خانه » همه » مذهبی » تاثيرات منفي جنگ جهاني اول بر امور مختلف كشور ايران چگونه بود؟

تاثيرات منفي جنگ جهاني اول بر امور مختلف كشور ايران چگونه بود؟

جنگ جهاني اول كه در اروپا به بهانه كشته شدن وليعهد اتريش در سال 1914 م شروع و با ورود كشورهاي ديگر جنگ گسترش و به آسيا رسيد. به لحاظ موقعيت استراتژيكي ايران براي متحدين و متفقين با وجود اين اعلام بي طرفي از طرف ايران، وارد ايران شدند و لطماتي شديد از لحاظ اقتصادي، سياسي و اجتماعي وارد كرد.

تأثيرات:
به قدرت رسيدن رضا خان در ايران در سال 1304 پس از كودتاي 1299 كه از نتايج ذيل حاصل شد .
الف) لطمه خوردن اقتصاد كشاورزي: طي جنگ سرزمين ايران صحنة درگيري‌هاي قواي روسيه از شمال، عثماني از غرب، و بريتانيا (انگليس) از جنوب شد جنگ تأثير مستقيم و مخربي بر اقتصاد ايران داشت. ارتش‌هاي متخاصم، محصولات كشاورزي، دامي و حتي خود دام‌ها را مصادره ‌كرده و براي ارتزاق خود مردم را در مناطق مختلف بالاخص در روستاها تحت فشار قرار مي‌دادند.
ب) شبكة آبياري: در طي نقل و انتقالات نيرو و تجهيزات از طرف دول درگير در جنگ بكلي ويران ‌شد. مردم را جهت جاده‌سازي و ساير امور به بيگاري نظامي گرفته شدند تا اين امور سبب خالي شدن روستاها از سكنه گرديد در نتيجه سطح توليد كشاورزي كاهش چشمگيري نمود.
ج) توقف توسعه صنعتي:
توقف توسعة صنعتي از آثار مخرب جنگ جهاني بود.
د) تورم، فقر و قحطي:
در شهرها تورم بطور قابل ملاحظه‌اي افزايش و قحطي شديدي بروز كرد. تلفات انساني ناشي از قحطي و جنگ بين يكصد هزار تا دو ميليون نفر برآورد شده است، يعني مردم ايران براي جنگي كه خود نقشي در آن نداشتند، بهايي سنگين پرداخت كردند.[1]د) تزلزل در حاكميت:
اين وضعيت باعث شد كه دولت احمدشاه ثبات و اقتدار خود را از دست بدهد، طوري كه بين سال‌هاي 1288 هـ ش تا 1300 هـ ش بيش از پنجاه بار دولت و كابينه تغيير يافت؛ چرا كه وضع سياسي اجتماعي كشور بر اثر اشغال نيروهاي متفقين و متحدين و شيوع قحطي غذا و گرسنگي و بيماري‌هاي مسري در ايران فوق‌العاده بحراني بود[2] و لذا سرنوشت مردم به دست عواطف و احساسات خودشان سپرده شده بود.
هـ) آسيب ديدن روند دموكراسي در ايران كه پس از مشروط شروع شد:
صرف‌نظر از خسارت‌هاي اجتماعي ـ اقتصادي جنگ، بسياري از سازمان‌هاي متشكل مشروطه از جمله احزاب و گروه‌هاي سازمان يافته تضعيف و يا بكلي مضمحل شدند و راه استيلاي كامل انگليس بر ايران هموار گرديد كه در نهايت حضور خود را با كودتاي 1299 تكميل كرد.[3]2. ايجاد شكاف بين صفوف فعالان سياسي:
همچنين جنگ جهاني اول باعث شد كه فعالان سياسي ايران دچار تنش شده و وحدت سياسي لازم جهت مقابله با  مشكلات را از دست بدهند چرا كه گروهي طرفدار متفقين شدند و گروهي ديگر طرفدار متحدين، پس با هم به رقابت پرداختند و بطور محرمانه قراردادهائي را امضاء كردند. اين برهه را بايد بي‌ترديد عراني ترين دورة تاريخ سياسي كشور به حساب آورد.[4] كه پي آمدهاي آن تا مدت‌ها بعد از پايان جنگ در كشور مشاهده ‌شده و پايه‌هاي اقتصادي، سياسي و اجتماعي كشور را تضعيف كرد.
3. نا امن شدن راه‌هاي مواصلاتي:
در جنگ بيشتر راه‌هاي مواصلاتي كشور مسدود يا تخريب شد، راهزني و ناامني در پي تضعيف دولت و از هم پاشيدگي سياسي گسترش يافت. شهرهاي زيادي از نقاط مختلف كشور بر اثر دست به دست شدن مكرر ميان دول متخاصم ويران شد.
4. تسلط كامل انگليس بر ايران:
هر چند در پي جنگ جهاني اول ايران از يوغ روس ها رهائي يافت، در مقابل بريتانيا تسط خود را بيشتر كرد و قراردادهاي ننگيني، مثل قرارداد 1919 را تحميل كرد و با در اختيار گرفتن نفت، سياست و اقتصاد ايران به سيطرة خويش تداوم بخشيد.[5]در نتيجه: آثار جنگ جهاني اول بر ايران از زواياي مختلف اقتصادي، سياسي و اجتماعي مورد توجه است؛ چون سبب ركود اقتصاد و كشاورزي، كه عمده‌ترين منبع درآمد كشور در آن زمان بود، در جنگ بكلي از بين رفت و در پي آن قحطي و گرسنگي بوجود آمد. همچنين از لحاظ سياسي، احزاب و گروه‌هاي تازه تشكيل‌يافته تضعيف شده و همچنين دولت‌هايي كه روي كار مي‌آمدند، به خاطر نفوذ و استيلاي دول غرب نمي‌توانستند، كارآيي لازم جهت رفع معضلات و مشكلات مردم را داشته باشند. از لحاظ امنيت اجتماعي هم آسيب­هاي فراگير دامنگير مردم شد، چون در پي جنگ ناامني و راهزني و ناهنجاريهاي اخلاقي گسترش يافت و سبب گرديد تمام شهرها امور زير بنايي كشور آسيب ببيند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. عمليات در ايران، نويسنده:فردريك مابرلي، ترجمه كاوه بيات، تهران، خدمات فرهنگي ري، 1369.
2. طوفان در ايران، نويسنده:احمد احرار، تهران، نوين، 1362.
3. ايران و جنگ جهاني اول، اسناد وزارت داخله،نويسنده: كاوه بيات، تهران، سازمان ملي ايران، 1369.

پي نوشت ها:
[1] . جان، فوران، مقاومت شكننده، ترجمه احمد تدين، تهران، رسا، چاپ اول، 1377، ص296.
[2] . شميم، علي‌اصغر، ايران در دوره سلطنت قاجار، تهران، انتشارات زرياب، چاپ اوّل، 1379، ص 604.
[3] . ملائي تواني، علي‌رضا، ايران و دولت ملي در جنگ جهاني اول، مؤسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران، چاپ اول، 1378، مقدمه ص 2.
[4] . همان، ص 138.
[5] . همان، ص 291.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد