خواهر گرامي اولين مطلبي كه لازم است به آن توجه كنيد اين است كه ترس مي تواند فقط يك علامت باشد يعني در واقع انسان مشكل ديگري دارد كه آن مشكل به صورت ترس خود را نشان داده است در اين صورت از بين بردن ترس يعني از بين بردن يك نشانه و باقي ماندن اصل مشكل پس اولين توصية ما به شما اين است كه به كمك مشاوره حضوري به دنبال كشف علل آن بر آئيد و اين مشكل را رفع كنيد.
مطمئن باشيد مراجعة حضوري تأثيري عميق تر و مفيد تر خواهد داشت.
ما سؤال شما را به دو قسمت تقسيم مي كنيم. الف) ترس از جن، ب) ترس از تاريكي. و سپس راهكارهايي براي شناخت و درمان هر يك ارائه مي دهيم.
الف) ترس از جن: اصولاً ترس از جن دو منشأ مي تواند داشته باشد:
1. منشأ شناختي (شناخت نادرست و غير واقعي از جن).
2. فشار رواني: اگر شناخت ما نسبت به جن، واقعي و خالي از هر گونه خرافه باشد منشأ شناختي ترس از جن از بين خواهد رفت.
مردم عوام و ناآگاه , خرافات زيادي دربارة اين موجود ساخته اند كه با عقل و وحي هماهنگي ندارد و به همين جهت يك چهرة خرافي و غير منطقي به اين موجود داده كه وقتي كلمه جن گفته مي شود , مشتي خرافات نيز با آن تداعي مي شود. موجوداتي با اشكال عجيب و غريب و وحشتناك، موجوداتي دم دار و سم دار! موذي و پرآزار، كينه توز و بدرفتار كه ممكن است با ريختن يك ظرف آب داغ در يك نقطة خالي، خانه هايي را به آتش كشند ! ولي با توجه به آنچه در متون ديني و تجربيات واقعي و بدون خرافة انسانها ديده مي شود جن ها نيز مانند انسان ها موجوداتي هستند كه زندگي مي كنند و براي انسان ضرري ندارند پس ترس از آنها وجهي ندارد.[1]پس با توكل به خدا و با توجه به مطالب فوق هر گاه احساس ترس كرديد . بسم الله الرحمن الرحيم بگوئيد و د سوره ناس و فلق را بخوانيد و مطمئن باشيد خطري شما را تهديد نمي كند.
عامل رواني ترس از جن موقعي مطرح است كه شخص با اينكه مي داند جن هيچ ضرري براي انسان ندارد ولي باز ترس از جن وجود او را فرا مي گيرد، مثل كسي كه مي داند مرده هيچ ضرري ندارد ولي باز از مرده مي ترسد. در اين نوع ترس تصور و تخيل فرد , قوي است و اين خود موجب مي شود كه از كاهي، كوهي بسازد. براي درمان اين نوع ترس توجه به اين نكات خوب است:
1. از تماشاي فيلمهاي پليسي و جنايي و وحشتناك و گوش دادن و خواندن بعضي داستانهاي مهيج و خبرهاي وحشت آفرين خودداري شود.
2. از ارتباط با افراد ترسو و اشخاصي كه در مورد جن و مسائل ترس آور و خرافي آن سخن مي گويند دوري شود.
3. لازم است وقتهاي فراغت و بي كاري با كارها و فعاليتهاي مفيد پر شود. زيرا اين فرصتها زمينه اي مناسب براي هجوم اين گونه تخيلات است. حتي مي توانيد اگر كاري نيافتيد ذكري را تكرار كنيد و يا به حفظ شعر… بپردازيد. تعابير قرآن دربارة جن:
1. موجوداتي اند كه از آتش آفريده شده اند، بر خلاف انسان كه از خاك آفريده شده است.[2]2. داراي علم و ادراك و تشخيص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال اند.[3]3. داراي تكليف و مسئوليت از طرف خداوند اند.[4]4. گروهي از آنها مؤمن و گروهي كافر اند.[5]5. آنها داراي حشر و نشر و معادند.[6]6. خلقت آنها در روي زمين قبل از خلقت انسانها بوده است.[7]7. طائفة جن نيز مرد و زن دارند.[8]پس مطالب بالا كه از قرآن است واقعي است امّا اين كه آنها در تاريكي اند و پيوسته قصد آزار شما را دارند مطلبي خرافي است و افرادي كه اين گونه سخنان را بزبان مي آورند از حقيقت اين موجود چيزي جز خرافه چيزي نمي دانند.
ب) ترس از تنهايي و تاريكي:
گاهي مردم با آنكه مي دانند يك چيز اصلاً خطرناك و ترس آور نيست باز هم از آن مي ترسند. مثلاً برخي , از قرار گرفتن در تاريكي و يا تنها ماندن هراس دارند بدون اينكه هيچ دليل موجه يا ترس واقعي وجود داشته باشد. براي درمان اين پديده مي توان از اين نكات بهره برد:
1. افزايش آگاهي و شناخت: ريشة بسياري از ترسها جهل است. چون نمي دانيم فلان مسأله به چه صورت و كيفيتي است از آن مي ترسيم پس بالا بردن آگاهي و توجه به اين كه تمام آن چيزهايي كه در تنهايي و تاريكي وجود دارند همان چيزهاي است كه در روشنايي و در حضور ديگران هم وجود دارند، ترس از ما دور مي شود.
2. پرهيز از خيالبافي: خيلي مواقع خيالبافيهاي كاذب براي ما دردسر ساز مي شوند پس با مشغول كردن خود به سرگرميهاي مفيد از خيالبافي و توجه به ترس دوري كنيم تا ترس هم از ما دور شود. خيالبافي و توجه و تمركز به توهمات اگر استمرار پيدا كند و پيوسته تكرار شود , مي تواند انسان را از واقعيت دور كند تا جايي كه از هر حركت، صدا، سايه و … تفاسيري در جهت خيال و تصور خود به ذهن راه دهد. به عنوان مثال كسي كه دائما تصور دارد دزد به خانه او مي آيد و گوش هاي خود را دائماً تيز كند و منتظر ورود او باشد. از هر صدايي تفسيري نادرست مي سازد. صداي باد و حركت شاخه هاي درخت، راه رفتن گربه، صداهايي كه از بيرون مي آيد را در جهت فكر نادرست خود تفسير مي كند. پس براي اين كه مطمئن شويم بايد از كانال اصلي وارد شود و به دنبال علل اصلي باشيم.
3. غرقه سازي: اينكه فرد خودش را در جاهاي كاملاً تاريك قرار دهد تا اين تجربه را به دست آورد كه تاريكي مضر نيست. البته در اين روش مي تواند براي دفعات اول همراه كسي باشد و آرام آرام خودش به تنهايي اين كار را انجام دهد.
4. استفاده از اعتقادات مذهبي: ما به عنوان يك معتقد به خدا , مي دانيم كه خدا يك لحظه هم از ما غافل نيست و از طرفي خداوند قادر و تواناست. پس ما در هر جا و هر لحظه مي توانيم از او كمك بخواهيم و به قدرت او تكيه كنيم. اين نوع تفكر به انسان آرامش مي دهد و ترس را دور مي كند.
5. كوچك گرفتن مسأله و عدم توجه جدّي به آن و اين كه من قوي تر از آن هستم كه از اين مسأله هراس داشته باشم.
در پايان متذكر مي شويم كه ترس مشكل حادّي نيست و تا حدي در همه نوجوانان شايع است و با تمرين كردن و كمك گرفتن از مشاور به راحتي قابل درمان است.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. دكتر علي قائمي مسأله ترس و اضطراب كودكان. انتشارات اميري، 1376.
2. دكتر هربرت فنستر هايم و جين بائر، رفتار درماني نترسيد، ترجمه: مهدي قراچه داغي، انتشارات اعلمي، 1381.
3. محمد باقر كجباف. روانشناسي ترس. انتشارات آواي نور، 1381.
پي نوشت ها:
[1] . مكارم شيرازي و ديگران، تفسير نمونه، انتشارات دارالكتب الاسلاميه، ج25، ص156 ـ 154، با كمي تصرف و تلخيص.
[2] . الرحمن/15.
[3] . جن.
[4] . جن و الرحمن.
[5] . جن/11.
[6] . جن/15.
[7] . حجر/27.
[8] . جن/6.