بهترين راه براي رسيدن به رضايت خدا و جلوگيري از وسوسه هاي شيطان با توجه به مسائل حاضر و نفوذ فرهنگ غربي در جوامع ما چگونه مي باشد؟

سؤال از دو جهت قابل بررسي است :
1. بهترين راه براي رسيدن به رضايت خداوند
2. بهترين راه براي جلوگيري از وسوسه هاي شيطان
البتّه قبل از وارد شدن به پاسخ اين سوال لازم است دو نکته بعنوان مقدمه ذکر کنيم:
الف) مرحلة «رضا» براي سالکان کوي حق، آن است که انسان سالک به جايي برسد که نه تنها کوشش کند خدا از او راضي باشد، بلکه بکوشد او از «قضا و قدر» خدا راضي باشد. بنابراين، رضا بر دو قسم، و هر دو قسم نيز از منازل سير و سلوک است:
قسم اول:
آن است که انسان بکوشد خدا از او راضي باشد؛ يعني، با انجام واجب و ترک حرام به جايي برسد که خدا از او راضي و خشنود باشد که در اين صورت گرفتار قهر خدا نخواهد شد.
قسم دوم:
آن است که انسان بکوشد از قضا و قدر الهي راضي باشد؛ يعني، هرچه خدا انجام مي دهد او بپسندد و به آن رضا بدهد و اين مقام، مهم است. البتّه مرحلة اول براي هر انساني لازم است، امّا کسب مرحله و مقام دوم مقدور همه نيست.[1] قابل ذکر است که در اين نوشتار به توضيح قسم اول که مورد نظر است مي پردازيم.
ب) بهترين راه براي رسيدن به رضايت خداوند و جلوگيري از وسوسه هاي شيطان، در همة زمان ها يکسان است و اين گونه نيست که در زمان حاضر به علت نمايان شدن فرهنگ غربي در جامعة ما با گذشته (اوايل انقلاب اسلامي و زمان جنگ) که فرهنگ غربي کم رنگ بود، تفاوت داشته باشد، بله تنها تفاوت در اين است که در گذشته زمينة تحصيل رضايت خداوند و ايستادن در مقابل وسوسه هاي شيطان نسبت به امروز مهياتر بود و امروزه مشکل تر شده است، چون زمينه هايي براي وسوسه هاي شيطاني به وجود آمده که در گذشته نبود، از جملة آنها مي توان به برنامه هاي مخرب ماهواره و اينترنت و … اشاره کرد که شيطان انسان را به ديدن فيلم ها و عکس هاي مبتذل وسوسه و تحريک ميکند و الّا راه حل زمان گذشته و حاضر، يکي است.
1. بهترين راه براي رسيدن به رضاي خداوند:
براي رسيدن به رضايت الهي يك راه وجود دارد که آن انجام دستورات الهي _ اعمّ از بايدها و نبايدها است؛ يعني: آنچه را که خداوند فرمان انجامش را صادر کرده، انجام دهيم و آنچه را که فرموده ترک کنيد، ترک کنيم، در يک کلام بگوئيم، انجام واجبات و ترک محرمات، که اين خود، موارد بسياري را شامل مي شود که به بعضي از آنها اشاره مي گردد:
1. نماز خواندن.
2. روزه گرفتن.
3. پرداخت خمس و زکات.
4. گناه نکردن (پرهيز از غيبت، دروغ، تهمت، نگاه آلوده به نامحرم، ديدن فيلمها و عکسهاي مبتذل، شنيدن موسيقي هاي حرام، شرکت در مجالس گناه، دوستي که انسان را به گناه مبتلا سازد و …).
5. اطاعت و احترام کساني را که خداوند متعال اطاعتشان را واجب شمرده (پيامبر و ائمه معصومين ولي فقيه زمان، پدر و مادر و …).
2. بهترين راه براي جلوگيري از وسوسه هاي شيطان (شيطان انسي و جنّي):
شيطان راه هاي مختلفي براي وسوسة انسان ها بکار مي برد، که بايد آنها را شناخت و سپس در مقابل شيطان ايستاد و تسليم نشد، که در ذيل به بعضي از آن موارد اشاره مي شود و سپس راه هاي جلوگيري از وسوسه شيطان را ذکر مي کنيم.
الف) راه هاي شيطان انسي و جنّي براي وسوسة انسان:
اصولاً شياطين برنامه هاي خود را به صورت هاي زير، براي گمراهي انسان ها ارائه مي دهند:
(توجه داشته باشيد كه امروزه شياطين انسي با ابزارهاي سي دي، نوار، عكس، مواد مخدر و قرص هاي شادي بخش و مشروبات الكلي و … به كمك شيطان جنّي برخواسته اند و در همان مسير به او در منحرف كردن انسانها كمك مي كنند.)
1. برنامه هاي خود را با «مخفي کاري» مي‌آميزند، و گاه چنان در گوش انسان مي دمند که انسان باور مي‌کند، فکر، فکر خود اوست و از درون جانش جوشيده، و همين باعث اغوا و گمراهي انسان مي شود.
2. کار شيطان، «تزيين» است، يعني مخفي کردن باطل در لعابي از حق، و دروغ در پوسته اي از راست، و گناه در لباس عبادت، و گمراهي در پوشش هدايت، چرا که اگر آنها در چهرة اصلي ظاهر شوند و باطل را با حق نياميزند، و اگر صريح و صاف سخن بگويند، به گفته علي _عليه السلام_ «لم يخف علي المرتادين؛ مطلب بر پويندگان راه خدا مخفي نمي شود»[2]، و آنها هميشه قسمتي از اين مي گيرند و قسمتي از آن، و به هم مي آميزند تا بر مردم مسلّط شوند، چنانکه اميرمؤمنان در ارائه همين سخن مي فرمايد: «فهنالک يستولي الشيطان علي اوليائه؛ در اين وقت است که شيطان بر دوستانش مسلط مي شود»[3].
3. منحرف کردن انسان ها به صورت «تدريجي»: وسوسه هاي شيطان معمولاً به صورت تدريجي و گام به گام است، و انسان را قدم به قدم و تدريجاً به سوي پرتگاه گناهان مي‌کشاند.
چنانچه انحرافها و تبهکاري‌ها غالباً به‌طور تدريجي در انسان نفوذ مي‌کند، نه به صورت دفعي و فوري، مثلاً براي آلوده شدن يک جوان به مواد مخدّر و قمار و شراب، معمولاً مراحلي وجود دارد: نخست به صورت تماشاچي در يکي از اين جلسات شرکت مي کند و انجام اين کار را ساده مي شمارد.
گام دوم، شرکت تفريحي در قمار (بدون برد و يا باخت) و يا استفاده از مواد مخدر به عنوان رفع خستگي و يا درمان بيماري و مانند آن است.
گام سوم، استفاده از اين مواد به صورت کم و به قصد اينکه در مدت کوتاهي از آن صرف نظر کند. که سرانجام گامها يکي پس از ديگري برداشته مي شود و شخص به صورت يک قمارباز حرفه اي خطرناک و يا يک معتاد سخت و بينوا در مي آيد.[4]نکته‌اي که در اين جا قابل تذکر است اين است که آيه شريفه «من الجنة و الناس»[5] در سورة ناس، هشدار مي دهد که وسواسان خناس (شياطين)، تنها در ميان يک گروه و يک جماعت، و در يک قشر و يک لباس نيستند، در ميان جنّ و إنس پراکنده اند و در هر لباس و هر جماعتي يافت مي شوند، بايد مراقب همه آنها بود و بايد از شرّ همة آنها به خدا پناه برد، دوستان ناباب، همنشين‌هاي منحرف، پيشوايان گمراه و ظالم، کارگزاران جبار و طاغوتيان، نويسندگان و گويندگان فاسد، مکتب‌هاي الحادي و التقاطي ظاهر فريب، وسائل ارتباط جمعي وسوسه گر، همة اينها و غير اينها در مفهوم «وسواس خناس»[6] واردند که انسان بايد از شر آنها به خدا پناه ببرد.[7]حال شايد سؤالي پيش آيد که انسان چگونه الهامات الهي را از وسوسه هاي شيطاني تشخيص دهد؟
در جواب اين سؤال بايد بگوئيم علامت روشني براي تشخيص آن وجود دارد و آن اين‌که، الهامات الهي چون با فطرت پاک انسان و ساختمان جسم و روح او آشنا است، هنگامي‌که در قلب پيدا مي‌شود، يک حالت انبساط و نشاط به او دست مي دهد، در حالي‌که وسوسه هاي شيطان، چون هماهنگ با فطرت و ساختمان او نيست به هنگام ايجاد در قلبش، احساس تاريکي و ناراحتي و سنگيني در خود مي‌کند، و اگر تمايلات او طوري تحريک گردد که در هنگام انجام گناه، اين احساس براي او پيدا نشود بعد از انجام عمل به او دست مي دهد.[8]ب) راه هاي جلوگيري از وسوسه شيطان:
حال که با برنامه‌هاي شيطان براي وسوسه انسان‌ها، آشنا شديم، به چند مورد از راه‌هايي که برنامه هاي او را خنثي مي‌کند اشاره مي شود:
1. به ياد خدا بودن:
چرا که با ياد خداست که دلها آرامش مي يابد،[9] و وسوسه شيطان خنثي مي گردد، چون هنگام تسلط شيطان بر انسان، هيچگونه آرامشي نيست بلکه انسان دچار اضطراب است. و به ياد خدا بودن از راه هايي همچون نماز خواندن، قرآن خواندن، روزه گرفتن، زيارات قبور بخصوص ائمه اطهار رفتن، دعا کردن، ذکر گفتن و … حاصل مي‌گردد. چنانچه آيت الله العظمي بهجت(دام ظله) در جواب شخصي که از علاج وسوسه سؤال کرده بود، فرموده بودند «نافع براي دفع وسوسه، اکثار تهليل (يعني زياد گفتن ذکر لاإله إلاالله) است».[10]2. پناه بردن به خداوند از شيطان:
چنانچه در سورة ناس و آيات ديگر قرآن مجيد به اين نکته اشاره شده است، در هنگامي‌که مي خواهي قرآن بخواني، نخست به خدا پناه ببر از شيطان رانده شده».[11] و خلاصه مطلب اينکه، گفتن «أعوذ بالله من الشيطان» را در آغاز کارها فراموش نکنيم.
3. اعتقاد به حضور خداوند در همه جا و اين که بر همة اعمال ما ناظر است:
امير مؤمنان علي _عليه السلام_ در اين زمينه مي فرمايند: (از معصيت خدا در خلوتگاه بپرهيزيد، چرا که خداوند شاهد و دادرس است».[12]اگر انسان اين اعتقاد را که انسان در محضر خداست را درک کند و در همه حال توجه داشته باشد وسوسه هاي شيطان بر او اثر نمي گذارد.
4. دوست و همنشين خوب داشتن:
که دوستي با او انسان را به خوبيها نزديک کند و از زشتي ها دور کند، چرا كه خيلي از اوقات شيطان از طريق دوست بد، انسان را به گناهان وسوسه مي کند و مبتلا مي گرداند؟.
امام جواد(ع) در اين زمينه مي‌فرمايند: (از همنشيني با بدکار پرهيز کن، که او همچون شمشير برهنه است که ظاهرش زيبا، و اثرش زشت است.)[13]5. رفتن به محيط هاي سالم:
همچون مساجد، حسينيه ها، مراسم هاي مذهبي، زيارتگاهها و … و پرهيز از محيط هاي آلوده و مجالس گناه، چرا که در اينگونه مکانها، اثر وسوسه هاي شيطان چند برابر مي گردد و مقابله با او سخت مي گردد همچنانکه در محيط هاي سالم، اثر وسوسه هاي شيطان کمتر مي گردد در نتيجه مقابله با او هم آسان مي گردد.
6. مطالعه و آگاهي دربارة روش ها و ابزار شيطان (انسي و جنّي) نقش مؤثري در جلوگيري نفوذ شيطان دارد:
مسلماً انسان اگر بداند دشمن از چه راهي مي خواهد به او حمله كند و با چه ابزاري حمله كند، راحت تر به جنگ او مي رود و خود را مجهز مي سازد. توصيه مي‌شود در اين رابطه برخي از كتاب هايي را كه دربارة تهاجم فرهنگي نوشته شده و كتاب فرهنگ برهنگي و برهنگي فرهنگي نوشتة استاد حداد عادل را مطالعه فرمايند.
7. محاسبه:
اگر تاجر شب به شب دخل خود را نگاهي نكند و به حساب و كتاب هاي خود رسيدگي نكند نمي تواند متوجه شود كه چه مقدار سود كرده يا زيان. گاهي حساب و كتاب او را از ورشكسته شدن حفظ مي كند و احتياط به تداوم كار او كمك مي كند. اگر تاجر نداند در شغل او چه كلاهبرداراني كار مي كنند و چگونه فريب مي دهند كلاهش پس معركه است. در بازار معنوي نيز چنين است، لازم است فرد حساب و كتاب كند راه شيطان را ببيند و از ضررهايي كه تا به حال كرده عبرت بگيرد و نكات مثبت كارش را تكرار كند. حساب و كتاب روزانه به او كمك مي كند كه در تجارت معنوي شكست نخورد. بنابراين توصيه مي شود شب به شب به كارهاي روزانة خود رسيدگي كنيد و براي خطاهاي خود جريمه اي در نظر بگيريد تا از تكرار آن عمل مصون بمانيد و براي پيشرفت هاي خود تشويق در نظر گيريد (خود تشويقي مثل رفتن به منزل يكي از دوستان صميمي و …).
8. از ابزارهاي غفلت زدا كمك بگيريد:
انسان مؤمن بيشترين ضربه اي را كه مي خورد به خاطر زمان غفلت اش است.
1. ياد خدا: دوستي كه انسان را به ياد خدا اندازد.
2. ديدار با علماء دين و شركت در مراسم موعظه و پند: موعظه شنيدن تكرار بحث نيست، ضمانت باقي ماندن در صراط مستقيم است.
3. شركت در تشيع جنازه و عيادت از مريض و … .
4. توبه و بازگشت سريع از انحراف.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. استعاذه، شهيد عبدالحسين دستغيب، انتشارات صبا، تهران،1361 ش.
2. با جوانان، آيت الله صافي گلپايگاني، نشر راسخون، قم، 1380 ش.
3. به سوي محبوب، سيدمهدي ساعي، انتشارات شفق، قم، 1381 ش.

پي نوشت ها:
[1] . جوادي آملي، شبكة شارح، اخلاق، رضا.
[2] . نهج البلاغه، خطبة 50.
[3] . مكارم شيرازي، ناصر، و ديگران، تفسير نمونه،  دارالكتب الإسلاميه، تهران، ج27، ص473.
[4] . همان، ج 1، ص 572.
[5] . ناس/6.
[6] . اسم يكي از شياطين است كه انسان را از طريق وعده ها و آرزوها سرگرم مي كند تا آلودة گناه شوند و حتي توبه را از ياد آنها مي برد. ر.ك: تفسير نمونه، ج 27، ص 476.
[7] . تفسير نمونه، ج 27، ص 474.
[8] . همان، ج 1، ص 574.
[9] . رعد/28.
[10] . ساعي، سيدمهدي، به سوي محبت، قم، انتشارات شفق، 1381، ص71.
[11] . نحل/98.
[12] . نهج البلاغه، حكمت 324.
[13] . مجلسي، محمدباقر، بحارالأنوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404 هـ . ق، ج 74، ص 195.