قرآن شريف از بهشت به نحو بسيار نيكو و زيبا، توصيف نموده است. چون توصيفات قرآن شريف از بهشت، هم شامل بُعد مادي است و هم شامل بعد معنوي و روحاني، از اين جهت، بُعد مادي آن در ابعاد مختلف قابل به تصوير كشيدن و نمايه سازي است. در انجيل و تورات هم از بهشت، توصيفاتي شده و نامي به ميان آمده، ولي اولاً: توصيفات آنها بيشتر جنبة معنوي دارد.[1] و در ثاني: آن چنان متقن و محكم نيست. چون تورات و انجيل اصيل و آسماني در دست نيست، و تورات و انجيل موجود در بازار و كتاب خانه ها هم ويرايشي و تحريف شده است، و هر چند سال يك بار ويرايش مي گردد، و كم و زياد مي شود. از اين جهت توصيفات آن ها متقن و محكم نمي باشد. از اين جهت، بيشتر توصيفات قرآني مورد بررسي قرار مي گيرد، هر چند به توصيفات انجيل و تورات هم اشاره خواهد شد.
مضمون توصيفات قرآني عبارتند از: 1. بشارت ده كه باغ هايي از بهشت براي اهل ايمان است كه نهرها از زير درختانش جاري است.[2] 2. سايه هاي آن گسترده است كه همسران بهشتي در آن جاي مي گيرند.[3] 3. در بهشت جاودان، مسكن هاي پاكيزه وجود دارد.[4] 4. ميوه هاي بهشتي فراوان و هميشگي است.[5] 5. باغ هاي بهشت سرسبز و در آن، چشمه هاي زيبا هم وجود دارد.[6] 6. تخت هاي فراوان وجود دارد كه رو به روي يكديگر قرار دارند.[7] 7. غرفه ها و حجره هاي فراوان در بهشت وجود دارد كه بعضي از آن ها چند طبقه مي باشند.[8] 8. نهرهايي از آب، نهرهايي از شير، نهرهايي از شراب طهور و نهرهايي از عسل در بهشت وجود دارد. [9]9. گستره و وسعت بهشت بسيار گسترده است، و وسعت آن آسمان ها و زمين است.[10]10. در بهشت، قصرهاي هم وجود دارد كه از زير آن نهرهاي جاري است.[11] 11. بهشتي ها در قصرها با دستبندهايي از طلا آراسته مي شوند.[12] 12. بهشتيان لباس هايي فاخر به رنگ سبز، از حرير نازك و ضخيم، در بر مي كنند.[13] 13. بهشتيان با مرواريد هم زينت مي شوند.[14] 14. گرداگرد آنها قدح هايي لبريز از شراب طهور سفيد رنگ و درخشنده و لذّت بخش مي گردانند.[15] 15. فرشهايي بهشتي با آسترها و روكش هايي از ديبا و ابريشم زينت يافته اند.[16] 16. از ميان درختان بهشتي، خرما و انار نيز وجود دارد.[17] 17. حورياني در خيمه هاي بهشتي مستورند.[18] 18. اين حوريان چشم درشت و چشم سيا نوجوان و بسيار جوان هستند.[19] 19. جام هاي طلايي رنگ شراب طهور و ظرف هاي غذا را گرداگرد آن مي چرخانند.[20] 20. نوجوانان بهشتي پيوسته گرداگرد آن ها مي چرخند و از آن پذيرايي مي كنند.[21] 21. گوشت پرنده از هر نوع كه مايل باشند، موجود است.[22] 22. آن ها زير ساية درختان سِدر بي خار و در ساية درخت طلح كه درختي خوش رنگ، خوشبو و پر برگ است، قرار دارند.[23] 23. چيدن ميوه ها بسيار آسان است.[24] 24. ظرف هايي بلورين از نقره كه آن ها را به اندازة مناسب آماده كرده اند.[25] 25. انواع انگورها در آن وجود دارد.[26] 26. فرش هاي فاخر و گسترده، بالش ها و پشتي هاي صف داده شده در آن قرار دارند.[27] 27. بهشت داراي درهايي متعدد و متنوع است. نگهبانان بهشتي دم در بهشت ايستاده اند و بهشتيان گروه گروه به سوي بهشت در حركت هستند.[28] 28. و چهرة شاداب و خندان دارند.[29] 29. شراب هاي طهور بهشتي در ظرف هايي دست نخورده و سربسته قرار دارند كه بر آن ها مُهر نهاده شد، كه از مِسك است.[30] 30. بهشتيان با دوزخيان گفت و گو مي كنند… .[31] 31. در بهشت آبشارهايي زيبا وجود دارد.[32]در روايات معصومين ـ عليهم السلام ـ هم از بهشت، توصيفاتي زيبايي شده است:
1. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ذيل آيه 62 رحمن فرموده است: دو بهشت بناي آن ها و هر چه در آن ها است، از نقره است، و دو بهشت است كه بناي آن ها و هرچه در آن ها است، از طلا است.[33] 2. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: جعفر طيار پروازگر بهشتي است.[34] 3. بهشتيان مجالس دسته جمعي دارند.[35] 4. در انجيل برنابا آمده است: «چنان كه ريگ هاي دريا زيادتي دارد بر يك دانه كه از آن بردارنده بر مي دارد، انجير بهشت در خوبي و مقدارش زيادتي دارد، به نوع انجيري كه اينجا آن را مي خوريد و بر آن قياس كن هر چيز ديگر را در بهشت.»[36]و تحت عنوان بيان كيفيت نعمت هاي بهشتي آمده است: «ليكن در بهشت جسم، فساد نپذيرد و خلود دارد. مبرّي از هر بدبختي است و طعام هايي كه در آنجاست در آن هيچ عيبي، حتّي فساد كمي هم احداث نمي يابد.»[37]در بخشي از كتاب سفر پيدايش تورات نيز آمده است: «در آن بهشت نهري بيرون مي آيد، براي آن كه آبياري كند فردوس را، و از آنجا به چهار شعبه منقسم مي شود: شعبة اول: فيشون است كه نيل باشد. دوّم: جيحون. سوم: دجله. چهارم: فرات.»[38]اين بود خلاصه اي از توصيفات بهشت در قرآن، روايات و تورات و انجيل، آن چه قابل ذكر است، اين است كه، در اين نوشتار سعي شده است توصيفات مادي بهشت و نعمت هاي مادي قابل توجه باشد، تا قابل تصوير و نقاشي باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسير الميزان، ج 18، از ص 154 تا 248، ترجمة موسوي همداني، قم: دفتر انتشارات اسلامي.
2. تفسير نمونه، ج 23، تهران: دارالكتب الاسلاميه، 1365.
پي نوشت ها:
[1] . علي قلي، جديدالاسلام، ترجمه، شرح و نقد سفر پيدايش تورات، قم، انتشارات انصاريان، اول، 1375، ص 104.
[2] . بقره/25.
[3] . نساء/57.
[4] . توبه/72.
[5] . رعد/35.
[6] . حجر/45.
[7] . حجر/47.
[8] . عنكبوت/58 و زمر/20.
[9] . محمد/15.
[10] . آل عمران/133.
[11] . كهف/31.
[12] . كهف/31.
[13] . كهف/31.
[14] . حج/23.
[15] . صافات/45 و 46.
[16] . رحمن/54.
[17] . رحمن/67.
[18] . رحمن/71.
[19] . صافات/48 و واقعه/22 و نبأ/33.
[20] . زخرف/71.
[21] . واقعه/17.
[22] . واقعه/ 21.
[23] . همان/ 28 و 29.
[24] . انسان/14.
[25] . انسان/ 16.
[26] . نباء/33.
[27] . غاشيه/15 و 16.
[28] . زمر/73.
[29] . قيامت/22.
[30] . متففين/22-24.
[31] . اعراف/44 و مدثر/41 و44.
[32] . مکارم شيرازي، ناصر؛ تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ هفتم، ج 23، ص 222.
[33] . همان، ص 175.
[34] . نهج البلاغه، نامة 28.
[35] . تفسير نمونه، همان، ص 211.
[36] . انجيل برنابا، ترجمة حيدر قليخان قزلباس، تهران، المعي، 1379، ص 317.
[37] . همان.
[38] . ترجمه شرح و نقد سفر پيدايش تورات، همان، ص 104.