اگر نبي اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ و اميرالمؤمنين به عنوان پدران اين امت معرفي شده اند حتماً اين صفت به ساير ائمه ـ عليهم السلام ـ هم سرايت مي كند پس چرا امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد ما يتيم هستيم حق ما را نخوريد؟

براي پاسخ به اين سؤال توجه به نكات ذيل حائز اهميت است:
الف. معني يتيم: كلمه يتيم از نظر لغوي داراي دو معني است:
1- كودكي كه پدرش را از دست داده باشد. (به همان معني اصطلاحي)
2- كسي يا چيزي كه نظير و مانندي نداشته باشد و تعبير «درة يتيمه» يعني مرواريد بي نظير بر كسي اطلاق مي شود كه مثل و همتاي نداشته باشد.[1] چنانچه برخي از مفسرين آية «أَ لَمْ يَجِدْكَ يَتِيماً فآوي»[2] را به همين معني تفسير كرده اند.[3] يعني خداوند تو را در فضل و شرافت بي نظير يافت و لذا تو را برگزيد و مقام نبوت بخشيد.
ب. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمه ـ عليهم السلام ـ  پدران معنوي امت:
پيامبر گرامي اسلام به عنوان هادي و منجي امت اسلامي، سمت پدر معنوي را براي امت دارند و اميرالمؤمنين علي ـ عليه السلام ـ  به عنوان خليفه و جانشين ايشان همان جايگاه و موقعيت را براي مسلمين دارد كه شخص پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ داشتند (جز مقام نبوت) و همچنين ساير ائمه ـ عليهم السلام ـ  پس از اميرالمؤمنين و لذا پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در روايات متعدد فرمودند كه: «انا و علي ابوا هذه الامة»[4] و اين مضمون كه گاه با تعبير «انا و انت ابوا هذه الامة»[5] نقل شده حدود «50» بار در روايات تكرار شده است. و شايان ذكر است كه ذکر نام پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و علي ـ عليه السلام ـ  از باب ذكر مصداق اكمل است نه از باب حصر.
با توجه به نكات فوق بايد گفت: كه اولاً منافاتي كه ندارد و ائمه و پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ يتيم باشد از جهتي و پدر باشد ازجهت ديگر چنانچه خود پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ هم يتيم به معني اول بودند و هم پدر براي امت اسلامي.
و ثانياً: منظور از يتيم در كلام ائمه ـ عليهم السلام ـ  كه فرمودند: «نحن اليتيم» يتيم به معني دوم است يعني ما نظير و همتاي نداريم.
روايتي كه تعبير «نحن اليتيم» در آن آمده چنين است:
«ابي بصير مي گويد به امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ عرض کرد: چه كسي به آساني وارد جهنم مي شود، حضرت فرمود: كسي كه درهمي از مال يتيم را بخورد و ما يتيم هستيم.»[6]شيخ صدوق (ره) در ذيل اين حديث مي نويسد: «يتيم در اين جا به معني نقطع القرين است (كسي كه همانند و همسان ندارد) و پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ و همينطور هر امام بعد از ايشان به اين معني يتيم هستند و آيه شريفه كه مي فرمايد: «كساني كه اموال يتيمان را به ظلم و ستم مي خورند (در حقيقت) تنها آتش مي خورند.»[7] درباره آن ها نازل شده است… و «درة يتيمه» به اين جهت يتيمه ناميده شده است كه نظير ندارد.»[8] 
پي نوشت ها:
[1] . احمد بن محمد فيومي، مصباح المنير، 1347 هـ ، 1929 م، ج 2، ص 403.
[2] . ضحي/ 6.
[3] . فضل بن حسن طبري، مجمع البيان، دار احياء التراث العربي، 1379 ق، 1339 ش، ج 10، ص 515.
[4] . محمد بن بابويه، قمي، معاني الاخبار، قم، مكتبة المفيد، ج 1، ص 49.
[5] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1403 ـ 1983 م، ج 16، ص 95.
[6] . محمد بن حسن حر عاملي، وسائل الشيعه، مؤسسة آل البيت، 1411 هـ ق، ج 9، ص 438؛ نيز ميرزا حسين نوري طبرسي، مستدرك الوسائل، ال البيت، 1407 هـ ق، ج 7، ص 277.
[7] . نساء/ 10.
[8] . اكمال الدين صدوق، نقل در مجلسي، محمدباقر، پيشين، ج 93، ص 187.