اگر زبان شما به بيان سخنان بد عادت كرده بايد به دستورالعملهاي زير توجه نماييد. تا كمكم از اين عادت ناپسند دوري كنيد.
1. اول فكر، بعد حرف
شتابزده حرف نزنيد. اول كمي فكر كنيد و پس از آن سخن بگوييد: حضرت علي (عليه السلام) فرمودند: «زبان عاقل از پس قلب او، و دل احمق از پس زبان او است»[1]اين سخن زيبا بيانگر آن است كه شخص عاقل پيش از سخن گفتن ميانديشد و ميسنجد و از دل خود ميپرسد كه آيا اين كلام به صلاح او است؟ آيا به شخصيت ديگران لطمهاي نميزند؟ و بعد كه تمام جوانب امور را مورد بررسي قرار داد لب به سخن ميگشايد. ولي فرد جاهل كه بدون فكر حرف ميزند يك دفعه متوجه ميشود كه شخصيت ديگران را كوبيده و باعث حسرت و اندوه خود شده است.
2. ارزيابي بعد از صحبت كردن
بعد از صحبت كردن حرفهاي خود را مورد ارزيابي قرار دهيد. فكر كنيد كه سخن شما چگونه بوده آيا خود شما از چنين حرف زدني احساس شوق ميكنيد يا باعث سرافكندگي شده است. چنانچه به نظرتان كلام ناپسند آيد ديگر آن را تكرار نكنيد.
3. امتحان حرفها
دوستي را پيدا كنيد و روبروي هم بنشينيد و به نوبت، سخن بگوئيد و سپس دريافتهاي خود را نسبت به طرف مقابل و عكس العملهايي را كه مشاهده ميشود مورد دقت قرار دهيد. اگر عكسالعمل منفي است از آن كلام ديگر استفاده نكنيد و به دنبال سخن مطلوبتري باشيد.
4. ضبط و تكرار
اگر برايتان امكان دارد هر روز چند دقيقهاي سخن زيبا و پرمحتوا بر زبان جاري نماييد و آن را بر روي نوار ضبط كنيد و اين كار را تكرار كنيد تا زبان شما با سخنان خوب عادت نمايد.همچنيم سخنان افرادي را كه سنجيده و زيبا سخن مي گوينئ را بشنويد.
5. مرور و بررسي
هر شب حرف زدنهاي يك روزه خود را با ديگران مرور كنيد و ببينيد آيا جوري حرف زدهايد كه ديگران از شما انتظار دارند؟ اگر كلمات نادرست گفتهايد سعي كنيد فردا ديگر آن را تكرار نكنيد.
6. عبرت پذيري
زندگي كساني را كه با سخنان بد ديگران را رنجاندهاند و نتايج بدي را به دنبال داشته مطالعه و مورد دقت قرار دهيد، و واقعاً از آنان عبرت بگيريد.
7. همنشيني با افراد اخلاقي
هميشه سعي كنيد با افراد خوش سخن و اديب و افرادي كه داراي كلام هستند و از اخلاقي اسلامي بهرهمندند همنشين شويد. و از آنان الگو بگيريد.
8. توجه به آثار منفي بد زباني
كلن خواجه بر خويشتن كار سخت
كه بد خوي باشد نگون سار بخت
به نرمي زدشمن توان كند پوست
چوبا دوست سختي كني دشمن اوست
9. توجه به ارزش مدارا و خوش خلقي
امام كاظم –عليه السلام- فرموند كه: «نصف عيش وزندگاني آدمي رفق و نرمي است»
به لطف و خلق توان كرد صيد اهل نظر
به بند و دام نگيرند مرغ دانا را
آسايش دو گيتي تفسير اين دو حرف است
با دوستان مروت با دشمنان مدارا
10. جريمه كردن خود.
11- تشويق خود در صورت موفقيت.
پي نوشت:
[1] ـ علم الهدي، سيد رضي، نهج البلاغه، قم، جامعة مدرسين حوزه علمية قم، ص 1096.