دومین علت مرگ‌و‌میر در کودکان زیر ۵ سال در جهان اسهال است. اسهال همچنین یکی از علل عمده سوء تغذیه در کودکان زیر ۵ سال است. هنگامی که اسهال برای چند روز طول بکشد؛ می‌تواند منجر به کم آبی بدن شود.

نوزادان و کودکان به شدت در معرض کم آبی ناشی از اسهال هستند. در طی دوره اسهال، بدن مایعات و الکترولیت‌های لازم را از دست می‌دهد. الکترولیت‌ها مواد معدنی هستند که بر عملکرد عضلات، میزان آب بدن و اسیدیته‌ خون تأثیر می‌گذارند.

باید بدانید وضعیت طبیعی دفع در کودک شما چگونه است. دفع در نوزادان زیاد است یعنی معمولا پس از هر بار شیر خوردن. اگر شیر مادر بخورند مدفوعشان تا حدی شل است و گاهی با توجه به رژیم‌غذایی مادر، تغییر می‌کند. پس از اینکه کودک غذای جامد را شروع کرد، مدفوع کمی ‌سفت می‌شود و با توجه به رژیم‌غذایی کودک تغییر می‌کند. اگر مدفوع کودک بعضی وقت‌ها کمی ‌شل‌تر از همیشه باشد، جای نگرانی نیست اما اگر حرکات روده ناگهان تغییر کند، تعداد دفعات مدفوع بیشتر شود یا شل و آبکی شود، احتمالا اسهال دارد.

اسهال شدید یک هشدار است و نباید به آن بی‌تفاوت بود. اسهال باعث دفع مقدار زیادی آب از بدن می‌شود و کم‌آبی در بچه‌ها گاهی خطرناک و حتی کشنده است بنابراین حتما مطمئن شوید بچه آب کافی دریافت می‌کند.
 

↑علائم اسهال در کودکان و نوزادان چیست؟

نوزادان اغلب در حالت طبیعی مدفوع شل دارند و ممکن است ۶ تا ۸ بار در روز دفع داشته باشند؛ بنابراین نباید فوری نگران شد. با این حال، افزایش ناگهانی مدفوع آبکی به ویژه اگر با تب همراه باشد؛ ممکن است نشانه‌ای از اسهال در نوزادان و کودکان باشد.

سایر علائم اسهال نوزادان عبارتند از:
 

1. درد شکم یا دل‌پیچه
2. حالت تهوع
3. احساس فوریت دفع
4. تب و لرز
5. کمبود آب

اسهال معمولا در کودکان 1 تا 5 سال بسیار رایج بوده و گاهی در هر هفته کودک ممکن است چند روز اسهال باشد.

علائم اسهال در کودکان زیر دوسال

در اینجا به چند علائم اسهال اشاره می کنیم:

** 5 تا 10 مدفوع آبکی، شل در یک روز

** مدفوع حاوی اجزای غذایی جامد است

** اسهال برای یکی دو هفته ادامه دار است و سپس به حالت اولیه بازمیگردد.

معمولا این نوع اسهال علائم خاص دیگری ندارد از قبیل تب، درد شکمی یا گرفتگی

در صورتیکه، کودک شما اگر عفونت داشته باشد. او این علائم را خواهد داشت:

– تب بالا
– خون در مدفوع
– کاهش وزن
– استفراغ ( درمان استفراغ در کودکان)
– درد شدید شکمی
– مدفوع چرب
 

↑بررسی کم آبی در بدن کودکان و نوزادان

زمانی که بدن به اندازه کافی مایعات دریافت نکند، نمی‌تواند به درستی کار کند. در نوزادان و کودکان کم سن، کم آبی می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و اگر سریع درمان نشود؛ می‌تواند به عوارض جدی‌تر سلامت منجر شود. عوارض کم آبی بدن عبارتند از شوک، آسیب اندام و کما.
 

↑کم آبی بدن خود را به چه صورتی نشان می‌دهد؟

1. دهان خشک
2. چشمان خشک و بدون اشک (زمانی که کودک گریه می‌کند؛ اشک از چشمانش بیرون نمی‌آید)
3. تحریک‌پذیری
4. پوست خشک
5. خستگی
6. علائمی که می‌تواند نشان‌دهنده کمبود آب بدن کودک باشد
7. کودک بیش از هشت ساعت ادرار نکرده باشد.
8. کودک بسیار خواب‌آلود است.
9. فونتانل یا ملاج فرورفته شده است.
10. تورگور پوستی کاهش یافته است (کاهش تورگور پوست یعنی وقتی پوست پشت دستتان را نیشگون بگیرید به حالت عادی خود باز نمی‌گردد)
11. تب شدید

↑عوامل اسهال کودکان چیست؟

علت اسهال کودکان در تمام موارد مشخص نمی‌شود؛ با این حال، عوامل رایج عبارتند از:

مصرف بیش از حد میوه یا آب میوه

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای دیگر (مصرف مستقیم توسط خود کودک یا با تغذیه از شیر مادر)

آلرژی و حساسیت به غذاهای خاص

تغییرات تغذیه‌ای (مصرف مستقیم توسط خود کودک یا با تغذیه از شیر مادر)
 

↑علت اسهال شدید در کودکان چیست؟

1. بیماری التهابی روده (IBD)

2. عفونت‌های باکتریایی
باکتری‌هایی مانند سالمونلا، شیگلا، استافیلوکوک، کامپیلوباکتر و ای‌کولای هم می‌توانند علت اسهال باشند. اگر بچه به اسهال عفونی مبتلا شود، ممکن است با دل‌پیچه، خون در مدفوع و تب یا تهوع همراه باشد. برخی اسهال‌های عفونی خودبه‌خود بهبود می‌یابند اما برخی میکروب‌ها مانند ای‌کولای، که در گوشت خام و سایر مواد‌غذایی وجود دارند، می‌توانند مشکلات جدی ایجاد کنند بنابراین اگر کودک علایم گفته شده را داشت، او را پیش پزشک ببرید. ممکن است آزمایش و کشت مدفوع لازم باشد.

3. عفونت‌های ویروسی
هر ویروسی مانند روتاوویروس، آدنوویروس، کالسی‌ویروس، آستروویروس و آنفلوانزا می‌تواند اسهال و تهوع، دردهای شکمی، ‌تب و لرز و بثورات پوستی ایجاد کند.

4. انگل‌ها
عفونت انگلی هم ایجاد اسهال می‌کند. به‌طور مثال ابتلا به ژیاردیازیس که با یک انگل بسیار کوچک که در روده زندگی می‌کند، ایجاد می‌شود علایمی مانند نفخ، اسهال و مدفوع چرب دارد. این نوع عفونت به سرعت به دیگران منتقل می‌شود و درمان دارویی خاصی دارد.

5. آنتی‌بیوتیک
اگر کودک هنگام یا پس از مصرف آنتی‌بیوتیک مبتلا به اسهال شود، ممکن است علت اسهال مصرف دارو باشد. آنتی‌بیوتیک علاوه بر از بین بردن باکتری‌های بیماری‌زا، باکتری‌های خوب روده را از بین می‌برد. با مشاهده این حالت درباره درمان و داروهای جایگزین با پزشک مشورت کنید. بدون اطلاع پزشک دارو را قطع و بدون تجویز او داروی دیگری استفاده نکنید.

6. سوء تغذیه

7. آماده‌سازی نادرست و غیر بهداشتی مواد غذایی

8. مسمومیت
اگر کودک اسهال و تهوع دارد و فکر می‌کنید چیزی غیرخوراکی مانند دارو، مواد شیمیایی یا گیاه خورده است، به پزشک اطلاع دهید و اگر بیهوش است یا در تنفس مشکل دارد، اورژانس را خبر کنید.

9. بهداشت ضعیف
کودکان در سفر به خصوص به کشورهای در حال توسعه در معرض ابتلا به اسهال مسافرتی قرار دارند. این وضعیت معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد آب و غذای آلوده مصرف کند.

10. نوشیدنی های شیرین شده
این نوشیدنی ها حاوی مقدار زیادی فروکتوز و سوربیتول هستند که باعث اسهال کودکان میشود.با کم‌کردن مصرف آبمیوه، اسهال در عرض یک هفته برطرف می‌شود. پزشکان توصیه می‌کنند تا قبل از 6 ماهگی به کودک آبمیوه ندهید و پس از آن هم مصرف آبمیوه را به 130 گرم در روز محدود کنید. گاهی ترکیب نامناسب شیرخشک هم می‌تواند باعث اسهال شود. هنگام تهیه شیرخشک از مقدار مناسب آب استفاده کنید.

11. آلرژی غذایی
آلرژی غذایی نیز باعث اسهال میشود که همراه با درد شکمی، باد و نفخ شکم است. که علائم معمولا نیم تا یکساعت تا دو ساعت بعد از غذا خوردن اتفاق می افتد.

 12. عفونت گوش
گاهی عفونت گوش (که می‌تواند ویروسی یا باکتریایی باشد) باعث ابتلا به اسهال می‌شود. در این حالت کودک بی‌قراری می‌کند و گوش خود را می‌کشد. ممکن است تهوع و کم‌اشتهایی هم داشته باشد یا به تازگی سرماخورده باشد.
 

↑درمان خانگی اسهال خفیف کودکان

درمان فرزند شما در خانه معمولا زمانی موثر است که اسهال خفیف داشته باشد. مهم است توجه داشته باشید که داروهای بدون نسخه برای درمان اسهال در بزرگسالان استفاده می‌شود؛ نباید به نوزادان یا کودکان داده شود.

* به کودک مقدار زیادی مایعات بدهید.

* غذاهایی که به نظر می‌رسد باعث اسهال می‌شوند؛ تغذیه نکنید.

* دست‌ها را مرتب بشویید، مخصوصا پس از هر بار تعویض پوشک برای جلوگیری از گسترش باکتری‌ها در خانه.

* وقتی کودک شما اسهال دارد، شیر مادر را ادامه دهید. شیر مادر می‌تواند به کاهش علائم اسهال کمک کند و سرعت بهبودی را افزایش دهد.

* کودک خود را با دقت نظارت کنید، به دنبال علائم کم آبی باشید. اگر کودک شما دچار کم آبی هست فوری به پزشک مراجعه کنید.

* پوشک کودک خود را بلافاصله پس از مدفوع تعویض کنید. این کار می‌تواند به جلوگیری از بثورات پوستی کمک کند. از آب به جای دستمال مرطوب استفاده کنید. از کرم‌هایی مانند زینک‌اکساید برای محافظت پوست ناحیه باسن می‌توانید استفاده کنید.

اگر کودک بیش از دو روز اسهال داشته باشد و با علائم زیر همراه باشد؛ حتی اگر اسهال خفیف باشد؛ به پزشک مراجعه کنید.
 

1. تب
2. اسهال خونی
3. اسهال شدید (بیش از هشت بار مدفوع در هشت ساعت)
4. اسهال همراه با استفراغ
5. درد شکم یا گرفتگی
6. اسهال تکراری

اگر اسهال کودک بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد و با تب نیز همراه باشد؛ به پزشک یا متخصص اطفال مراجعه کنید. اسهال مزمن می‌تواند سبب آسیب جدی در نوزادان و کودکان شود.

درمان اسهال کودکان زیر دوسال

اسهال در کودکان زیر دوسال اگر با درمان خانگی و تغییر رژیم غذایی دو روزه خوب نشد با پزشک مشورت کنید:

1-آنتی بیوتیک
اسهال با منشع باکتریایی و انگلی آنتی بیوتیک تجویز میشود. باعث از بین بردن عفونت و علائم آن میشود. در مورد اسهال ویروسی باید 4 تا 5 روز صبر کنید بعد درمان آغاز شود.

2-دهیدراسیون
پیشگیری از دست دادن آب بدن کودک مهمترین اقدام است. که معمولا از محلول های دهانی دهیدراسیون استفاده میشود. اگر کودک شما استفراغ میکند از سرم استفاده کنید.

3-درمان بیماری های منجر شده به اسهال
اگر اسهال بخاطر بیماری های دیگر مانند بیماری التهابی روده بزرگ اسهال شده است ابتدا باید بیماری را برطرف کرد.

4-پروبیوتیک
این میکروارگانیسم ها بطور طبیعی در ماست وجود دارد. به کودک محصولات پروبیوتیک را بدهید.

5-افزایش دریافت چربی
رژیم کم چرب، بیشتر مستعد اسهال است. کودکان باید حداقل مصرفی چربی را در رژیم خود داشته باشند که شامل 30 تا 40 درصد کل انرژی می باشد که شما از طریق ماست، شیر، پنیر و پودینگ آن را تامین میکنید.

6-به حداقل رساندن آب میوه
کودکانی که مرتب آب میوه مصرف دارند مستعد اسهال هستند. قند این آب میوه ها در بدن قابل جذب نیست. آنها در کولون تجمع می یابند و باعث اسهال آبکی میشوند.

7-افزایش مصرف فیبر
رژیم کم فیبر باعث اسهال در کودکان یک تا 5 سال میشود. کودک را به خوردن میوه تازه، سبزیجات و غلات کامل تشویق کنید.

پیشگیری از اسهال در کودکان زیر دوسال

مادران عزیر باید موارد زیر را برای پیشگیری از اسهال در کودکان زیر دو سال خود رعایت کنند:

– شستن دست ها
– تمیز کردن دستشویی
– شستن خوب میوه و سبزی
– رعایت بهداشت آشپزی
– نوشیدن متعادل آب
 

جلوگیری از تشکیل جوش پوشک

ممکن است کودک به علت اسهال دچار جوش پوشک شود (توصیه‌هایی برای درمان اسهال نوزادان) . برای جلوگیری از بثورات پوشک:
 

1.  پوشک کودک را به طور مرتب عوض کنید.
2.  باسن کودک را با آب تمیز کنید. تا زمانی که کودک اسهال است از دستمال مرطوب کننده استفاده نکنید.
3.  اجازه دهید باسن کودک در هوا خشک شود.
4.  از کرم پوشک استفاده کنید.

دست ها را به خوبی بشویید. اسهال ناشی از میکروب ها می تواند به آسانی منتقل شود.
 

رژیم غذایی در اسهال کودکان زیر دوسال

رعایت کردن رژیم غذایی کمک زیادی به درمان اسهال کودکان میکند. کودکی که اسهال دارد بهتر است از مواد زیر مصرف کند:

– موز
– سس سیب
– برنج
– ماهی،مرغ،گوشت
– پاستا
– جو
– سبزیجاتی مانند هویج، قارچ،چغندر
– سیب زمینی
– تخم مرغ پخته
– ماست و پنیر( اگر مصرف ماست و پنیر اسهال را بدتر کرد حذف کنید)
 

یک نمونه رژیم غذایی در اسهال کودکان

غذاهایی که باید در اسهال کودکان اجتناب شود:
– غذاهای چرب و سرخ شده
– سوسیس و کالباس
– دونات
– پاستیل
– آب سیب
– نوشابه کربوناته
– سبزیجاتی مانند بروکلی، فلفل، نخود و لوبیا، آلو، نخود فرنگی، تمشک

منبع: سایت دکتر دکتر
سایت بیتوته
سایت بهپو