اولین‌بار پشه‌های مهندسی‌شده ژنتیکی را در هوای باز آمریکا آزاد کرده است. این آزمایش که هفته جاری در فلوریدا کیز آغاز شد، روشی برای سرکوب جمعیت‌های پشه‌های آئدس اجیپتی (Aedes aegypti) را آزمایش می‌کند. پشه‌ی مذکور می‌تواند بیماری‌هایی مانند زیکا، دنگ، چیکونگونیا و تب زرد را منتقل کند.

به‌گزارش نیچر، اوکسیتک شرکت مستقر در بریتانیا پشه‌ها را تولید و قبلا نیز این حشرات را در برزیل، پاناما، جزایر کیمن و مالزی به‌صورت میدانی آزمایش کرده است. باوجوداین، تاکنون به‌‌دلیل تصمیم‌های نظارتی و مخالفت ساکنان فلوریدا، پشه مهندسی‌شده ژنتیکی در آمریکا آزمایش نشده بود. البته این کشور قبلا اجازه آزمایش نوعی شب‌پره پشت‌الماسی (Plutella xylostella) را در نیویورک و نیز کرم سرخ پنبه (Pectinophora gossypiella) را در آریزونا داده است که هر دو را اوکسیتک ساخته بود. آنتونی جیمز، متخصص زیست‌شناسی مولکولی، در دانشگاه کالیفرنیا در ارواین روی مهندسی زیستی پشه‌ها کار می‌کند. وی با اشاره به واکنش منفی مردم دربرابر چنین آزمایش‌هایی می‌گوید این واقعیت بسیار مهم است که اوکسیتک توانست آزمایش را در زمین آمریکا انجام دهد.

_{شرکت بیوتکنولوژی اوکسیتک برای نظارت‌ بر آزمایش میدانی پشه‌های اصلاح‌شده ژنتیکی خود در حال همکاری نزدیک با بخش کنترل پشه‌های فلوریدا کیز است.}

پشه‌های آئدس اجیپتی حدود ۴ درصد از جمعیت پشه‌ها را در کیز تشکیل می‌دهند که زنجیره‌ای از جزایر گرم‌سیری است و در انتهای جنوبی فلوریدا قرار دارد اما این پشه مسئول تقریبا تمام بیماری‌هایی است که در این منطقه از راه پشه‌ها به انسان منتقل می‌شود.

پژوهشگران و تکنسین‌هایی که روی پروژه کار می‌کنند، پشه‌های نر مهندسی‌شده آئدس اجیپتی را آزاد می‌کنند تا با ماده‌های وحشی جفت‌گیری کنند و مسئول نیش‌زدن طعمه و انتقال بیماری هستند. نرهای مهندسی‌شده ژنی را حمل می‌کنند که به فرزندان آن‌ها منتقل می‌شود و فرزندان ماده آن‌ها را در مراحل اولیه لاروی از بین می‌برند. فرزندان نر این پشه‌ها نمی‌میرند؛ اما ناقل ژن مذکور خواهند بود و آن را به نسل‌های آینده منتقل خواهند کرد. با مرگ ماده‌ها، جمعیت آئدس اجیپتی کاهش پیدا خواهد کرد.

بخش کنترل پشه‌های فلوریدا کیز (FKMCD) برای آزمایش رویکرد خود در کیز با اوکسیتک همکاری کرد؛ زیرا فلوریدا در گذشته با افزایش در بیماری‌های منتقله ازطریق پشه رو‌به‌رو بوده و اکنون نیز همین وضعیت را دارد. سال ۲۰۰۹، این ایالت شاهد مواردی از بیماری دنگ بود که به‌طور محلی منتقل می‌شد و چند سال بعدتر، این وضعیت برای زیکا نیز اتفاق افتاد.

در اواخر آوریل سال جاری، پژوهشگران پروژه جعبه‌های حاوی تخم پشه‌های اوکسیتک را در شش محل در سه منطقه در کیز قرار دادند. انتظار می‌رود اولین نرها در دو هفته‌ی اول ماه می پدیدار شوند. در دوره ۱۲ هفته‌ای، هر هفته حدود ۱۲ هزار پشه نر از جعبه‌ها خارج خواهند شد. به‌گفته‌ی اوکسیتک، در مرحله‌ی دوم که اواخر سال جاری انجام می‌شود، با قصد جمع‌آوری داده‌های بیشتر تقریبا ۲۰ میلیون پشه در دوره‌ی ۱۶ هفته از تخم خارج خواهند شد.

پشه‌های مهندسی‌شده ژنتیکی جایگزینی برای حشره‌کش‌ها هستند که در آمریکا برای کنترل جمعیت حشرات به‌شدت استفاده می‌شوند. این امر موجب تکامل پشه‌هایی شده است که دربرابر حشره‌کش‌ها مقاوم هستند.

_{اوکسیتک جعبه‌های حاوی تخم‌های پشه را برای محافظت دربرابر خرابکاری در محل‌های نامعلوم قرار داده است.}

آندره لیل، مدیر اجرایی FKMCD، در کنفرانس مطلوعاتی هفته گذشته گفت: «متأسفانه به‌دلیل ایجاد مقاومت، کوچک‌شدن جعبه ابراز خود در مبارزه با پشه‌ها را شاهد هستیم؛ به‌همین‌دلیل، برای کنترل پشه‌ها به ابزارهای ابتکاری و راه‌های جدید روی آورده‌ایم.»

پژوهشگران برای نظارت بر پیشرفت آزمایش از دستگاه‌هایی برای به‌دام‌انداختن پشه‌ها و مطالعه‌ی آن‌ها استفاده می‌کنند. آنان اندازه‌گیری می‌کنند که پشه‌های نر تا چه فاصله‌ای از جعبه‌ها سفر می‌کنند، طول عمر آن‌ها چقدر خواهد بود، کارایی‌شان در کاهش جمعیت پشه‌های ماه چقدر است و آیا تمامی ماده‌هایی که آن ژن را دریافت می‌کنند، واقعا خواهند مُرد. پشه‌های اوکسیتک حامل ژن نشانگر فلورسنتی هستند که وقتی درمعرض نوری با رنگ خاص قرار می‌گیرند، می‌درخشند و موجب می‌شوند شناسایی‌شان آسان‌تر شود.

شرکت بیوتکنولوژی اوکسیتک قصد دارد نتایج خود را به سازمان حفاظت از محیط‌زیست ایالات متحده آمریکا (EPA) ارائه دهد که چراغ‌سبز انجام کارآزمایی را به آن‌ها نشان داده است. داده‌های حاصل به EPA کمک خواهد کرد تا تعیین کند آیا اوکسیتک می‌تواند پشه‌ها را به‌طور گسترده‌تری در آمریکا منتشر کند یا خیر. شرکت هنوز در حال آزمایش پشه‌ها در برزیل و کشورهای دیگر است.

مخالفت ساکنان

مخالفت برخی از ساکنان کیز دربرابر کارآزمایی میدانی فلوریدا شدید بوده است. برخی افراد در پی نگرانی بابت نیش‌خوردن از این پشه‌ها یا اینکه این حشرات اکوسیستم فلوریدا را به‌هم بریزند و به‌طورکلی ناخشنودی از این موضوع که محل زندگی آن‌ها به‌عنوان مکان آزمایش انتخاب شده است، تهدید کرده‌اند که آزمایش‌ها را با پاشیدن حشره‌کش‌ در نزدیکی محل آزادکردن حشرات تخریب می‌کنند.

ناتالی کوفلر، متخصص زیست‌شناسی مولکولی از دانشکده پزشکی هاروارد، سال‌ها است این پروژه را دنبال می‌کند. وی می‌گوید بسیاری از نگرانی‌ها از بی‌اعتمادی به فناوری جدید نشئت می‌گیرد. اوکسیتک می‌کوشد به‌کمک جوامع محلی این پرسش‌ها را پاسخ دهد. برای مثال، آن‌ها توضیح دادند که احتمال اینکه پشه‌های ماده‌ای با ژن کشنده بتواند تولید شود، بسیار کم است. کوفلر می‌گوید بسیاری از مردم به آنچه می‌شوند، اطمینان ندارند.

کوفلر امیدوار است داده‌های کافی برای ارزیابی تأثیر پشه‌ها ازجمله تأثیر آن روی گونه‌های دیگر و اکوسیستم‌های محلی جمع‌آوری و این کار به روشی شفاف انجام شود تا اعضای جامعه درباره‌ی آن احساس بهتری پیدا کنند. کارکنان اوکسیتک با قراردادن جعبه‌های پشه در مکان‌های خصوصی و حصارکشی‌شده و آشکارنکردن مکان دقیق آن‌ها برای عموم مردم، اقدامات احتیاطی را دربرابر خراب‌کاری انجام داده‌اند.