بقعه سید عبدالله – گشی
بقعه سید عبدالله در شهرستان دیر، بخش مرکزی، دهستان آبدان، شمال غربی روستای گشی و در فاصله کمتر از یک کیلومتری آن واقع شده است. فاصله بنا تا دیر در جنوب غرب ۳۵ کیلومتر است و روی طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۴۸ دقیقه و عرض جغرافیای ۲۸ درجه و ۳ دقیقه و در ارتفاع ۱۹ متری از سطح دریا قرار دارد.
شخصیت مدفون در بقعه، سید عبدالله )حاج سید عبدالله) است. برخی می گویند از سادات بیرم فارس است که در این جا فوت و مدفون شده و در بیرم تذکره دارد. عده ای دیگر می گویند فردی پاک نهاد و با کرامت از اهالی«گشمرد» بوده که حین عبور در این جا در گذشته است. گروهی دیگر هم بر این باورند که نامبرده از سادات حسینی و پدر میربهزاد مدفون در حوالی خرگونه دیر است. قول سوم، با مندرجات تذکره میربهزاد در تضاد است. زیرا که در تذکره میربهزاد که در بقعه اش موجود است، نام پدر ایشان میربهرست مدفون در باغان دشتی ذکر شده است.
قدمت بقعه سید عبدالله، از چهار قرن تجاوز می کند و در چندین نوبت باز سازی و تعمیر شده است. اتاق قبلی که از خشت و گل بود، در سال ۱۳۸۱ خورشیدی تخریب و به جای آن اتاقی جدید و چهار گوش به سرپرستی آقای عبدالله درویشی از دبیران پر تلاش آبدانی و با کمک های مردمی احداث گردید. طول و عرض این اتاق، 3.90x 6.30 متر و از جنس بلوک و سیمان لم است. دیوارهای بنا از داخل پوشش گچ و از بیرون پوشش سیمان دارد. بنا دارای دو در آهنی است. در اصلی، با عرض ۹۰ سانتی متر در ضلع شرقی و در فرعی در ضلع جنوبی قرار دارد.
بر فراز بقعه، گنبد پیازی شکل، اسکلت فلزی و سبز رنگ وجود دارد که ارتفاع آن 2.5 و قطرش 1.5 متر است. قبر سید عبدالله در زیر گنبد قرار دارد. ارتفاع آن ۴۰ سانتی متر و طول و عرض آن ۱۳۰×۵۰ سانتی متر است. قبر، سنگ نوشته و ضریح ندارد و طبق معمول، پارچه ای سبز روی آن کشیده شده است.
بقعه سید عبدالله، مورد احترام و اعتقاد اهالی گشی است. به طوری که مرتب به زیارتش رفته و کراماتی نیز از وی نقل می کنند. امکاناتش مختصر و شامل آب خوردنی، منبع آب و سرویس بهداشتی است. در محوطه اطراف آن، درختان خرما، کهور و گز به چشم می خورد. درختان گز بسیار کهنسال بوده و نزد اهالی مقدس است. فاصله بقعه تا جاده آسفالته بوشهر – کنگان که از شرق آن می گذرد، قریب به ۳۰۰ متر می باشد. جاده امامزاده خاکی است و از میان مزارع کشاورزی می گذرد. گورستان روستا در جوار همین بقعه واقع است.
منابع:
1. سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج ۱۱۱(خورموج)، ص ۹۳
2. گفتگو با سید ابراهیم حسینی فرزند سیدعلی، ۶۲ ساله، ساکن آبدان، مورخ ۱۳۸۵/5/27
٣. گفتگو با عبدالله درویشی، فرهنگی و پژوهشگر، ساکن آبدان، مورخ ۱۳۸۵/5/27
۴. مشاهدات نگارنده، مورخ ۱۳۸۶/8/17
منبع: زیارتگاههای استان بوشهر، دفتر سوم، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص63-62