نويسنده: محمد حسين روحاني

تحت راية الحق، کتابي کلامي و تاريخي به زبان عربي، نوشته‌ي شيخ عبدالله بن شيخ محمد شبيتي عاملي کفراوي. از دانشمندان شيعي قرن چهاردهم هجري که اثر خود را در حدود سال 1360 ق به بعد نگاشته است. اين کتاب، نقدي است بر کتاب فجرالاسلام نوشته‌ي مورخ و جامعه‌شناس مصري احمد امين (1886-1954 م). به گفته‌ي نويسنده، احمد امين در کتاب خود فجرالاسلام، درباره‌ي پيدايش و تکامل تاريخي و باورهاي شيعيان (به ويژه شيعيان دوازده امامي) مطالبي گفته است که با حقيقت فاصله‌اي بس دراز دارد و هيچيک از آثار ارزشمند و معتبر شيعيان آن را تأييد نمي‌کند. بر اين کتاب، آيةالله شيخ مرتضي آل ياسين پيشگفتاري نوشته است. وي مي‌گويد: مسأله‌ي جانشيني پيامبر که مسأله‌اي سياسي بود، به پيدايش دو مکتب اعتقادي در اسلام انجاميد که يکي علي (عليه‌السلام) را جانشين بلافصل و امام بر حق و خليفه‌ي تعيين شده‌ي خدا و پيغمبر مي‌دانست و ديگري او را در مرتبه‌ي چهارم مي‌پذيرفت. تحول رويدادها در جهان اسلام چنان شد که براي مدتي دراز، چه به روزگار امويان تا سال 132 ق و چه به روزگار عباسيان تا سال 656 ق، فرمانروايي بر امپراتوري اسلامي به دست دشمنان علي و فرزندان وي و دشمنان شيعيان امامي افتاد. آن دسته از دشمنان که به زمان پيامبر نزديکتر بودند، برخي از راويان و محدثان را اجير کردند که در ستايش رهبران خود و کاستن شأن علي بن ابي‌طالب (عليه‌السلام) و ياران و کسان و پيروان آن حضرت حديث و روايت بتراشند و دروغ بپردازند و رويدادهاي نابوده‌ي تاريخي برسازند و بدين‌سان چهره‌اي مسخ شده از مذهب شيعه فرا نمايند و هرگونه زيبايي اصالتي را از آن بسترند. از اين رو، نويسندگان و پژوهشگراني که پس از قرنهاي آغازين اسلام آمدند، خود را با انبوهي اسناد روبه‌رو ديدند که در حقيقت جز جعل محض و دروغ صرف چيزي نبود، ولي در چشم ايشان حقايق تاريخي مي‌نمود. اينان هنگام بررسي مسايل مربوط به شيعيان و باورهاي ايشان و رهبرانشان با دو عامل روبه‌رو بودند: 1) حضور نداشتن شيعيان (به علت سرکوب و پيگرد) در عرصه‌ي سياسي، به سر بردن ايشان در وضع «تقيه» و عدم وجود امکانات بسنده براي دفاع در برابر مخالفان و نشر و اظهار و گستردن و توجيه وضع خود و مستدل کردن عقايد خويش؛ 2) بر سر کار بودن حکومتهاي مخالف شيعه، و پشتيباني ايشان از نويسندگان مغرض يا ناآگاه از تاريخ و باورهاي  شيعي. اين وضع بيش از هزار و سيصد سال به دراز کشيده و نتيجه‌اش آن شده است که در زمان ما نيز نويسنده‌اي بزرگ و دانشمند، مورخي تحليل‌گر و جامعه‌شناسي برجسته مانند احمد امين، به هنگام نگارش تاريخ اسلام و رسيدن به مسأله‌ي پيدايش و پيشرفت مذهب شيعه‌ي امامي، خود را با آن مآخذ مشکوک و مجعول روبه‌رو ببيند و بي هموار کردن رنج مطالعه‌ي انبوه آثار شيعيان که در بيشتر کتابخانه‌هاي جهان در دسترس است، از چنان مراجعي مايه بگيرد و کاري نه اندر خور شأن خود عرضه بدارد. از اين روست که نگارش آثاري مانند کتاب تحت راية الحق ضرورت پيدا مي‌کند و اهميت تاريخي مي‌يابد. مباحثي که نويسنده در برابر گفتارهاي احمد امين در اين کتاب مطرح کرده است،‌ بدينگونه است: 1) رد اين پندار که ابوذر غفاري يار گرامي پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم)، در زير تأثير باورهاي مزدک بوده است؛ 2) بررسي باورهاي ايرانيان و اندازه‌ي اثرگذاري آن در عقايد شيعيان؛ 3) رد اين گفتار که شيعيان از دوگانه‌گرايي ايرانيان اثر پذيرفته‌اند؛ 4) رد اين گفته که شيعيان زير تأثير ابن ديصان بوده‌اند؛ 5) روشن کردن اين مطلب که تصوير شخصيت حضرت علي (عليه‌السلام) دشوار نيست؛ 6) بررسي اين گفته که خاورشناس هوار در نسبت دادن نهج‌البلاغة به علي (عليه‌السلام) گمان روا مي‌دارد؛ 7) اندازه‌ي پيوند شيعيان با سلمان؛ 8) بهره‌برداري حضرت علي (عليه‌السلام) از داستانهاي پيشينيان؛ 9) تفسير قرآن براساس اعتقادات اديان؛ 10) احاديث شيعي و نسبت آن به امام علي (عليه‌السلام)؛ 11) پيدايش مذهب شيعه‌ي امامي و بررسي عقايد معتبر و درست ايشان از مآخذ خودشان؛ 12) اولويت اهل بيت براي خلافت؛ 13) وجود يا عدم نص درباره‌ي خلافت؛ 14) استدلال نکردن حضرت علي (عليه‌السلام) به حادثه‌ي غديرخم و پاسخ آن؛ 15) استدلال شيعيان به نصوصي که اکثريت آن را قبول ندارد؛ 16) ميزان شک نزد نويسنده‌ي تفسير کشّاف؛ 17)‌ابن ابي‌الحديد به سان يک شيعي معتدل؛ 18) تأويل تاريخ نزد شيعه؛ 19) رجعت نزد شيعه؛ 20) پيشگوييهاي علي (عليه‌السلام) و بيگانگي شيعيان و رهبران ايشان با کساني که حضرت علي (عليه‌السلام) را خدا انگاشته‌اند؛ 21) ايمان شيعيان فقط به احاديث امامان (عليهم‌السلام) و توضيح درباره‌ي اين موضوع؛ 22) اعتقاد شيعيان به ظهور امام زمان (عج)؛ 23) کيساني بودن يا نبودن سيد حميري؛ 24) استفاده‌ي شيعيان از سلسله‌هاي صحيح روايت و حديث؛ 25) تعليلها در کتابهاي شيعي و نسبت دادن آن به اکثريت اسلامي؛ 26) بهره‌گيري مخالفان اسلام از باورهاي شيعيان؛ 27) باورهاي شيعه به سان پايگاه و پشتوانه‌ي استقلال کشورهاي اسلامي. کتاب تحت راية الحق در سال 1364 ق (1954 م) در تهران به چاپ رسيده است.
منابع:
الذريعة، 375/3؛ تحت راية الحق.
منبع: تهيه و تنظيم: دائرةالمعارف تشيع، جلد 4، (1391) تهران: مؤسسه‌ي انتشارات حکمت، چاپ اول.