براي شروع تحقيق در اسلام چگونه بايد آغاز كرد؟ كتابهايي معرفي بفرمائيد؟

انسان سالم از حيث فطرت و عقل نسبت به هيچ عقيده اي بي تفاوت نمي باشد و لاجرم به دنبال اين بر مي آيد كه حقيقت يا بطلان آن براي او روشن گردد منتهي ابزار و وسائل تحقيق متناسب با توان علمي هر محقق مي باشد. ممكن است يك عامي و درس نخوانده با ادلّة ساده و معمولي حق را بپذيرد و قانع شود امّا يك دانشمند و محقق درس خوانده نياز به برهان هاي قوي و استدلال هاي مختلف و پيچيده اي داشته باشد.
به هر حال براي هر كسي در حدّ و توان علمي خودش راه تحقيق و جستجو نسبت به هر ديني كه مي تواند به آن تماس پيدا كند باز است و قادر است كه با كمترين هزينه راه تحقيق را در پيش بگيرد.
اگر كسي كه هنوز چيزي از اسلام نمي داند و يا كمتر مي داند و مي خواهد نسبت به آن تحقيق كند تا به حقايقي كه در آن وجود دارد دست يابد و حقيقت يا بطلان مسائل آن را بدست آورد و اثر قبولي يا ردّ را بر آن مترتب كند بايد اول براي او سؤال ايجاد شود كه اسلام چه نوع ديني است و در صورت آسماني بودن آن بايد از خود بپرسد كه خداوند آن را بر چه كسي فرستاده است و پيامبر او داراي چه شخصيتي بوده است و ياران او و سران و بزرگان اين دين از چه خصوصياتي برخوردار بوده اند تا در اين مسير تحقيق خود را آغاز نمايد.
تحقيق در اين موارد با مراجعه به كتب تاريخ اسلام امكان پذير است.
و كتاب هاي زيادي در اين رابطه نگاشته و تدوين شده است. كتاب هاي زير راه گشاي خوبي براي يك محقق در اين زمينه مي تواند باشد:
1- فروغ ابديت تأليف آية الله سبحاني.
2- بامداد اسلام تأليف دكتر عبدالحسيني زرين كوب.
3- برگزيده تاريخ پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ تأليف محمد ابراهيم آيتي.
4- درس هاي از تاريخ تحليلي اسلام تأليف رسولي محلاّتي.
5-تاريخ اسلامي از آغاز تا هجرت تأليف علي دواني.
6- فروغ ولايت, تأليف آيه الله سبحاني.
7-سيرة پيشوايان تأليف پيشوايي، زندگاني تحليلي پيشوايان ما, تأليف عادل اديب.
ممكن است با همين تحقيق به بعضي از مسائل اعتقادي نيز دست يابد و با آن ها آشنا شود و حتّي مسائل عملي و اخلاقي دين اسلام نيز مي تواند اجمالاً دسترسي پيدا كند ولي در عين حال براي يك محقق نوكار لازم است كه نسبت به اركان سه گانه دين اسلام كه عبارت اند از عقايد و مسائلي كه گرايشات و ايمان قلبي را مقتضي است، احكام و برنامه هاي عملي و اخلاق كه عهده دار تزيين و اعتدال رفتارهاي اجتماعي و برخوردهاي ذات البيني است ـ نيز تحقيق انجام دهد.
لازم به ذكر است كه يك محقق خالي الذهن، اگر خواهان بدست آوردن حق است، بايد در ابتداء كار، بدون گرايش به هيچ يك از مذاهب مختلف اسلام كه متأسفانه در اثر عدم تمسك به قرآن و عترت پيامبران ـ صلّي الله عليه و آله ـ پديد آمده اند، حق را براي خودش نمايان سازد و آن را انتخاب كند و الاّ اگر بدون تحقيق مذهبي را كه حقيقت آن براي او از راه هاي معقول استدلالي و عيني ثابت نشده باشد، بپذيرد و سخت مي گردد چون حالت بي طرفي را از دست مي دهد و هميشه به مطالب از ديدگاه مذهبي كه پذيرفته است مي نگرد.
پس در مرحله بعدي بايد تحقيق را در حوزة اعتقادات آغاز كند. و در مسائل اعتقادي كتاب هاي زيادي توسط علمأ و متكلمين اسلامي نوشته و چاپ شده است و مي توان كتاب هاي زير را براي يك محقق تازه كار نام برد.
1- مقدمه بر جهان بيني اسلامي همچنين آشنايي با علوم اسلامي تأليف مرتضي مطهري.
2- امامت و رهبري تأليف مرتضي مطهري.
3- خاتميت و نبوت تأليف مرتضي مطهري.
4- اعتقاد ما تأليف ناصر مكارم شيرازي.
5- آموزش عقايد تأليف محمد تقي مصباح.
6- اصول دين تأليف علاّمه طباطبائي.
7-  المراجعات تأليف سيد شرف الدين عاملي.
كتاب هاي متعدد ديگر از شيعه و سني كه قدري تخصصي تر هستند و  اكثر كتابخانه هاي بزرگ موجود مي باشند. لازم به ذكر است كه كتاب هاي اهل سنت اكثراً به زبان عربي نگاشته شده است.
اما تحقيق در احكام و برنامه هاي عملي اسلام كه عبارت از بدست آوردن احكام خداوند از منابع مربوط به آن مي باشد كار هر كسي نيست چون تحقيق علمي و استدلالي نسبت به احكام و فروع دين يك كار تخصصي است كه فقط در حوزه هاي علميه تحت اشراف و تعليم متخصصين آن عبارت از فقهاء و مجتهدين باشند امكان پذير است. و علمي كه عهده دار اين امر است فقه ناميده مي شود و با توجه به مشكل بودن تحقيق در علم فقه برخي از طلاب حوزه علميه به درجه تحصص و اجتهاد مي رسند و عده اي كثيري از آنان در مقاطع مختلف به نويسندگي، تبليغ، بيان احكام و تدريس و تحقيق در رشته هاي مختلف مشغول مي گردند.
و لكن در عين حال براي هر كسي راه آشنايي و معرفت به احكام عملي باز است و هر مكلّفي مي تواند در حدّ نياز خودش به رساله هاي علميه مراجع تقليد مراجعه و بر طبق موازين تقليد به آن ها عمل نمايد.
در رابطه با اخلاق اسلامي كتاب هاي زيادي نوشته شده است و يك محقق ابتدائي مي تواند به كتاب هاي زير مراجعه كرده و در مسير اهداف خود از آنها بهره بگيرد.
1-معراج السعادة تأليف ملا احمد نراقي.
2- شرح حديث جنود عقل و جهل تأليف امام خميني ـ رحمة الله عليه ـ
3- ارشاد القلوب ديلمي تأليف ابي محمد حسين ديلمي.
4-  مبادي اخلاق در قرآن كريم تأليف عبدالله جوادي آملي.
5- مراحل اخلاق در قرآن كريم تأليف عبدالله جوادي آملي.
6- تعليم و تربيت در اسلام تأليف مرتضي مطهري.
7-  انسان كامل تأليف مرتضي مطهري.
8- اخلاق در قرآن تأليف ناصر مكارم شيرازي.
9- مراقبات تأليف ميرزا جواد ملكي تبريزي.
10- تعليم و تربيت در نهج البلاغه تأليف عبدالمجيد سعادت.
11- ارزش ها و ضد ارزش ها در قرآن تأليف ابوطالب تجليلي.
12- واژه هاي اخلاقي از اصول كافي تأليف ابراهيم پيشواي ملايري.
13- حكمت ها و اندرزها تأليف مرتضي مطهري