اهمیت و آثار محبت به اهل بیت (ع)
حکمت آفرینش انسان و نیز حقیقت دین و روح اسلام، تعبد و تسلیم در پیشگاه خداوند متعال است. تمام اعمال عبادی که در تمامی ادیان، به خصوص دین مبین اسلام، توسط خالق انسان تشریع شده، به این دلیل بوده که روح عبودیت و تسلیم را در آدمی ایجاد و تقویت کند و او را به هدف خلقتش نزدیکتر سازد. این اعمال در صورتی می تواند در شخص عبادت کننده، مؤثر واقع شود که روحیه ی بندگی و تسلیم را در او به وجود آورد و در تمامی اعمال و رفتارش آشکار گردد؛ زیرا بندگی، یعنی تسلیم بودن در مقابل خداوند و پذیرفتن آنچه که خداوند دوست می دارد و دشمن داشتن آنچه که خداوند دشمن می دارد. در این صورت است که انسان ولایت و سرپرستی خدا را پدیرفته و شخص با ایمان نیز، با همین ویژگی شناخته می شود.
از این مطلب در روایات اسلامی با عنوان «الحُبّ فِیِ الله وَ البُغض فِی الله» (1) یاد شده و معیار سنجش ایمان واقعی شناخته شده است. در روایت مشهوری از پیامبر گرامی اسلام (ص) آمده است: «ای بنده ی خدا! در راه خدا و به خاطر خدا دوست داشته باش و به خاطر او متنفر باش و دوستی و دشمنی ات در راه خدا باشد؛ زیرا ولایت خدا جز از این راه به دست نمی آید و هیچ انسانی هر چند نماز و روزه اش زیاد باشد، طعم ایمان را نمی چشد؛ مگر آنکه این چنین باشد» (2) . به همین دلیل است که امام صادق (ع) فرمودند: «آیا ایمان داشتن چیزی جز دوستی و دشمنی است؟» (3)

محمد (ص) حبیب الله

همه ی مذاهب اسلامی معتقدند که محبوب ترین خلق نزد خداوند متعال که لقب «حبیب الله» را به خود اختصاص داده، رسول گرامی اسلام حضرت محمد (ص) است و اهل بیت گرامی ایشان نیز به استناد آیات و روایات فراوان دارای این ویژگی هستند؛ زیرا خداوند متعال خطاب به پیامبرش می فرماید: «قل لا اسئلکم عَلیهِ اجرا إلّا المَوَدَة فِی القُربَی» (4) و «قُل لا اسئلکم عَلیه اجرا إلّا مَن شاءَ ان یَتّخذ الی رَبَهّ سَبیلا»(5) و «قُل ما سَئَلتُکُم من اجرَ فَهُوَ لکُم».(6)
بر اساس این چند آیه، خداوند به پیامبر دستور می دهد که به مردم بگو: من برای رسالت اجر و مزدی از شما طلب نمی کنم؛ جز اینکه اهل بیتم را دوست بدارید و این مزد را فقط از کسی می خواهم که خودش بخواهد راهی به سمت خدا پیش بگیرد و این دوستی به نفع خود او است.
طبق بسیاری از روایات، مانند حدیث شریف «کساء»، خلقت آسمانها و زمین و تمامی موجودات به خاطر محبت و دوستی اهل بیت پیامبر (ص) بوده است و همین محبت، معیار درجه بندی پیامبران بزرگ الهی و مؤمنان و تمایز آنان از مشرکان بوده است. (7) به عبارت دیگر «حب فی الله » و «بغض فی الله» در مقام تحقق خارجی، به دوستی با دوستان اهل بیت (ع) و دشمنی با دوستان اهل بیت (ع) برمی گردد و این همان چیزی است که اصل و روح بندگی خدا را تشکیل می دهد؛ زیرا محکم ترین پایه ی ایمان، دوستی به خاطر خدا و اولیای الهی و دشمنی با دشمنان خدا و دوستان ایشان است.
چنانچه حضرت رسول (ص) در روایت دیگری فرمودند: «اهل بیتم را به خاطر دوستی با من، دوست بدارید». (8)
بر همین مبناست که علمای بزرگ اهل سنت، از جمله «احمد ثعلبی» و «فخر رازی» در تفاسیر خود اظهار داشته اند: «محبت و مودت اهل بیت اطهار، از جمله اصول دین و ارکان اسلام است و هر کس خلاف این عقیده را داشته باشد، کافر است و از دین اسلام خارج شده و ناصبی است.» (9) بنابراین، نفس محبت به اهل بیت (ع) و از جمله امام زمان (عج) دارای ارزش و اعتبار فوق العاده ای در اسلام است.
سرّ تأکیدی که بر محبت خاندان گرامی پیامبر اسلام (ص) شده، این است که ایشان اولیای الهی هستند و دین توسط ایشان بیان گردیده و ما موظفیم که در طریق بندگی و عبادت خدا، با دلالت و راهنمایی ایشان در این راه گام برداریم و سرپرستی ایشان را بپذیریم؛ زیرا که آنان نیز در طریق بندگی خدا و در راه دین او، خالص گشته و لحظه ای جز با رضای الهی زندگی نکردند. در نتیجه، محبت، تکلیفی است که خداوند تمامی مردم را به آن امر نموده تا محبت رسول گرامی اسلام (ص) و ذریه ی او را در قلب و جان خود برقرار نمایند. دوستی و محبت به این خاندان، رضایت الهی را به دنبال داشته و دشمنی و عداوت با ایشان، موجب خشم الهی خواهد بود. این امر یک سنت قطعی الهی است که در تمامی خلقت و موجودات جریان دارد و اختصاصی به امت پیامبر خاتم (ص) وحتی انسان های کره زمین ندارد. (10) در حدیث شریف کساء، خداوند خطاب به ملائکه و موجودات آسمان و زمین می فرماید: «ای فرشتگان من و ای ساکنان آسمانها، من آسمان برافراشته شده و زمین کشیده شده و ماه روشن و خورشید درخشنده و فلک در حال چرخش و کشتی در حال حرکت و دریای جاری را خلق نکردم؛ مگر به خاطر دوستی این پنج نفر که زیر کساء هستند». (11) این موضوع حتی قبل از خلقت خاکی انسان ها و از هنگام خلقت نور اهل بیت (ع) جریان داشته که بحث مفصل پیرامون آن، از حوصله این مقاله خارج است؛ اما به عنوان نمونه به یکی از احادیث مربوط به معراج پیامبر بزرگ اسلام (ص) اشاره می کنیم. ایشان فرمودند: «شبی که مرا به سوی پروردگار جلیل سیر دادند، به من چنین وحی شد، … ای محمد! من، تو و علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان از فرزندان او را از اصل نور خود آفریدم و ولایت شما را بر اهل آسمان ها و زمین عرضه داشتم، پس هر کس آن را پذیرفت، نزد من از مؤمنان گردید و هر کس آن را انکار کرد، از نظر من در زمره ی کافران شد. ای محمد، اگر یکی از بندگانم آنقدر مرا عبادت کند تا قطعه قطعه شود و همچون مَشک پوسیده گردد، سپس با انکار ولایت شما نزد من آید، من از او نمی گذرم، تا آنکه به ولایت شما اقرار واعتراف نماید.» (12)

ولایت ساقط شدنی نیست.

به همین دلیل است که عبادات در شرایطی خاص ممکن است از انسان ساقط شده یا به کمترین حد آن اکتفا شود؛ اما وجوب داشتن ولایت اهل بیت (ع) که یک امر قلبی است، تحت هیچ شرایطی از انسان برداشته نمی شود. این مطلب را «ابوحمزه ی ثمالی» از امام باقر (ع) این گونه نقل می کند: «اسلام بر پنج چیز استوار است: به پا داشتن نماز، پرداخت زکات، به جا آوردن حج، روزه گرفتن ماه رمضان و ولایت ما اهل بیت. چهار مورد آن در شرایط خاص برداشته می شود؛ اما ولایت ما در هیچ شرایطی ساقط نمی گردد. کسیکه دارایی ندارد، پرداخت زکات بر او واجب نیست و کسی که مال ندارد، حج بر او واجب نمی شود، کسی که مریض باشد، نشسته نماز می گزارد و ماه رمضان را روزه نمی گیرد؛ اما ولایت، برای شخص سالم یا مریض و دارا و فقیر، در هر شرایطی لازم و ضروری است.» (13) بنابراین، حداقل وظیفه ی هر انسان با ایمانی، قبول ولایت اهل بیت (ع) است، اما این امر مهم قلبی، تنها و تنها از طریق معرفت و کسب محبت به اهل بیت (ع) به دست می آید که برای کسب آن نیز، تلاشی مضاعف لازم است تا شور و شوق کسب معرفت در دل انسان، انقلابی به پا کند و تمام زندگی انسان را تحت الشعاع قرار دهد.

پی نوشت ها :

1. دوست داشتن دیگران برای خدا و دشمن داشتن (دشمنان) برای خدا.
2. موسوعه احادیث اهل بیت (ع) ، ج 11، ص 108.
3. هل الایمانُ الّا الحُبُّ وَ البُغضُ؛ الکافی، ج2، ص 125.
4. بگو: «من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی کنم؛ جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل بیتم]»؛ سوره شوری /23.
5. بگو: من در برابر آن (ابلاغ آیین خدا) هیچ گونه پاداشی از شما نمی طلبم؛ مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند؛ سوره فرقان/57.
6. بگو: هر اجر و پاداشی از شما خواسته ام، برای خود شماست ؛ سوره سبا، 47.
7. معرفت امام عصر (عج) ، ص 96 و 208.
8. احبوا اهل بیتی بحبّی، امالی، ص 622.
9. برای اطلاع بیشتر رجوع شود به کتاب آیینه هدایت در اثبات ولایت از نظر قرآن و سنت، نوشته ابراهیم احمد امینی نجفی، ج 3، ص 408.
10. پیامبر (ص): ای علی! اگر ما نبودیم، خدا آدم و حوا و بهشت و جهنم و آسمان و زمین را نمی آفرید. چگونه ما برتر از ملائکه نباشیم؛ در حالی که در توحید و معرفت پروردگار و در تسبیح و تقدیس و اعتراف به الوهیت او، برایشان سبقت گرفتیم…کمال الدین، باب 23 ، ح 4.
11. “فقالَ عَزّو جَل: یا مَلائکتی وَ یا سُکّانَ سَماواتی اِنّی ما خَلقتُ سماَءً مَبنیّه و لا ارضِاً مَدحیّه و لا قَمَراً مُنیرا و لَا شمساً مُضیئَه وَ لا فلکَاً یَدور وَ لا فُلکاً یَسری وَ لا بَحراً یَجری الّا فی مَحّبَه هولاءِ الخَمسَه الذِینَ هُم تَحتَ اَلکَساء…”
12. بحار الانوار، ج27، ص 200.
13. الخصال، ح 21.

منبع: امان 38