با توجه به نیازمندی انسان به پروردگار، انجام عمل خالصانه چگونه ممکن است؟

اخلاص، یعنی خالص ساختن قصد و نیت از غیر خدا و انجام کارها تنها برای تقرب به خداوند.

انسان از نظر قرآن، موجودی است که نسبت به خالق خود سراسر فقر و نیازمندی است و هر قدر معرفت انسان نسبت به خود و جایگاه خویش در عالم هستی بیشتر گردد، به شناخت بیشتر خالق و توجه به او می انجامد و نتیجه آن افزایش ایمان و ارتقاء درجات معنوی و اخلاص در عبادت و بندگی خداوند است.

اما از آنجا که انسان ها به لحاظ سطح معرفت و شناخت نسبت به خود و خداوند و فلسفه آفرینش متفاوتند، کیفیت بندگی و اطاعت ایشان نیز متفاوت و در حد و اندازه معرفت ایشان است.

اما آیا با توجه به نیازمندی بشر به توفیق الهی و سعادت و کمال اخروی، عمل خالصانه امکان پذیر نیست؟، در جواب باید گفت: اولا: رسیدن به سعادت و کمال اخروی و ورود به بهشت ابدی و نیز نجات و خلاصی از عقاب و عذاب اخروی در پرتو پرهیز از گناه و انجام عبادت و طاعت الاهی، وجهه ای از خواست و اراده خداوند و مورد رضای حضرت او است، و منافاتی با خلوص ندارد و تنها از حیث درجه و اعتبار و قدر و قیمت در پیشگاه خداوند متفاوت است؛ زیرا اخلاص دارای مراتبی است که بالاترین آن صدق است؛ یعنی انسان در مقابل انجام عمل، قصد و نیت مزد گرفتن در دنیا و آخرت نداشته باشد. و پایین ترین آن  اخلاص صافی است؛ یعنی انسان در ازاء عمل خود امید اجر و یا خلاصی و نجات از عقاب داشته باشد.

ثانیا: بین هدف فاعل و هدف فعل، فرق است و می شود ما در اثر نیازمندی به کمال، نیاز به عبادات و… داشته باشیم اما همین نیز هدف و انگیزه فاعل در انجام عبادات الهی نباشد و این جاست که بالاترین مرتبه اخلاص حاصل می شود.